Strategisch plan 2025: Wat worden de prikkelende ambities van de UU?

Al in het vorige strategische plan schreef de universiteit dat het haar missie is om te werken aan een betere wereld. Enerzijds door afgestudeerden kennis en vaardigheden bij te brengen waarmee ze een substantiële bijdrage kunnen leveren aan de maatschappij; anderzijds door grensverleggend onderzoek dat helpt om mondiale vraagstukken op te lossen.

Die missie van toen, is nog altijd actueel, constateert het College van Bestuur in een ‘houtskoolschets’ die vorige week naar de Universiteitsraad is gestuurd. Dit is een ruwe versie van een nieuw strategisch plan. In zo'n plan geeft de universiteit aan welke ambities zij de komende vijf jaar wil realiseren. De missie van het vorige plan blijft dezelfde, de precieze invulling zal op een aantal punten veranderen.

Vijf jaar geleden koos het College van Bestuur bij de totstandkoming van het huidige strategisch plan voor een reeks van thematische discussiebijeenkomsten waaraan iedereen mocht meedoen. Op grond van die bijeenkomsten werd het strategisch plan gemaakt. Nu is de aanpak anders. In november zijn zes studiegroepen geïnstalleerd die als opdracht kregen ‘prikkelende ambities’ te formuleren. Die studiegroepen kregen elk een thema, veelal aansluitend bij lopende discussies binnen de universiteit: de academische community, het koesteren van talent, digitalisering, globalisering, multidisciplinariteit en de relatie met de maatschappij.

De studiegroepen hebben ieder vrij gedetailleerde suggesties tot verandering gedaan en soms inderdaad prikkelende onderwerpen aan de orde gesteld. Elke studiegroep pitchte hun drie meest interessante ambities tijdens een 24-uurssessie in Wageningen met 110 geselecteerde studenten en medewerkers van de UU.

Op grond van die discussie heeft het bestuur samen met de decanen een ‘houtkoolschets’ gemaakt. Hierin komen ideeën van de studiegroepen terug, maar dan op een heel voorzichtig en abstract niveau. Het zijn hoofdlijnen met ‘mogelijke thema’s voor actielijnen’ zonder dat er concreet richting is aangegeven. Die stap moet de komende periode gezet worden wanneer aan de hand van gesprekken de inhoud verder ingekleurd gaat worden. Daarvoor worden binnenkort vijf bijeenkomsten georganiseerd waaraan alle UU'ers kunnen meedoen. Twee sessies zijn pizza-avonden, speciaal voor studenten. (Zie kader)

Het is nog wat onduidelijk in hoeverre de bouwstenen van de studiegroepen daarvoor de richtlijn zullen zijn. Ook is het interessant om te kijken hoe actuele thema’s als werkdruk voor docenten en studentenwelzijn een plek in het plan zullen krijgen. In de huidige opzet worden deze thema's uitdagingen genoemd, maar is er geen expliciete aandacht voor.

Voor de zomer wil de universiteit een nieuw plan presenteren waarin ook de plannen van de faculteiten zijn opgenomen. In de houtkoolschets, die vanaf 17 februari verspreid zal worden, geeft het bestuur drie ambities.

1. De studenten en medewerkers dragen bij aan een betere wereld en de Sustainable Development Goals zijn integraal onderdeel van het onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering.
2. De studenten en medewerkers ervaren ruimte om zich te ontwikkelen en vormen een sterke community.
3. De UU is een wendbare en innovatieve organisatie die financieel de ambities kan waarmaken.

Om die ambities te realiseren, heeft het bestuur zes onderwerpen aan die de komende jaren extra aandacht krijgen. DUB zet die onderwerpen op een rij en neemt daarbij ook enkele suggesties van de studiegroepen mee.

