Universiteit wil energie diep uit de aarde van De Uithof halen
Infographic Geothermie van de Dutch Association Geothermal Operators en het Platform Geothermie
Bij ultradiepe geothermie wordt water vanuit een diepte van 5 à 7 kilometer uit de aarde gehaald. Hier is het in de aarde zo’n 180 tot 210 graden Celsius. Het water is zo heet, dat het verdampt als het aan de oppervlakte komt. De stoom loopt door een stoomturbine om elektriciteit op te wekken en langs een warmtewisselaar komt de warmte de centrale verwarming in. Het afgekoelde water wordt rustig teruggepompt in dezelfde aardlaag op iets afstand zodat het water eerst weer kan opwarmen voor het weer wordt opgepompt. Het is een circulair systeem. Er wordt niet zoals bij het boren naar olie of gas, een stof onttrokken uit de aarde.
Dit is een zeer eenvoudige voorstelling van hoe ultradiepe aardwarmte werkt. Zo simpel als het klinkt, is het technisch zeker niet. De techniek die gepaard gaat met deze vorm van energie- en warmteopwekking staat wereldwijd nog in de kinderschoenen. Toch wordt het door de universiteit gezien als een mogelijk, duurzaam alternatief voor onder meer gas. Een bron kan behalve de gebouwen in Utrecht Science Park en Rijnsweerd ook heel Utrecht Oost verwarmen, zegt directeur Vastgoed & Campus Fiona van ’t Hullenaar. Omdat er in Utrecht Oost drie warmtenetten liggen, kan die warmte makkelijk worden verspreid over de gebouwen en ook worden ingebracht in het stadsverwarmingsnet.
Utrecht lijkt geschikt
Het wachten is op groen licht van het ministerie van Economische Zaken, zegt Van ’t Hullenaar. De UU doet met een consortium van bedrijven en publieke instellingen waaronder de Hogeschool Utrecht, het UMC Utrecht, kantorenpark Rijnsweerd en Engie, al ruim vijf jaar onderzoek naar de haalbaarheid van ultradiepe aardwarmte in Utrecht Oost. Van ’t Hullenaar die geologie heeft gestudeerd, legt uit dat er een bepaald gesteente op een bepaalde diepte nodig is voor ultradiepe aardwarmte, dat niet overal in Nederland voorkomt.Er lijkt onder Utrecht een geschikte aardlaag te zijn. Nader onderzoek moet uitwijzen of dit ook zo is. “Het gaat om poreus gesteente waar het water doorheen kan sijpelen, zogeheten karst gesteente. Samen met onze partners willen we hier nader onderzoek naar doen.”
Aan het onderzoek, zegt Van 't Hullenaar, doen ook wetenschappers van de faculteit Geowetenschappen, TNO, de gemeente en de provincie mee. In 2019 start het seismisch onderzoek. Idealiter wordt eerst met elektromagnetische straling de bodem onderzocht. Daarna wordt een scan van de aarde gemaakt door middel van geluidsgolven om de verschillende aardlagen in kaart te brengen. Als blijkt dat in De Uithof inderdaad het juiste gesteente ligt, wordt pas gedacht aan boren.
Als er geboord gaat worden, wordt met uiterste voorzichtigheid gehandeld, zegt Van ’t Hullenaar. “Ten eerste moet de gekozen techniek veilig en betrouwbaar zijn. Voor elke stap die we zetten, zullen we bovendien alle wettelijke en extra veiligheidsmaatregelen treffen. Gaat iets niet zoals het hoort, dan stoppen we direct. We nemen geen risico’s.”
Meer kapers op de kust
De universiteit is niet de enige kandidaat die onderzoek doet naar ultradiepe geothermie en hoopt op groen licht van het ministerie van Economische Zaken. In totaal dingen zes projecten in Nederland mee om aan de slag te mogen. Het ministerie betaalt mee aan ‘de seismiek’ oftewel het grondonderzoek. In Utrecht betalen alle partners mee aan het onderzoek en de uitwerking. Vervolgens is toestemming en onder meer financiële hulp nodig van Economische Zaken om over te gaan tot een proefboring. “Als we het groene licht krijgen, zal het nog twee tot drie jaar duren voor de eerste boring. Dat zal gaan om een eerste put van 5 tot 7 kilometer diep. Gaat alles naar wens dan mogen we een tweede boring doen.”
Veel voorbeelden om van te leren zijn er nog niet. “Er is natuurlijk wel ervaring met ondiepere boringen tot 4 kilometer. Het enige voorbeeld in Europa waar al zo diep wordt geboord, is te vinden in Finland. Daar is geboord tot 6,5 kilometer diepte. Ik ben er gaan kijken toen ze op 2, 3 kilometer waren. Een groot verschil is echter dat daar door veel harder gesteente geboord moet worden.”
