Inspectie ziet ‘groot risico’ voor eindniveau van opleidingen

Binnen hogescholen en universiteiten moeten de leden van examencommissies de waarde van diploma’s garanderen. Ze oordelen over fraude, kijken of de toetsing op orde is en liefst buigen ze zich ook over de samenhang in het curriculum.

De leden zijn, als het goed is, onafhankelijk. Het is een kleine wereld, maar toch: behalve docenten van de eigen opleiding moeten de commissies ook een extern lid hebben. Ook mogen er geen managers of andere medewerkers met financiële verantwoordelijkheid toetreden.

Te weinig tijd
Hun werk is dus nogal belangrijk. Maar krijgen ze er genoeg tijd voor? Nee, zegt de helft van de voorzitters van examencommissies. Een nog kleiner deel (44 procent) komt toe aan professionalisering, oftewel het volgen van een cursus om het eindniveau beter te kunnen bewaken.

In een nieuw rapport noemt de Onderwijsinspectie dit “een groot risico voor de borging”. Aan de universiteiten is het erger dan in het hbo, maar in beide sectoren zit een flink deel van de commissies dus in de knel.

Erger nog is dat de kritiek niet nieuw is. In 2015 schreef de inspectie ongeveer hetzelfde en sindsdien lijkt er weinig verbeterd. Gezien “de hardnekkigheid van de gebrekkige facilitering” zou er volgens de inspecteurs een landelijke richtlijn moeten komen.

ChatGPT
Dat is nog belangrijker nu de opkomst van generatieve AI (met programma’s als ChatGPT en Copilot) alle opleidingen tot nadenken dwingt. Fraude ligt op de loer. Wellicht moeten opleidingen op een heel andere manier gaan toetsen.

“Ook met de snelle opkomst van generatieve AI en het waarschijnlijk grootschalige gebruik daarvan door studenten moet de examencommissie garant kunnen blijven staan voor de waarde van elk getuigschrift dat de instelling uitreikt”, schrijft de Onderwijsinspectie.

Dat valt niet mee als examencommissies geen tijd hebben voor bijscholing. De inspectie maakt zich zorgen, want het gaat razendsnel. “Duidelijk is dat deze ontwikkeling van alle betrokkenen een grote inzet vraagt.”

Onderwijsvernieuwing
Opleidingen zouden meer van elkaar en van hun studenten moeten leren, is een aanbeveling. En mochten ze een drastische herziening van het onderwijs overwegen, dan moeten ze goed met de examencommissie overleggen.

Onderwijsvernieuwingen zijn in het verleden weleens misgelopen. “Onderwijsinnovaties worden soms overhaast ingevoerd, zonder dat examinatoren en examencommissies hierop voldoende zijn voorbereid”, schrijft de inspectie.

De onderwijsinstellingen moeten dus meer geld voor examencommissies uittrekken. Ook als ze krap bij kas zitten. “De inspectie roept de besturen op om te zorgen voor voldoende facilitering, ondanks landelijke bezuinigingen.”

Uitstellen
Als bestuurders dat advies negeren, heeft dat gevolgen voor het onderwijs, waarschuwt de inspectie: “Beperkte capaciteit bij de examencommissies en/of gebrek aan financiële middelen kunnen het nodig maken een innovatie te vertragen of uit te stellen.”