Maatregelen gevraagd om afhankelijkheid Big Tech te bestrijden

Terwijl de meeste camera’s en microfoons in de Tweede Kamer gericht staan op de ruimte waar D66 en CDA hun eerste formatiestapjes zetten, vonden woensdag even verderop de eerste onderwijsdebatten na de verkiezingen plaats. 

Kamerleden ondervroegen onderwijsminister Gouke Moes kort over stagevergoedingen, de ov-studentenkaart, kwaliteitscontroles in het hoger onderwijs en de digitale afhankelijkheid van big tech.

Dat laatste onderwerp krijgt steeds meer politieke aandacht. Europese landen willen minder afhankelijk worden van bijvoorbeeld Chinese grondstoffen, Taiwanese chips en Amerikaanse defensie. Ook onderwijsinstellingen voelen zich kwetsbaar voor buitenlandse inmenging. De ‘Strafhofcasus’ heeft ze twee weken geleden laten zien dat Microsoft zomaar de toegang kan weigeren tot de eigen mail en andere data. 

‘In kaart brengen’
De met voorkeursstemmen gekozen Barbara Kathmann van GroenLinks-PvdA vroeg minister Moes woensdag in een motie om “in kaart te brengen welke kwetsbaarheden nu volgen uit de big tech-afhankelijkheid” en om “maatregelen voor te bereiden” om die afhankelijkheid in het hoger onderwijs te bestrijden.

Minister Moes kon zich wel vinden in deze motie, zei hij woensdag. Maar veel verder dan dat wilde hij niet gaan. D66 vroeg de minister bijvoorbeeld om meer regie te nemen op dit dossier. De partij vindt dat Moes het te veel aan onderwijsinstellingen zelf overlaat. Maar de minister hapte niet. Hij wilde alleen kwijt dat hij “met een aantal dingen bezig is” en dat hij pas ergens volgend jaar meer kan zeggen.

Openbaar vervoer
In een ander debat kreeg Moes kritiek van GroenLinks-PvdA op zijn ‘bezuiniging’ van 225 miljoen op de ov-kaart voor studenten. Het nieuwe Kamerlid Fatihya Abdi vroeg aandacht voor de gevolgen voor regionale vervoersbedrijven. Die krijgen minder geld van OCW. 

Maar volgens de minister is geen sprake van een bezuiniging. Er is twee keer onderzoek gedaan naar het feitelijke reisgedrag van studenten en beide keren bleek dat ze minder kilometers maken. Daarom krijgen de NS en andere vervoersbedrijven, gewoon volgens afspraak, minder geld. Voor een debat over de precaire positie van regionale vervoerders verwees Moes naar zijn collega van Infrastructuur en Waterstaat.

Kwaliteitscontrole
Abdi was ook de enige die sprak in een kort debat over de kwaliteitscontrole in het hoger onderwijs. Opleidingen moeten eens in de zes jaar aan experts laten zien hoe ze de onderwijskwaliteit in het oog houden, maar deze accreditatie vinden opleidingen vaak omslachtig, tijdrovend en bureaucratisch. 

Het alternatief dat al jaren geleden werd bedacht, kan echter niet meer op enthousiasme rekenen. Onderwijsinstellingen zouden daarbij meer te zeggen krijgen over de keuring, maar voormalig minister Eppo Bruins verwees het plan voor een ‘instellingsaccreditatie’ deze zomer naar de prullenmand. 

Blijft het daar, vroeg Abdi zich af, of houdt deze minister er toch andere ideeën op na? Daar kon Moes kort over zijn: “De instellingsaccreditatie is echt van tafel, wat mij betreft.” 

Stagevergoeding
Moes heeft vorige maand de oppositiepartijen in de Tweede Kamer blij gemaakt met de belofte om een stagevergoeding te gaan regelen. Maar was dat nou een harde belofte om met een wetsvoorstel te komen, of meer een soort inspanningsverplichting? 

SP-Kamerlid Sandra Beckerman wilde dat zeker weten. Samen met Mikal Tseggai van GroenLinks-PvdA diende ze een motie die de regering oproept met een wetsvoorstel te komen. 

Daar is Moes niet principieel tegen. Alleen weet hij nog niet of het via een wet moet of met een ander soort regels. “Als het op een andere manier geregeld kan worden, ook met een afdwingbaar karakter, zodat elke student een passende stagevergoeding krijgt, dan is dat ook goed.” Met die toezegging kon de SP wel leven. De indieners passen de motie daarop aan, voordat erover gestemd wordt.

Stemmen
Dat gaat dinsdag gebeuren. Dan wordt bijvoorbeeld duidelijk hoe de sterk gegroeide fracties van JA21, Forum voor Democratie, CDA en D66 over de verplichte stagevergoeding stemmen. Misschien willen de formerende partijen zich tijdens de coalitieonderhandelingen nog niet vastpinnen op zo’n maatregel.