Drie UU-gebouwen krijgen genderneutraal toilet

De universiteit gaat in drie gebouwen één toiletblok dat bestaat uit een mannen- en vrouwentoiletgroep, vervangen door een genderneutraal toiletblok. Om welke gebouwen het gaat is nog niet bekend, maar de pilot speelt zich alleen af in De Uithof en zal naar alle waarschijnlijheid voor de zomervakantie van start gaan. Is de pilot een succes dan zullen meer toiletgroepen worden omgezet in genderneutrale wc-blokken.

Het initiatief voor de pilot is genomen door Universiteitsraadsleden Nicky Cornelissen en Nico Naus. Beiden merkten dat er UU’ers zijn die het vervelend vinden om aan te geven of zij zich man of vrouw voelen zoals bijvoorbeeld in enquêtes of bij de keuze om een mannen- of vrouwentoilet binnen te gaan. “Het is ouderwets dat je moet kiezen”, stelt Naus. Het Facilitair Service Centrum (FSC) gaat op hun verzoek een proef uitvoeren.

'Waarom niet naar het invalidetoilet?'
Ton van Helmondt, projectleider bij het FSC hoopt dat voor de zomervakantie begonnen kan worden met een pilot. Het plan is om op drie locaties één toiletblok (mannen- en vrouwentoiletgroep) om te vormen tot een genderneutraal toiletblok. Het betreft dus niet een extra optie zoals het gehandicaptentoilet. Volgens Van Helmondt is dat een bewuste keuze. “Het doel van het genderneutrale toilet is om zo min mogelijk onderscheid te maken op basis van geslacht. Als je een toilet maakt voor mannen, vrouwen en mensen die zich met geen van beiden identificeren, dan maak je dat onderscheid juist wel.” 

Van Helmondt krijgt weleens weleens de vraag waarom deze groep niet gebruik maakt van het invalidetoilet, omdat dat al genderneutraal is. Maar volgens de projectleider liggen negatieve associaties daarbij op de loer. “Als je zegt dat iemand naar het invalidetoilet moet als hij niet naar de mannen of vrouwen wc wil, dan kan die persoon denken dat genderneutraliteit als handicap wordt weggezet.” Een andere reden om het mannen- en vrouwentoilet te vervangen, is het feit dat op die manier niet de indruk kan ontstaan dat het genderneutrale toilet alleen voor transgenders is.

'Absurd' om toilet te delen
Kritiek is te verwachten bij de introductie van de genderneutrale toiletten, net als toen de gemeente Utrecht in 2016 besloot om bij een aantal toiletgroepen geen onderscheid meer te maken tussen man en vrouw. Onder gepubliceerde artikelen kwamen destijds negatieve comments. “Waarom moet voor een kleine groep mensen de privacy van een toilet opgeofferd worden?” “Wat absurd. Ik wil als vrouw een schoon toilet. Als mannen ervan gebruik maken zit alles onder.” “Los van hygiënische toestanden op het toilet, voel ik mij minder op mijn gemak als ik make-up sta bij te werken met een man erbij.” “Waarom moeten velen zich ongemakkelijk voelen omdat mensen die onzeker zijn over hun geslacht niet naar een mannen- of vrouwentoilet durven?”

Ook Cornelissen en Naus hoorden dergelijke geluiden. “Er zijn veel angsten en mythes”, aldus Naus. Zo vertelde iemand aan Cornelissen dat sommige mannen het aanstootgevend vinden als vrouwen lipstick staan op te doen en hebben sommige vrouwen het gevoel dat mannen ongemakkelijk lang naar hen kijken.

Genderneutraal toilet van de Gemeente Utrecht

UU heeft als semi-genderneutrale toiletten
In dat soort uitingen zie je volgens Van Helmondt vaak dat mensen het sekseneutrale toilet als een enorme verandering ervaren. In zijn optiek valt dat echter wel mee. In veel musea en pretparken is dat al de situatie, stelt hij. En ook de Universiteit Utrecht heeft al enkele toiletvoorzieningen die als genderneutraal zouden kunnen doorgaan, vertelt de projectleider. “Mensen gebruiken nu onbewust al weleens een toilet dat semi-genderneutraal is.” Zo heeft de bibliotheek in de binnenstad een paar toiletten waar mannen en vrouwen een gezamenlijke ruimte delen en alleen de individuele toilethokjes een genderspecifieke aanduiding hebben. Als die pictogrammen weggehaald worden en elk hokje een hygiënisch afvalbakje krijgt, dan zou het een genderneutrale toiletruimte zijn.

