Utrechtse Erasmusstudenten met honderden euro’s minder op pad

“Ik krijg in totaal ongeveer 500 euro minder dan waarop ik had gerekend”, vertelt een student Bestuurs- & Organisatiewetenschap. Ze studeert tot de Kerst in Rome, een erg dure stad. Daarom was ze zo blij met het vooruitzicht een Erasmusbeurs te krijgen. Tot kort voor de zomer ging ze er nog vanuit dat ze bijna 400 euro per maand zou krijgen. 

“Maar in juni kregen we een vrij kort en onduidelijk mailtje waarin stond dat het feestje – in ieder geval gedeeltelijk - niet door kon gaan. Er kwam minder geld uit Europa was de boodschap.” Het gaf haar een machteloos gevoel. 

“Ik kan nog tegen mezelf zeggen dat het ‘gratis geld’ was, maar er zijn natuurlijk studenten die die beurs echt nodig hebben om naar het buitenland te kunnen gaan.”

Een andere student Bestuurs- & Organisatiewetenschap die dit semester in Lissabon studeert, vult aan: “Ik dacht dat ook alle Nederlandse studenten minder beurs zouden krijgen, tot ik van een vriendin van wie de uitwisseling in Oslo al een maand eerder was begonnen, hoorde dat andere Nederlandse studenten wél een beurs voor alle maanden krijgen. Dan denk je: wat is hier aan de hand?”

Tegenvaller
UU-studenten die dit collegejaar naar het buitenland gaan, krijgen dit jaar inderdaad veel minder beurs uit het Europese Erasmusfonds dan vorig jaar. Toen konden studenten nog aanspraak maken op zes maanden financiële ondersteuning, dit jaar slechts op maximaal 2,5 maand.

Dat is een behoorlijke tegenvaller voor Utrechtse studenten die op uitwisseling gaan. Een student die zes maanden naar een universiteit in West-Europa gaat, had gerekend op zes keer 390 euro oftewel 2340 euro. Dat wordt nu zo’n 975 euro. Een verschil van bijna 1400 euro. Gemiddeld gaat een Nederlandse student vier maanden naar het buitenland met een Erasmusbeurs.

Geen groot protest
Utrechtse studenten die zich hadden aangemeld voor de deadline van 1 juli kregen begin juni van de universiteit al te horen dat er dit jaar ‘waarschijnlijk’ maar zo’n 2,5 maand per student vergeven kon worden. Uitsluitsel kwam er begin juli. Alle 620 studenten die aan een buitenlandse universiteit wilden gaan studeren en de 165 studenten die elders in Europa stage wilden gaan lopen, konden definitief maar maximaal 77 dagen beurs aanvragen. 

De boodschap leidde in juni en juli niet tot groot protest. Er waren in totaal vijf studenten die om opheldering vroegen. Een student van het UCU besloot het buitenlandverblijf af te blazen. 

Maar nu de uitwisselingen zijn begonnen, komen er meer reacties, merkt UU-beleidsadviseur Marieke Farchi. “Klaarblijkelijk zijn er toch studenten die om de een of andere reden onze communicatie hierover gemist hebben.”

In vergelijking met andere Nederlandse – maar ook met andere Europese universiteiten - is de UU-bijdrage dit jaar laag, erkent Farchi. “Dit is natuurlijk niet wat wij graag willen. Onze ambitie is om zoveel mogelijk studenten de kans te geven om binnen Europa te studeren. We weten hoe verrijkend die ervaring is, zowel voor de persoon als voor de studie. Het mag niet afhangen van de portemonnee van student of hun ouders of ze zoiets kunnen betalen. We zijn ons dan ook rot geschrokken toen we hoorden hoeveel minder geld we dit jaar kunnen verdelen.”

Verdeelsleutel
De UU krijgt dit jaar namelijk een half miljoen euro minder voor Erasmusuitwisseling. Het gaat om 1,3 miljoen euro, terwijl dat vorig jaar nog 1,8 miljoen euro was. Waarom? Dat is een vrij technisch verhaal. Maar het komt erop neer dat het verdelingsmechanisme negatief uitpakt voor de UU.

Het zit ongeveer zo. Het Nationaal Agentschap Erasmus+ Onderwijs en Training van internationaliseringorganisatie Nuffic , is verantwoordelijk voor de verdeling van het geld dat Nederland vanuit Brussel krijgt. Dit jaar gaat het om een totaalbedrag van zo’n 47 miljoen euro voor studeren of stage lopen elders in Europa, en voor stafuitwisseling. 

Er is 4 miljoen meer beschikbaar dan vorig jaar, maar ook het aantal aanvragen steeg, van 22.000 naar 25.000. Het totaalbedrag was al niet toereikend om alle universiteiten en hogescholen voldoende geld te geven om alle studenten en medewerkers een beurs te geven voor elke maand dat ze in het buitenland zitten.

Nuffic gebruikt een zeer complexe verdeelsleutel om te bepalen hoeveel geld elke instelling krijgt. Een belangrijke factor daarbij is hoeveel geld universiteiten in het verleden aanvroegen en hoeveel studenten en medewerkers van die instelling daadwerkelijk naar het buitenland gingen. 

Het is vooral die factor, past performance genoemd, die de UU nu parten speelt. Nuffic keek naar de jaren 2020 en 2022. Door de covid-periode waren de cijfers van de Nederlandse universiteiten over 2021 weinig realistisch, zo bleek uit de analyse die Nuffic maakte. En voor 2022 was het beeld bij de meeste instellingen positief. 