1.       Het nemen van de Sustainable Developments Goals als uitgangspunt van beleid

De Sustainable Development Goals zijn door de Verenigde Naties vastgelegd als vervolg op de eerdere Millenniumdoelen. Ze hebben betrekking op onder meer duurzaamheid, inclusiviteit, armoedebestrijding, welzijn, vrede, klimaatactie, onderwijskwaliteit en gezondheid. Het College van Bestuur noemt ‘het verankeren van de Sustainable Developments Goals in onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering’ een belangrijk onderwerp om bij te dragen aan ‘urgente maatschappelijke vraagstukken’ Het zijn grote thema’s bedoeld om de wereld in 2030 te verbeteren. Bij veel van die doelen is de relatie met de universiteit onduidelijk. Bij andere doelen zou het consequenties kunnen hebben voor het onderzoek, bijvoorbeeld het streven naar duurzame energie, het terugdringen van moedersterfte of het mogelijk maken van migratie? Het idee is dat de universiteit zichzelf enkele doelen stelt die aansluiten bij de Sustainable Development Goals. Verschillende studiegroepen verwijzen ook al expliciet naar de doelen, bijvoorbeeld als het gaat om toegang tot onderwijs voor iedereen. Dat betekent meer beurzen, maar ook het digitaal toegankelijk maken van onderwijs of het delen van relevante onderzoeksgegevens.

2.       Het versterken van multidisciplinariteit in het onderwijs en onderzoek

In het huidige Strategische Plan is ‘interdisciplinair onderzoek’ het toverwoord. De universiteit heeft vier strategische interdisciplinaire onderzoeksthema’s in de etalage gezet. Dat zijn: Dynamics of youth, Institutions for open societies, Life sciences en Pathways to Sustainability. Deze onderzoeksgroepen hebben de afgelopen jaren hubs gecreëerd, ontmoetingsplekken in de maatschappij waarbij op deze thema’s samengewerkt wordt met maatschappelijke organisaties.

Voor de komende periode moet vooral gezorgd worden dat het onderwijs meer interdisciplinair wordt. Zeker als het gaat om de strategische thema’s, zoals in de houtkoolschets staat, maar als het aan de studiegroep Multidisciplinariteit ligt, gaat de UU nog een stapje verder. Zij ziet de Utrechtse studenten in de toekomst starten in een brede bachelor met veel keuzeruimte. De studenten specialiseren zich dan daarna in een samenhangend vakgebied, waarbij de nieuwsgierigheid naar andere disciplines aanwezig blijft. Dit idee is al vaker gelanceerd, maar tot nu toe niet gerealiseerd.

Overigens is er nog wel een discussie over het verschil tussen interdisciplinair en multidisciplinair. Een groot verschil tussen de begrippen is er niet, constateert de studiegroep Multidisciplinariteit. “Het gaat erom antwoorden te vinden op complexe maatschappelijke vraagstukken op de snijvlakken van disciplines”. Daarom is het belangrijk dat studenten in hun studie over de grenzen van hun eigen discipline leren kijken en onderzoekers binnen de UU samenwerken vanuit interdisciplinaire verbanden.

3.       Anders waarderen, selecteren en beoordelen van medewerkers en studenten

Het aantrekken van talent is een belangrijk thema in het nieuwe plan. Op welke criteria selecteer je bijvoorbeeld studenten voor een bachelor of een master? Nu wordt nog vooral gekeken naar de eindcijfers van de middelbare school of de bachelor. Dat moet anders. Zeker als je ook een diverse groep studenten wil.

Daarnaast mogen cijfers ook tijdens de opleiding niet meer de enige richtlijn zijn, zegt de studiegroep Talent. Veel vaker zouden de docenten de academische vaardigheden moeten beoordelen. En ze moeten oog hebben voor de manier waarop de verschillende studenten in een werkgroep hebben samengewerkt. Iemand die alleen maar meelift, zou minder goed gewaardeerd moeten worden.

Ook de beoordeling van wetenschappers moet anders. Bij het aantrekken van onderzoekstalent, wordt nog te veel gekeken naar het aantal publicaties. En dat zie je ook bij de beoordeling van zittend personeel. Niet alleen de wetenschappelijke productie of het binnenhalen van subsidies moet het criterium zijn, maar zouden ook zaken als kwaliteit, impact, integriteit en creativiteit moeten meewegen. Die manier van waarderen is in lijn met de internationale Dora-verklaring over erkennen en waarderen die de universiteit recent heeft ondertekend.

De studiegroep Talent wil ook de scheiding tussen ondersteunend en wetenschappelijk personeel slechten. In een team werken wetenschappers en ondersteunend personeel samen. Die samenwerking moet meer gewaardeerd worden. Dat betekent eveneens dat het beleid om carrière te maken flexibeler moet worden. Medewerkers moeten meer mogelijkheden krijgen hun loopbaan uit te stippelen.