Daarmee wil Van Helmondt niet alle tegengeluiden van tafel schuiven. Zo begrijpt hij dat er voor sommige UU’ers bijvoorbeeld religieuze bezwaren zijn. Daarom onderzocht hij onder andere of moslima’s gebruik mogen maken van een wc waar ook mannen komen. “Ik heb dat nagevraagd bij een hoogleraar, maar die zei dat er geen eenduidig antwoord is doordat er zo veel verschillende stromingen zijn.” Daarbij kunnen medewerkers en studenten die zich onprettig voelen bij een genderneutraal toilet, altijd nog naar een mannen- of vrouwenwc elders in het gebouw omdat tijdens de pilot van zes maanden per gebouw maar één toiletgroep vervangen wordt. Afhankelijk van de uitkomsten van de pilot volgt een eventuele uitbreiding.

Pilot alleen in De Uithof
In welke drie gebouwen de pilot exact plaatsvindt wil projectleider Van Helmondt nog niet aangeven. Volgens Cornelissen betreft het drie locaties in De Uithof en doet de universiteitsbibliotheek niet mee. Het universiteitsraadslid vindt met name dat laatste jammer. “Ik zou de pilot graag uitzetten onder een brede groep studenten en medewerkers. Je weet tenslotte niet of een student bèta anders denkt over het genderneutrale toilet, dan een student geesteswetenschappen. Door de pilot in De Uithof uit te zetten krijg je misschien een eenzijdig beeld. In de bieb bereik je alle studenten en medewerkers.” Toch is er volgens Van Helmondt een logische verklaring voor het feit dat de UB niet is meegenomen in de pilot. “De bibliotheek doet nooit mee aan onderzoeken met het oog op de onrust die dat met zich mee kan brengen en de rust daar belangrijk is.”

De drie genderneutrale toiletblokken zijn straks te herkennen aan een speciaal pictogram met drie poppetjes: een in een broek, een in een jurk en een die half in een jurk en half in een broek gekleed is. De universiteit kiest voor dit beeld in plaats van de tekst “wc” om te voorkomen dat mensen verrast worden door een gemengd toilet. Van Helmondt: “Als alle toiletten in een gebouw genderneutraal zijn, kun je dat wel doen, maar nu niet.” Een andere aanpassing is dat de urinoirs in de desbetreffende toiletblokken afgeschermd zullen worden met een tussenwandje. 

Schoonmakers hoeven niet toiletrollen te tellen
De pilot zal zes maanden duren. In die tijd wordt er op drie momenten een enquête onder de gebruikers afgenomen. Daarnaast komt er een onderzoek onder niet-gebruikers en houden de schoonmakers bij of de toletten schoner of viezer zijn dan daarvoor. Van Helmondt: “Er is weleens discussie welke toiletgroep meer schoongemaakt moet worden en of een genderneutraal toilet viezer is. We vragen de schoonmakers daarom om te kijken of ze meer moeten schoonmaken en of ze de indruk hebben dat het toilet meer of minder gebruikt wordt. Het gaat om een gevoelskwestie; ze hoeven geen toiletrollen te tellen.”

Van Helmondt verwacht dat de pilot voor de zomervakantie kan beginnen. Voor die tijd gaat een aannemer aan de slag met het plaatsen van tussenwandjes rondom de urinoirs. 

Voor het themamagazine 'UU for everyone' maakte DUB in maart een video-item over genderneutrale toiletten. 

Update vrijdag 4 mei: Inmiddels is op het Intranet van de Universiteit Utrecht bekendgemaakt in welke drie gebouwen de pilot zal plaatsvinden. Het gaat om de toiletgroep in de hal op de begane grond van het Bestuursgebouw, de toiletgroep in de hal op de begane grond van het W.C. Schimmelgebouw en de toiletgroep op de begane groep bij de doorgang naar het Educatorium in het Marinus J. Ruppertgebouw.