Maar voor de UU zijn de Utrechtse cijfers in dat jaar juist weinig rooskleurig. Voor 2022 waren relatief weinig beurzen aangevraagd. Dat had vooral te maken met het feit dat studenten in 2021 door covid niet naar het buitenland konden. En voor dat jaar had de UU juist relatief veel aanvragen gedaan. 

Farchi: “Op advies van Nuffic hebben we toen besloten een deel van de uitwisselingen van 2022 op 2021 te administreren. Dat mag binnen de voorwaarden. Het gevolg daarvan was dat we voor 2022 veel minder aanvragen deden. Dat Nuffic nu op basis van het ijkjaar 2022 concludeert dat de UU te weinig mobiliteit gerealiseerd heeft, komt eigenlijk door hun eigen advies.”

Volgens Farchi heeft de UU nog geprobeerd om Nuffic te wijzen op hun eigen rol en om de organisatie op andere gedachten te brengen, maar hebben die gesprekken niet tot resultaten geleid.

In een mailreactie laat Nuffic weten dat het gebruikelijk is om organisaties te adviseren resterend budget uit voorgaande jaren zoveel mogelijk op te maken. Er wordt bovendien op gewezen dat de UU er ook niet in slaagde om het lagere aantal aanvragen voor 2022 volledig te benutten, wat de past performance voor dat jaar eveneens negatief beïnvloedde.

De UU-situatie is bovendien niet uniek. Ook universiteiten in Amsterdam, Groningen en Eindhoven kregen dit jaar flink minder geld dan aangevraagd. Het is aan universiteiten zelf hoe ze daarmee omgaan, laat Nuffic weten. Zo kunnen universiteiten zelf geld bijleggen of minder beurzen verstrekken.

De Universiteit van Amsterdam laat weten dit jaar inderdaad ook een fors lagere bijdrage te krijgen uit de Europese pot, terwijl het aantal studenten dat een exchange aanvraagt, groeit. Ook de Amsterdamse universiteit heeft geen eigen middelen bijgelegd. Het leidt ertoe dat er per student ongeveer 40 procent minder budget beschikbaar is. De UvA heeft daarom besloten dat alle studenten 60 procent van hun verblijf vergoed krijgen, ongeacht hoe lang ze gaan.

Foto uit Bologna, DUB

Kanttekening
Farchi betreurt de situatie waarin studenten in vergelijking met veel andere Nederlandse studenten in het buitenland dit jaar minder financiële steun zullen hebben. De UU springt niet bij vanwege de eigen moeilijke financiële positie waardoor miljoenen bezuinigd moeten worden.

De universiteit overwoog even om te selecteren of te loten voor beurzen die het volledige verblijf in het buitenland dekten en een deel van de aanvragers af te wijzen. “Maar op basis van welke criteria of overwegingen zou je dat moeten doen? Je gunt iedereen die buitenlandervaring.”

Er is bovendien een kanttekening te maken: hoewel het maximumaantal maanden beurs afneemt, krijgen Utrechtse studenten met een Erasmusbeurs dit jaar gemiddeld waarschijnlijk niet veel minder dan twee jaar geleden. Dat komt doordat studenten pas sinds een jaar ook een reisvergoeding krijgen vanuit Brussel. Farchi: “Maar ik begrijp ook wel dat je als huidige student die vergelijking niet maakt en dat dit een bittere pil blijft.”

Mismatch
Het is afwachten hoe de berekening van Nuffic volgend jaar uitpakt. De UU bepleit een ander verdeelmechanisme. “Alles verloopt netjes volgens regels. Maar de systematiek klopt niet. Nu wordt vooral gekeken naar die past performance, maar voor ons gaat het om de beurzen die dit academisch jaar nodig zijn. Daar is een mismatch. Wij moeten ons in bochten wringen en de studenten zijn daar de dupe van.”

Nuffic stelt dat de past performance  een verplicht criterium vanuit Europa is waaraan niets kan worden veranderd. De organisatie bekijkt verder elk jaar wat het beste scenario is voor de berekening van de nationale verdeling. Dat wordt ter goedkeuring voorgelegd aan een onafhankelijke beoordelingscommissie, waarin ook het ministerie is vertegenwoordigd. Ook kunnen instellingen één keer per jaar nog extra geld aanvragen of teruggegeven, zo wordt gemeld. De eerste mogelijkheid hiervoor is in juni. 

De twee studenten Bestuurs- & Organisatiewetenschap zeggen dat ze het moeilijk vinden om te bepalen of de universiteit extra geld voor de Erasmusstudenten beschikbaar had moeten stellen. Ze blijven het in elk geval vreemd vinden dat studenten pas zo laat te horen krijgen hoeveel beursmaanden er beschikbaar zijn. “Eind juni is te laat om je plannen nog aan te passen. Je hebt vaak al een kamer geregeld, reizen geboekt en ga zomaar door.” 

Bovendien had de uitleg naar hun mening wel wat uitvoeriger kunnen zijn. “Nu werd het gissen naar de precieze reden en snap je niet dat andere Nederlandse studenten met wie je hier optrekt, veel meer beurs krijgen.”

Vragen in U-raad
Studentenfractie Lijst Vuur kondigt aan in de komende weken vragen te gaan stellen aan het Utrechtse College van Bestuur. De fractie stelt begrip te hebben voor de moeizame financiële positie van de UU, maar zich ook zorgen te maken over de studenten die minder beurs krijgen dan waarop ze gerekend hadden en de communicatie met deze groep. 

Fractievoorzitter Hermen Horzelenberg zegt vooral te vrezen dat de lagere beurs gaat  leiden tot ongelijkheid onder studenten. ‘Wij weten hoe verrijkend een uitwisseling is voor je studietijd en toegang tot deze kans mag niet afhankelijk zijn van je portemonnee of die van je ouders."