Tijdens Dies aandacht voor crises in de wereld

Rond half vier in de middag op 26 maart heeft zich al een groep mensen verzameld op het Domplein. Pro-Palestijnse actievoerders halen hun spandoeken tevoorschijn en stellen zich op richting Academiegebouw om het cortège van hoogleraren op te vangen. Even verderop staat een klein groepje bedaagde wetenschappers. Enkele van hen hebben een wit papier opgeslagen in hun binnenzak. Op verzoek laten ze die zien. Er staan teksten op als ‘Doe wat je belooft’ en ‘CvB cut all ties with fossile industry’. Ze blijken van Scientists for Future. 

Als een aantal actievoerders voor de ingang van het Academiegebouw gaat liggen, wordt snel besloten om het cortège niet over het Domplein te laten lopen. De hoogleraren in toga lopen door de binnentuin naar de Domkerk.

Por-Palestinademonstranten gaan liggen voor de deur van het Academiegebouw. Hierdoor is besloten het cortège niet over het Domplein te laten gaan. Foto DUB

Vreemde tijden
Tijdens de viering doen de demonstranten hun best zich te laten horen. Rector Henk Kummeling die de gasten verwelkomt, zegt het niet eens te zijn met sommige van hun slogans en hun eenzijdige manier van dialoog zoeken, maar zegt wel begrip te hebben voor de bezorgdheid van de pro-Palestinademonstranten. Zelf keert hij zich in zijn openingstoespraak tegen  de eenzijdige schending van het staakt-het-vuren door de Israëlische regering. “Deze lijkt geen enkel oog te hebben voor de gerechtvaardigde wens van alle volkeren in de regio om in vrede een menswaardig bestaan te kunnen leiden met respect voor mensenrechten. In al onze internationale samenwerkingen in programma’s en projecten willen we er scherp op toezien dat wij  niet ongewild een bijdrage leveren aan mensenrechtenschendingen. We zullen daar onze academische partners in Israël indringend op moeten blijven bevragen.” 

Cortège met Diesspreker Ajay Bailey, Henk Kummeling, eredoctor Harini Nagendra en collegevoorzitter Anton Pijpers. Foto DUB

Ook andere sprekers vestigen de aandacht op de demonstranten voor de kerk.  Alumnus van het Jaar Hiske Arts roept de aanwezigen in de kerk op om stil te zijn en te luisteren naar het protest. Ze schetst het beeld van een auto met mensen die luisteren naar harde muziek met op de achterbank een activist die roept dat het stuur om moet. “Op dat moment moet je je afvragen of je je pad wilt blijven vervolgen of het stuur wilt omgooien. Zie je de activist als degene die het feestje verstoort of  luister je naar wat hij te zeggen heeft?”

“Het zijn vreemde tijden”, benadrukken ook andere sprekers deze middag. Niet alleen Gaza, maar ook de ontwikkelingen in de Verenigde Staten onder Trump worden verschillende keren genoemd. Voor Kummeling een reden om nog eens te hameren op autonomie van universiteiten en academische vrijheid.

Milieuepidemioloog Cathryn Tonne neemt het eredoctoraat in ontvangst. Foto DUB

Eredoctoraten
Het thema van de Dies is ‘Healthy Planet’. Als Diesspreker is  Ajay Bailey  hoogleraar Geographies of Health, Inclusion, & Development uitgenodigd. Hij pleit voor een nieuwe kijk op milieupolitiek waarbij hij natuur, gezondheid en rechtvaardigheid aan elkaar worden gekoppeld. Hij vindt dat met name naar lokale gevolgen van maatregelen voor de bevolking gekeken moet worden. Nu zijn mensen uit lagere sociale klassen en uit het Mondiale Zuiden vaak de dupe. “We moeten meer kijken naar de gevolgen van verstoring van het natuurlijke systeem op de menselijke gezondheid.”

Zijn pleidooi sluit aan bij het onderzoek van de twee eredoctoraten die tijdens de Dies benoemd worden. Harini Nagendra van de Indiase Azim Premji University doet onderzoek naar de manier waarop mens en natuur in steden met elkaar verbonden kunnen worden. Vooral haar oog voor de positie van jongeren wordt geroemd. In haar toespraak verwijst ze zelf naar een klimaatfestival voor 50.000 jongeren die ze in India heeft georganiseerd. 

De andere eredoctor is de Amerikaanse milieuepidemioloog Cathryn Tonne die nu verbonden is aan het Barcelona Institute for Global Health. Haar onderzoek richt zich op het terugdringen van luchtvervuiling, zowel binnens- als buitenshuis. In haar korte toespraak verwijst ze naar de zorgelijke situatie in de Verenigde Staten waar data over de invloed van klimaatverandering op de mens systematisch wordt verwijderd en woorden als ‘klimaatverandering’ worden gecensureerd. 

Henk Kummeling bij het geschilderde portret dat onthuld werd. Foto DUB

Afscheid Henk Kummeling
In het laatste deel van de viering staat het formele afscheid van rector Henk Kummeling op het programma. Hij ontvangt de zilveren penning van de Universiteit Utrecht uit handen van Karin Laglas, voorzitter van de Raad van Toezicht. De penning is bedoeld voor mensen die zich op bijzondere wijze hebben ingezet voor de universiteit. 

Lof krijgt Kummeling toegediend van Laglas en collegevoorzitter Anton Pijpers. Laglas zegt dat Kummeling met veel initiatieven kwam, zoals Open Science, maar dat hij ziin collega's de ruimte gaf daar zelf mee aan de slag te gaan. “Kummeling was meer van het wijzen in de goede richting dan het sturen”, concludeert ze.  Anton Pijpers  prijst Kummelings inzet voor het interdisciplinaire onderwijs en de medezeggenschap. “Jij gelooft in tegenspraak en ruimte voor andere ideeën.”  Pijpers en Kummeling onthulden samen een geschilderd portret van de rector, een traditie van de UU voor elke rector die afscheid neemt.

Kummeling verwijst in zijn slotwoord naar de bekende uitdrukking ‘Changing a university is like moving a graveyard, no help from inside.” Verandering leidt tot onzekerheid, kost energie en kost tijd. Toch ziet Kummeling dat er de afgelopen jaren veel is veranderd en dat er meer vernieuwende ideeën waren dan de bestuurder kon goedkeuren.

Zijn taak wordt vanaf nu overgenomen door Wilco Hazeleger, die tot 26 maart decaan Geowetenschappen was. Hij zegt dat hij de universiteit ziet als een open instituut met oog voor wat er speelt in de wereld. Hij verwijst nogmaals naar de protesten buiten, die op dat moment geleidelijk zijn verstomd. “Wij moeten laten zien wat de meerwaarde van de universiteit is, maar niet door te zeggen wat we doen en impact te presenteren. Dan sluit je jezelf buiten. We moeten ook echt deel uitmaken van de maatschappij en concreet  de samenwerking zoeken.”

Nieuwe rector Wilco Hazeleger. Foto DUB