Klimaatneutraal in 2030
De Universiteit Utrecht wil in 2030 CO2- of klimaatneutraal zijn. Dat houdt in dat de universiteit niet wil bijdragen aan een snellere opwarming van de aarde. Om dit te bereiken, zijn al verschillende maatregelen genomen. Behalve door te besparen op gas- en energieverbruik, wordt groen gas of groene elektriciteit ingekocht. Ook zijn meer gebouwen in De Uithof aangesloten op de warmte-koude opslag en wordt sinds oktober 2016 een deel van de elektriciteit opgewekt door 4600 eigen zonnepanelen. Ook op andere vlakken wordt gepoogd de CO2-uitstoot te verlagen. Sinds 2014 is de CO2-uitstoot al teruggebracht met 17 procent.
Op het gebied van gas- en energieverbruik is er nog een slag te slaan, want dit neemt 65 procent van de totale CO2-uitstoot voor zijn rekening. De universiteit wil niet alleen het energieverbruik verlagen, maar ook de benodigde energie zelf lokaal en duurzaam opwekken, zegt hoofd van de afdeling Energie van Vastgoed & Campus Fréderique Houben. Op deze manier is er geen ‘transportverlies’ en is de UU onafhankelijk van andere partijen. Op welke manier dit het beste kan, is in onderzoek. Behalve naar ultradiepe geothermie wordt ook gekeken naar een uitbreiding van het aantal zonnepanelen in De Uithof en naar windmolens. Jaren geleden is al eens gekeken of windmolens konden bijdragen aan het opwekken van duurzame elektriciteit voor de universiteit, maar toen bleek dat dergelijke molens in De Uithof niet rendabel waren. “Door nieuwe technische ontwikkelingen zouden windmolens nu misschien wel genoeg rendement kunnen opleveren.”
Op 16 oktober lanceerde V&C het zogeheten Energiedashboard waarop te zien is hoeveel elektriciteit, water en warmte een UU-gebouw verbruikt en hoeveel uitstoot aan kooldioxide dat is. Ook kan je zien hoe de energieprocessen lopen dus hoeveel energie de zonnepanelen bijvoorbeeld opwekken. Uit de gegevens blijkt dat de zonnepanelen van Diergeneeskunde het afgelopen jaar de meeste elektriciteit hebben opgewekt. Het dashboard wordt nog verder uitgebouwd met meerdere opties.
De Universiteit Utrecht wil in 2030 CO2- of klimaatneutraal zijn. Dat houdt in dat de universiteit niet wil bijdragen aan een snellere opwarming van de aarde. Om dit te bereiken, zijn al verschillende maatregelen genomen. Behalve door te besparen op gas- en energieverbruik, wordt groen gas of groene elektriciteit ingekocht. Ook zijn meer gebouwen in De Uithof aangesloten op de warmte-koude opslag en wordt sinds oktober 2016 een deel van de elektriciteit opgewekt door 4600 eigen zonnepanelen. Ook op andere vlakken wordt gepoogd de CO2-uitstoot te verlagen. Sinds 2014 is de CO2-uitstoot al teruggebracht met 17 procent.
Op het gebied van gas- en energieverbruik is er nog een slag te slaan, want dit neemt 65 procent van de totale CO2-uitstoot voor zijn rekening. De universiteit wil niet alleen het energieverbruik verlagen, maar ook de benodigde energie zelf lokaal en duurzaam opwekken, zegt hoofd van de afdeling Energie van Vastgoed & Campus Fréderique Houben. Op deze manier is er geen ‘transportverlies’ en is de UU onafhankelijk van andere partijen. Op welke manier dit het beste kan, is in onderzoek. Behalve naar ultradiepe geothermie wordt ook gekeken naar een uitbreiding van het aantal zonnepanelen in De Uithof en naar windmolens. Jaren geleden is al eens gekeken of windmolens konden bijdragen aan het opwekken van duurzame elektriciteit voor de universiteit, maar toen bleek dat dergelijke molens in De Uithof niet rendabel waren. “Door nieuwe technische ontwikkelingen zouden windmolens nu misschien wel genoeg rendement kunnen opleveren.”
Op 16 oktober lanceerde V&C het zogeheten Energiedashboard waarop te zien is hoeveel elektriciteit, water en warmte een UU-gebouw verbruikt en hoeveel uitstoot aan kooldioxide dat is. Ook kan je zien hoe de energieprocessen lopen dus hoeveel energie de zonnepanelen bijvoorbeeld opwekken. Uit de gegevens blijkt dat de zonnepanelen van Diergeneeskunde het afgelopen jaar de meeste elektriciteit hebben opgewekt. Het dashboard wordt nog verder uitgebouwd met meerdere opties.