4.       Het onderwijs flexibiliseren

De universiteit heeft het programma Een leven lang leren waardoor iedereen ook na de studie weer naar de UU kan terugkeren om verder te studeren. Maar dat beleid heeft ook gevolgen voor het huidige onderwijsprogramma. Het huidige onderwijsprogramma is te star, zo constateert de studiegroep Digitalisering. En dat moet flexibeler, zodat studenten meer hun eigen leerweg moeten kunnen uitstippelen.

Nieuwe studies of veranderingen in het onderwijsprogramma kosten veel tijd. De universiteit zou het mogelijk moeten maken dat de studenten vaker kiezen voor routes buiten de gebaande paden, zoals een summerschool of een cursus buiten de universiteit. Ook zou een combinatie van werk en studie makkelijker moeten worden. Daarvoor loopt nu een pilot met flexibel studeren.

Met het meer digitaliseren van het onderwijs maak je het onderwijs meer flexibel. Maar de universiteit mag niet volledig digitaal worden. Persoonlijk contact is essentieel, zegt de studiegroep, maar maak het dan ook efficiënt. Minder hoorcolleges, meer kleinschalige practica. Er moet een balans gezocht worden naar de student in de lead en het faciliteren van de begeleiding als daar behoefte aan is.

5.       Het versterken van samenwerking binnen en buiten de universiteit

Studenten of medewerkers maken deel uit van de ‘community’. Kern is dat binnen de academische gemeenschap iedereen zich welkom en veilig voelt, ongeacht, gender, afkomst, religie, cultuur, nationaliteit of inzetbaarheid. De UU daagt uit, maar overvraagt niet, schrijft de studiegroep Community. Er heerst een sfeer die mensen met elkaar op een constructieve manier met elkaar in debat gaan. De studiegroep pleit voor soft spaces, plekken waar docenten en studenten elkaar ontmoeten en zo mogelijk samenwerken. Green Office wordt als een voorbeeld genoemd. Hier werken studenten, docenten en ondersteunend personeel  samen aan een duurzame universiteit.

Open Science past ook in het community-idee. De universiteit is open en transparant over het onderzoek en geeft buitenstaanders inzage in het werk dat hier gedaan wordt. Sterker nog, de universiteit wil dat de resultaten ten goede komen aan de maatschappij. Daarvoor is ook intensief contact nodig met maatschappelijke organisaties. Bij verschillende studiegroepen komt dat naar voren. Zo stelt de studiegroep Relatie met maatschappij voor dat er ook soft spaces komen in Utrecht waar UU-wetenschappers een rol spelen om conflicten of problemen binnen de regio op te lossen.

Bij verschillende studiegroepen wordt de aanstaande alliantie tussen Eindhoven, Utrecht en Wageningen gezien als een zeer goede manier om samen te werken. Die alliantie is belangrijk als het gaat om het delen van expertise, het verzorgen van interdisciplinair onderwijs en het aanpakken van mondiale problemen.

Samenwerken moet de universiteit zowel lokaal, nationaal, als internationaal doen. De lokale problematiek heeft altijd een globale context, zegt de studiegroep Globalisering. De UU is een internationale universiteit die wereldburgers opleidt. Het is goed om onderzoek te doen samen met internationale partners, en om in het onderwijs ook open te staan voor studenten en medewerkers vanuit andere culturen. Om die reden is de UU een tweetalige universiteit. De suggestie is dat iedereen die langer dan twee jaar hier werkt beide talen, zowel Nederlands als Engels, op zijn minst passief beheerst.

6.    Een veilige, innovatieve digitalisering van de universiteit

We leven in een digitale samenleving. Dat biedt veel mogelijkheden, maar er moet ook bezinning zijn hoe je die digitale universiteit veilig, volgens de regels van de privacy inricht. De studiegroep Digitalisering pleit voor een digitale leer- en omgevingsomgeving waar studenten en medewerkers hun eigen data beheren en kunnen aangeven op welke wijze ze gebruikt mogen worden voor onderzoeksdoeleinden.

Daarbij is het zaak dat de universiteit bij de inrichting van een elektronische leeromgeving niet afhankelijk wordt van commerciële (tech)bedrijven die met een aanbod van digitale leermiddelen en platformomgevingen zullen komen. Digitale infrastructuren zijn daarom bij voorkeur open source, zodat andere partijen er ook gebruik van kunnen maken.

In de ogen van de studiegroep zou de UU op het gebied van digitale ontwikkelingen in het onderwijs  een leidende rol kunnen spelen, niet alleen in Nederland, maar ook in Europa.