Glazen gevel blijft behouden in nieuw ontwerp Universiteitsmuseum

Het Universiteitsmuseum aan de Lange Nieuwstraat kenmerkt zich door een inspringende glazen gevel en een houten kubus dat fungeert als entree. Toen deze twee elementen zouden verdwijnen bij de eerdere verbouwplannen, stak er een storm van protest op en werd de verbouwing uitgesteld. In het nieuwe ontwerp blijven zowel de glazen pui als de houten kubus van het entreegebouw bestaan. Over het huidige ontwerp heeft bovendien de originele architect Koen van Velsen meegedacht en het huidige plan draagt daarom ook zijn goedkeuring, zegt Paul Voogt. Ook de welstandscommissie was positief over de ingeslagen weg. "Er zijn nog wel details waar volgens ons naar gekeken moet worden voor het definitieve ontwerp, maar daar komen we denk ik wel uit. Ik voorzie geen grote problemen meer", zegt Manon van der Wiel van de commissie.

Een zware bevalling
Het was een zware strijd die de Universiteit Utrecht heeft moeten leveren om zo ver te komen. Zo’n vier jaar geleden kondigde de UU al aan het museum te willen verbouwen. Er moest een grotere ruimte voor tentoonstellingen en het groeiend aantal bezoekers komen. “Het pand is gebouwd voor 25.000 bezoekers per jaar, dat zijn er nu 75.000 en we groeien nog steeds”, zegt Voogt. Vooral bij de entree was het dringen geblazen.

Daarbij is het museum de afgelopen jaren veel meer een doe-museum geworden. “We hebben onze koers gewijzigd. We gaan van wetenschapsmuseum naar onderzoeksmuseum”, zegt Voogt. “We willen onze bezoekers niet alleen laten kijken naar de resultaten van onderzoek, maar meenemen in het proces van onderzoek doen. Die functie willen we uitbreiden, omdat we vinden dat dat onze maatschappelijke opdracht is: bezoekers inzicht geven in het werk van onderzoekers door ze aan dat onderzoek te laten meewerken. Citizen Science noemen we dat.” Een goed voorbeeld hiervan was het schimmellab waar bezoekers werden opgeroepen aarde uit hun tuin in te leveren om te kijken of daar voor de wetenschap nog onbekende schimmels in leefden.

De plannen om zowel de glazen gevel te verplaatsen als het laten verdwijnen van de kubus om zo meer ruimte te creëren , leverden grote kritiek op. Het ontwerp won in 1997 de Rietveldprijs voor architectuur en velen bleken zo te hechten aan het oorspronkelijke ontwerp dat er onder meer een petitie kwam om juist deze elementen van het ontwerp te behouden. Om het huidige ontwerp te beschermen vroeg het Cuypersgenootschap de gemeente om het museum de monumentenstatus te verlenen. Hierna besloot de universiteit in juli 2018 haar plannen te wijzigen. Architectenbureau De Zwarte Hond zou samen met de architect van het pand een nieuw ontwerp maken.

Het ontwerp
Het museum heeft wel moeten inboeten op zijn wensen. Door het intact laten van de glazen gevel en de houten kubus, moest elders ruimte worden gezocht voor de extra vierkante meters voor tentoonstellings- en labruimtes. “We boeten in op functies zoals een auditorium, kantoorruimte en een zaaltje voor educatiedoeleinden.”

Het museum bestaat feitelijk uit drie gebouwen die elk een eigen functie hadden op de begane grond: het entreegebouw, het daarnaast gelegen pand met voornamelijk de kantoren en een derde deel waarin het depot zat. Elk segment is drie verdiepingen hoog. Waar nu kantoor is, wordt tentoonstellingsruimte en het depot wordt kantoor. Aan de achterzijde van het pand dat grenst aan de Botanische Tuinen komt een kleine uitbouw voor de lift en de toiletblokken. “De lift staat nu midden in de ruimte in het  tweede pand. Door die te verplaatsen, winnen we een ruimte die we voor de tentoonstellingen kunnen gebruiken.”

De bakstenengevel aan de zijde van de Lange Nieuwstraat wordt meer transparant. De kleine ramen in het pand worden groter. Daardoor krijg je een betere doorkijk naar de Botanische Tuinen en kun je het museum inkijken.

Licht aan de horizon
Paul Voogt is blij dat de werknemers van het museum nu weer vooruit kunnen. In eerder plannen zou het museum sluiten in maart 2018 en twee jaar dicht blijven. Er was al vervangend werk gevonden voor een aantal medewerkers net als vervangende kantoorruimte en er was al een soort van afscheid gepland voor de laatste tentoonstelling. Dat alles moest worden teruggedraaid of afgeblazen. “Ook waren we al in overleg met ontwerpers voor de nieuwe tentoonstellingen die we zouden gaan houden als we weer open zouden gaan. Die plannen moeten nu worden aangepast, omdat de ruimte anders wordt ingedeeld.”

Wat nu nog tussen de plannen en de daadwerkelijke uitvoering staat, is de officiële procedure tot de verlening van een omgevingsvergunning. Ondertussen wordt er (weer) vervangende kantoorruimte gezocht voor de medewerkers van het museum, het wetenschapsknooppunt, Studium Generale en de hub van het Centrum voor Wetenschap en Cultuur dat zich bezighoudt met public engagement. In totaal gaat het om veertig fulltime arbeidsplaatsen. Het is de bedoeling dat al deze medewerkers weer terug in het museum komen na de verbouwing.  Als de officiële procedures vlot worden afgehandeld, verwacht directeur Voogt dat het museum ergens dit voorjaar “vermoedelijk april” ongeveer twee jaar dicht gaat voor de verbouwing, de herinrichting en het inrichting van de tentoonstellingsruimtes. Bang dat het toekennen van de monumentenstatus nog roet in het eten kan gooien, is de universiteit niet meer: “We maken een museum dat de toets van behoud van de waarde van het originele ontwerp kan doorstaan.”

Het Universiteitsmuseum Utrecht organiseert op 15 oktober van 17.00 tot 18.30 uur een publieksbijeenkomst over de vernieuwings- en verbouwingsplannen van het museum. Tijdens deze informatieve bijeenkomst wordt het nieuwe ontwerp gepresenteerd.