Een lab voor geesteswetenschappers om digitale skills bij te spijkeren

Donderdag 20 mei werd een hybride feestje gevierd rondom de opening van het Living Lab Digital Humanities in de Universiteitsbibliotheek in de binnenstad. In het lab werken de UB en het Centre for Digital Humanities samen. Dit centrum werd vorig jaar opgericht door professor Hugo Quené om de digitale geletterdheid van geesteswetenschappers te verbeteren en te verbreden. “Humanities houdt zich bezig met de vraag: wat maakt ons tot mens. Bij digital humanities onderzoeken we hoe digitale bronnen en methodes gebruikt kunnen worden om deze algemene centrale onderzoeksvraag te beantwoorden”, zei hij tijdens de opening.

Hoogleraar Quené, foto Robert Oosterbroek

Het lab is een fysieke aanvulling op het Centre for Digital Humanities. Hier krijgen wetenschappers hulp van experts om digitale bronnen te ontsluiten en om digitale tools in te zetten om onderzoeksdata te krijgen. Hoogleraar Digitale Geschiedenis Joris van Eijnatten vindt het lab belangrijk voor de hele faculteit, zei hij tijdens de opening. “We worden links en rechts ingehaald. Andere wetenschappers kunnen data gebruiken die eigenlijk tot de Geesteswetenschappen behoren omdat zij beter digitaal geletterd zijn.” Bovendien, weet hij, blijft technologie zich ontwikkelen en ook nog eens op een hoog tempo. “Door digitalisering verandert de manier van onderzoeken. Hierdoor ontstaat onduidelijkheid en de gemiddelde geesteswetenschapper kan dit niet allemaal bijhouden”, zegt Van Eijnatten. Hij schreef in januari hier ook een opinie over in DUB .

Volgens Van Eijnatten moeten de ambities van het Living Lab Digital Humanities dan ook veel verder gaan dan alleen hulp faciliteren. “Het gaat er uiteindelijk om dat een aantal geesteswetenschappers vanuit verschillende disciplines technische vaardigheden leert. Statistiek, algoritmes en programmeertechnieken bijvoorbeeld.” Van Eijnatten ziet ook een rol voor het lab in het onderwijs. “We moeten een nieuwe generatie opleiden. Daar biedt het Living Lab een begin voor. Er zouden hier zomaar verplichte eerstejaarscursussen gegeven kunnen worden, een basistraining in algoritmes bijvoorbeeld.” De professor is erg enthousiast over het lab. “Het sterkste punt van het lab is het feit dat het oproept om samen te werken.”

Het is veel slimmer om deze tools er op los te laten

Ook hoofddocent Geesteswetenschappen Katell Lavéant spreekt tijdens de opening. Ze vertelt hoe de mogelijkheden van de digitale wereld haar manier van onderzoeken verandert, maar dat de klassieke manier van het doen van onderzoek daarbij wel nodig is. “Ook als je textmining wilt doen, heb je nog steeds de traditionele skills nodig.”

Ze vertelt dat haar onderzoeksteam bestaat uit onderzoekers met traditionele vaardigheden en nieuwe vaardigheden. “Ik vind dat evenwicht nog steeds heel erg belangrijk”, zegt Lavéant. Tijdens dit onderzoek is ze begonnen met het gebruiken van verschillende digitale tools, waaronder textmining – een geautomatiseerde methode waarmee onderzoekers bepaalde data uit grote hoeveelheden digitale of gedigitaliseerd tekstmateriaal kunnen halen. “Een praktische reden waarom ik met deze tools ben gaan werken, is omdat ik niet heel veel tijd kreeg. Ik kan niet alles handmatig doen. Het is veel slimmer om deze tools er op los te laten om sneller data te verkrijgen die je vervolgens kan analyseren.” Lavéant is momenteel bezig met het maken van een database van bijzondere boeken, text mining versnelt dit onderzoek.

Ook studenten kunnen er terecht voor hulp bij hun onderzoek

Na de feestelijke opening legt hoofd communicatie van de Universiteitsbibliotheek Arjan Grooters uit hoe het Living Lab Digital Humanties in de praktijk gaat werken. Wetenschappers moeten een afspraak inplannen met een digitale expert en hoewel het lab met name is gericht op geesteswetenschappers, kunnen ook andere wetenschappers gebruik maken van de service. “Onderzoek wordt steeds meer interdisciplinair. Onderzoekers van bijvoorbeeld computerwetenschappen kunnen ook veel met de data van Geesteswetenschappen om andere onderzoeken te versterken.” Ook studenten kunnen er terecht voor hulp bij hun onderzoek, zegt hij.

De experts in het lab gaan helpen met verschillende digitale bronnen, gereedschappen en methodes, zoals bijvoorbeeld tekst mining, waar Lavéant gebruik van maakt. “Een voorbeeld van typische thematiek die we willen behandelen”, zegt Grooters.

Daarnaast kunnen de experts ook helpen met coderen en programmeren. Het Living Lab zal niet alleen persoonlijke ondersteuning bieden bij digital humanities, er zullen ook webinars worden gegeven en zogeheten showcases waarin voorbeelden van digitaal onderzoek gegeven worden. Het lab heeft voor de komende maanden al een heel programma klaarstaan. “Door corona moeten deze activiteiten nu online geven, anders zouden we dit fysiek organiseren.”