Pro-Palestijnse lezing verplaatst door nieuwe UU-regels

Dutch Scholars for Palestine (DSP) had de lezing georganiseerd. Omdat de bijeenkomst over het conflict in Gaza ging, moest de organisatie zich houden aan de richtlijnen van de Universiteit Utrecht omtrent dit type bijeenkomsten. Zo mochten ze onder meer niet zelf de locatie uitzoeken en mochten er niet meer dan vijftig deelnemers komen.

De richtlijnen zijn vlak voor de start van dit academische jaar bepaald specifiek voor politieke bijeenkomsten in de binnenstad, zoals die over Gaza en Israël. Deze moeten nu vooraf aangemeld worden bij Campus & Facilities of Security en mogen enkel plaatsvinden in door Security goedgekeurde locaties. Het maximumaantal deelnemers is beperkt tot 40 à 50 personen, met verplichte voorinschrijving en toegangscontrole ter plaatse. Tot slot wordt er een onderscheid gemaakt tussen onderwijsgerelateerde en politiek gekleurde activiteiten. 

Deze maatregelen zijn ingevoerd na pro-Palestijnse demonstraties die uitliepen op bezettingen. Deze vonden plaats op de universiteitscampus aan het eind van vorig academisch jaar. De universiteit vindt de voorwaarden nodig om te voorkomen dat er nieuwe bezettingen volgen en om te kunnen waarborgen dat studenten en medewerkers zich veilig blijven voelen.

In mei was een vergelijkbare bijeenkomst van USP, waarbij deze restricties nog niet van kracht waren. Onderzoeker Maya Wind sprak over de banden tussen de Israëlische universiteiten en militaire projecten, die volgens haar problematisch zijn. Net als Gordon is zij ook een Joodse die zich kritisch uitspreekt over de Israëlische politiek. Deze lezing werd druk bezocht en resulteerde in een bevlogen discussie met de aanwezigen van het universiteitsbestuur. Na de lezing gingen alle aanwezigen wel rustig naar huis.

De communicatie van de maatregelen
Volgens een woordvoerder van de universiteit zijn de richtlijnen in augustus gedeeld met decanen en directeuren en op 12 september, vlak nadat USP een verzoek had ingediend voor een lezing met Gordon, gemaild aan de organisatie. “De lezing is dus niet door ons geannuleerd", zegt de woordvoerder van het universiteitsbestuur Iris Kruijen. "De organisatoren hebben ervoor gekozen om het evenement te verplaatsen, omdat zij niet aan het maximumaantal deelnemers wilden voldoen.”

Volgens USP kreeg ze pas bericht van de nieuwe voorwaarden een paar dagen voor de lezing en moest ze snel op zoek naar een andere locatie, toen duidelijk werd dat meer dan vijftig mensen naar Gordon wilden komen luisteren. Ze verplaatste de lezing naar een locatie buiten de universiteit.

Het publiek vlak voor de start van de lezing bij BAK. Foto: Phine Hazelbag/DUB

Universiteiten als bedrijven
De lezing trok uiteindelijk zo’n tweehonderd bezoekers. Neve Gordon, professor mensenrechten en internationaal humanitair recht aan Queen Mary University in Londen, identificeert zich als een Israëlische Jood en is in het verleden actief geweest in de vredesbeweging voor Arabisch-Joodse contacten. Hij staat bekend om zijn kritische standpunten, waaronder zijn oproep tot een academische boycot van Israëlische universiteiten. Gordon was vorige week op tournee langs drie Nederlandse universiteiten. Zijn lezingen richtten zich op de rol van academische vrijheid in tijden van genocide, waarbij hij specifiek ingaat op de situatie in Israël en Gaza, en hij een pro-Palestijns standpunt aanneemt.

Tijdens zijn lezing in Utrecht bekritiseerde Gordon de toenemende commercialisering van universiteiten, die volgens hem de academische vrijheid en de rol van universiteiten als kritische instituten ondermijnt. “Universiteiten opereren steeds meer als bedrijven,” stelde Gordon. “Winst en marktdynamiek krijgen voorrang, terwijl kernwaarden zoals onafhankelijk onderzoek en vrije meningsuiting naar de achtergrond verdwijnen.” Universiteiten vermijden als gevolg gevoelige kwesties zoals het Israëlisch-Palestijnse conflict uit angst voor reputatieschade en verlies van financiering, stelt hij.

Ironie van de afzegging
Aan de paneldiscussie na de lezing deden UU-docenten Layal Ftouni en Alessandra Spadaro, UvA docent Annelies Moors, onderzoeker Faisal Hamadah, en UU-student Raha mee. Ftouni wees op de ironie van de situatie: “Een lezing over academische vrijheid wordt beperkt door maatregelen die precies die vrijheid lijken in te perken. Deze regels zijn ad hoc ingevoerd, en de manier waarop dit gebeurt, geeft het gevoel van censuur.” Volgens alle sprekers past het bezoekers-limiet “in een bredere trend van universiteiten die gevoelige onderwerpen uit de weg gaan.”

Ook student Raha uitte kritiek. “Wat we hier zien, is een universiteit die steeds meer controle wil uitoefenen op protesten. Protesteren mag enkel zolang de universiteit zich niet oncomfortabel voelt. Het CvB buigt de regels naar hun eigen hand om ons stil te krijgen.” Volgens Raha probeert de universiteit protesten te criminaliseren, met als doel de pro-Palestijnse beweging de kop in te drukken.

Academische vrijheid in gevaar?
Er werd op de avond kritisch gesproken over de slechte communicatie van de nieuwe maatregelen. De Universiteitsraad vroeg daarnaast in de vergadering van afgelopen maandag of de regels een inperking zijn van de academische vrijheid en of de verplichte voorinschrijving niet leidt tot het monitoren van docenten en studenten.

Volgens het universiteitsbestuur is dit niet de bedoeling. Collegevoorzitter Anton Pijpers zei dat deze nieuwe regels een uitvoering zijn van de huisregels. Rector Henk Kummeling vulde aan: “Als de bijeenkomst over Gaza gaat, brengen we de risico’s in kaart.” Zo kan bij de voorinschrijving bij de organisatoren duidelijk worden of de bezoekers van de universiteit zijn of daarbuiten. “Academische vrijheid betekent niet dat je op elk willekeurig moment een zaal kan krijgen voor een bijeenkomst.”