Gaan studenten vakken Keltisch volgen, als er geen opleiding meer is?

‘Sinds jaar en dag een parel op de kroon van de Universiteit Utrecht’, zo omschreef een visitatiecommissie de Utrechtse opleiding Keltische Talen & Culturen eens. 

Wie in de afgelopen decennia de Nationale Studenten Enquête erbij pakte, zag dat studenten Keltisch in Utrecht inderdaad uitermate tevreden zijn over hun onderwijs en docenten. De studie krijgt steevast het predicaat ‘topopleiding’ toebedeeld. 

Keltisch kan bovendien bogen op een rijke historie in Utrecht. Vorig jaar werd het honderdjarig bestaan van de Utrechtse leerstoel groots gevierd, onder meer met een festival in TivoliVredenburg. “Een beetje wrang dat we een jaar later zo’n boodschap krijgen”, meent docent-onderzoeker Nike Stam. 

Bedreigend
Stam en haar collega’s kregen afgelopen vrijdag te horen dat het Transitieplan van de faculteit Geesteswetenschappen uitgaat van de sluiting van de opleiding. De faculteit wil geen opleidingen meer van minder dan 25 studenten. Keltisch schommelde de afgelopen jaren steeds rond de tien nieuwe studenten, met dit jaar een opvallend negatieve uitschieter. Afgelopen september begonnen maar twee studenten.

“Dat was een schok”, zegt Stam over de boodschap van haar bestuur. Sindsdien leeft ze zo’n beetje tussen hoop en vrees. “We hebben immers ook te horen gekregen dat onze expertise gewaardeerd wordt en dat het de bedoeling is dat die behouden blijft. Dat is fijn. Maar het is op dit moment niet duidelijk op welke wijze dat gaat gebeuren. En dat voelt natuurlijk enorm bedreigend.”

De staf van Keltisch bestaat uit zes medewerkers, waaronder leerstoelhouder Peter Schrijver en twee collega’s met een tijdelijk contract. “Er vallen voorlopig geen ontslagen en de contracten kunnen gewoon worden uitgediend. Maar met het oog op de toekomst is het besluit van de faculteit natuurlijk verdrietig. Een van mijn collega’s wilde graag promoveren, dat plan krijgt nu waarschijnlijk een andere wending.”

Vertrouwen
Stam had liever gezien dat de opleiding had kunnen meepraten over de voorstellen die nu op tafel liggen, zoals religiewetenschapper Birgit Meyer deze week op DUB betoogde. Tegelijkertijd heeft ze er begrip voor dat het faculteitsbestuur door de Haagse bezuinigingen onder grote druk staat.

Ze zegt vertrouwen te hebben in de mogelijkheden die er zijn om interdisciplinair samen te werken met andere vakgebieden, zoals het faculteitsbestuur graag ziet. “Dat doen we nu ook al veel met Engels, Geschiedenis en Taalwetenschappen.”

Maar ze is bang voor het verlies van ‘vastigheid’. De structuur van een bacheloropleiding en de vereisten waar zo’n opleiding aan moet voldoen, bieden immers zekerheid en bescherming. 

Daarnaast vreest ze voor een afnemende zichtbaarheid van de discipline voor nieuwe studenten als de opleiding verdwijnt. De Utrechtse Keltologen zetten zich met man en macht in om een breder publiek met het vakgebied in aanraking te  brengen, bijvoorbeeld tijdens het Weekend van de Wetenschap of in het Universiteitsmuseum. Maar het blijft lastig aankomende studenten te bereiken. “Zelfs deze week hoorde ik van veel mensen dat ze niet wisten dat zo’n opleiding bestond.”

De belangrijkste garantie voor een blijvende zichtbaarheid, is volgens Stam de status van een eigen aparte opleiding. “Hoe kiezen veel studenten? Dat gebeurt toch vaak door te surfen op websites waarop universiteiten hun opleidingen in de etalage zetten.”

Reünie van de opleiding tijdens de viering van 100 jaar Keltisch vorig jaar, eigen foto

Hechte gemeenschap
Ze is verheugd over de steun die de opleiding krijgt van studenten en alumni. “Wie ervoor kiest om Keltisch te studeren, en zich niets aantrekt van de scepsis die vanuit de omgeving wordt geuit, moet wel intrinsiek gemotiveerd zijn. En dat merken we. We hebben een heel hechte gemeenschap opgebouwd hier in Utrecht. Studenten en alumni zijn actief en laten zich zien, niet alleen binnen onze eigen opleiding, maar binnen de hele universiteit.”

Stam weet bovendien dat ze kan rekenen op veel waardering vanuit het buitenland. “Veel studenten gaan een master of promotie doen in Cambridge, of in Ierland, Wales of Schotland. Daar worden ze vaak enorm geprezen om de training die ze bij ons gehad hebben.”

Ze verwijst naar de internationale steunbetuigingen bij de petitie voor het behoud van de opleiding die deze week binnen een dag meer dan 1500 keer werd ondertekend. “We vragen onze collega’s in andere landen om die steun ook kenbaar te maken in een brief aan de rector.”

Want voor rector Kummeling, of zijn opvolger na dit voorjaar, is er nog een lastige taak weggelegd. Het schrappen van een van de zogeheten unica, de opleidingen waarvan er maar één is in Nederland,  vraagt om een speciale procedure. Er moet advies worden ingewonnen bij de rectoren van de andere Nederlandse universiteiten en het Programmabureau Duurzame Geesteswetenschappen. Die moeten de rector voorzien van een zwaarwegend advies. Daarna mag hij pas beslissen of de sluiting daadwerkelijk gerechtvaardigd is. 

En heel stiekem hoopt Stam dat Halloween deze week nog uitkomst brengt. Dat van oorsprong Ierse feest, daar Samhain genoemd, is populair bij studenten Keltisch. Ze glimlacht: “De deur met de other world staat even open. Misschien komt een geest ons vertellen dat het allemaal een vergissing is.”

Keltologen Natalia Petrovskaia en Nike Stam op het Weekend van de Wetenschap met hun activiteit ‘Kraak de Keltische Code’. Foto: Lize Kraan