Onderzoek na toeslagenaffaire: DUO moet huiswerk overdoen

Tweede Kamerlid Doğukan Ergin (Denk) kwam gisteren tijdens een kort debat over de studiefinanciering met een motie waar NSC-minister Eppo Bruins “met een sympathiek oog” naar keek. “Het is een goed idee van de heer Ergin”, zei hij. 

In de nasleep van de toeslagenaffaire eiste de Tweede Kamer dat ministeries en uitvoeringsinstanties allemaal zouden uitzoeken of ze ergens afkomstgerelateerde indicatoren gebruikten, zoals geboorteplaats, nationaliteit en etniciteit; persoonsgegevens die tot discriminatie kunnen leiden. Dit proces kreeg de naam Motie#21. Dus ook studiefinancier DUO moest dat doen.

PVV-staatssecretaris Zsolt Szabó heeft hierover een brief aan de Tweede Kamer gestuurd met daarin de resultaten - een verzameling auditrapporten dus. Een daarvan gaat over het ministerie van OCW en studiefinancier DUO. Uit het auditrapport blijkt dat de inventarisatie bij DUO “te beperkt was om te kunnen beoordelen of de toetsing goed is uitgevoerd”. 

Een mogelijke consequentie is “dat niet alle relevante verwerkingen in beeld zijn geweest”, staat in het rapport. De uitvoeringsinstantie moest bovendien toetsen op ‘behoorlijkheid’, maar dat is niet gebeurd. Het was te “complex”, vond DUO.

We hebben het al druk genoeg, vond de studiefinancier. DUO “versmalde” de onderzoeksopdracht vanwege de beschikbare capaciteit. Die aanpak werd niet met het ministerie van OCW gedeeld en bleek pas toen DUO het huiswerk inleverde.

Vandaar de motie van Ergin en de sympathie hiervoor van minister Bruins. “Ik geef hier oordeel Kamer”, zei Bruins. Dat wil zeggen, hij ziet geen problemen in deze motie. Het maakt de kans groot dat een meerderheid volgende week bij de stemmingen alsnog een grondiger doorlichting van DUO eist.

Fraudejacht
Let wel, dit gaat niet over de discriminatie in de fraudejacht van DUO, waar het kabinet excuses voor heeft aangeboden. Daarbij ging het, voor zover zichtbaar, om indirecte discriminatie. Deze kwestie is inmiddels van alle kanten doorgelicht. Alle boetes en terugvorderingen van studiefinanciering worden ongedaan gemaakt, heeft het kabinet onlangs besloten.

Ook daarover diende Ergin moties in. Het kabinet moet met 100 procent zekerheid uitsluiten dat een nieuw systeem van toezicht weer direct of indirect gaat discrimineren. Zo’n soort motie diende ook D66 in.

Bruins vond die moties onnodig. “Bij de ontwikkeling van het nieuwe selectiemodel bij DUO worden wetenschappers, experts én studenten betrokken”, zei hij. “Ik zal er dan ook voor zorgen dat het selectiemodel wetenschappelijk onderbouwd is en niet discrimineert. Als het selectiemodel klaar is, zal het ook nog eens periodiek onafhankelijk getoetst worden op rechtmatigheid en vooringenomenheid.”

Maar 100 procent zekerheid? “Het is zelfs niet 100 procent zeker dat morgenochtend de zon weer opgaat”, stelde Bruins. Zekerheid bestaat eigenlijk niet, wilde hij zeggen. “Maar ik zit helemaal op de lijn van de heer Ergin.”