UU moet moet werk maken van sociale veiligheid

‘Omarm het ongemak’. Dat was maandagmiddag het thema van de Opening van het Academisch Jaar. Hoofdspreker in de Domkerk was universiteitshoogleraar Naomi Ellemers. Zij publiceerde deze zomer een KNAW-advies over sociale onveiligheid in de academische wereld.

Ellemers schetste een patroon waarin universitaire medewerkers die klagen over ongewenst gedrag tegen grote frustraties oplopen. Maar dat geldt net zo goed voor mensen die iets aan de problemen willen doen, denk aan vertrouwenspersonen, maar ook decanen en bestuurders. Iedereen voelt zich onmachtig, bleek uit de vele gesprekken die zij voerde.

Volgens de universiteitshoogleraar heeft dat vooral te maken met het ongemak dat het onderwerp met zich meebrengt. “Ongemak, waardoor we vaak wegkijken, goedpraten of symbolische acties ondernemen.”

Net als eerder in een DUB-interview riep Ellemers de universiteit op om echt werk te maken van een andere cultuur waarin dat ongemak bespreekbaar wordt gemaakt. De universiteit moet daarvoor volgens haar onder ogen zien dat huidige gewoonten en procedures vaak niet werken. “Het begin van een nieuw academisch jaar is een goed moment om hiermee te starten. Dus ik zou zeggen: aan de slag.”

Collegevoorzitter Anton Pijpers had in zijn openingswoord al gezegd dat een sociaal veilig klimaat van groot belang is. Hij verwees naar moeilijke zaken waar hij zelf mee te maken had gehad en naar de medewerkersmonitor waaruit ook naar voren komt dat het nog steeds lastig wordt gevonden om klachten te melden.

Inmiddels is er onder meer een nieuwe commissie met een voorzitter van buiten de Universiteit Utrecht in het leven geroepen die klachten moet onderzoeken. Bovendien is er nu een ombudsman voor medewerkers en ook studenten krijgen een eigen ombudsman. Maar daarmee zijn we er niet, erkende Pijpers. Hij beloofde Ellemers de handschoen op te pakken.

In zijn openingswoord benadrukte Pijpers bovendien dat de universiteit er veel aan gelegen is om overwerkte medewerkers meer "rust en ruimte" te bieden. Het nieuwe bestuursakkoord met het ministerie van Onderwijs over de besteding van de extra middelen die in het regeerakkoord zijn opgenomen, moet daaraan een bijdrage leveren. In dat akkoord is sprake van startersbeurzen en stimuleringsbeurzen die de aanvraag- en competitiedruk moeten gaan verlagen. 

Een week nadat een tijdelijk docent in een rechtszaak tevergeefs een vaste baan eiste, sprak Pijpers daarnaast de hoop en verwachting uit dat nieuwe sectorplannen ook tot meer vaste contracten zullen leiden.

Studentenprijzen uitgereikt
Tijdens de bijeenkomst werd bekendgemaakt wie dit jaar de studentenprijzen hebben gewonnen. Masterstudent Geneeskunde Kimia Milani won de prijs voor bestuurlijk en maatschappelijke verdienste. Zij zet zich met de door haar opgerichte stichting Abadi in voor de ondersteuning van vluchtelingen. Zo organiseert Abadi activiteiten voor kinderen in asielzoekerscentra en krijgen vluchtelingen steun bij het leren van de Nederlandse taal en het verwerking van trauma’s.

De jury onder voorzitterschap van emeritus-hoogleraar Dop Bär noemt de inzet van Milani voor vluchtelingen “bewonderenswaardig”. Maar ook op andere gebieden laat de “bevlogen” en “veelzijdige” prijswinnaar zich gelden, zo blijkt uit het laudatio. Zo is Milani actief binnen het Collectief voor Diversiteit & Inclusie in de Nederlandse Geneeskunde (Coding) dat meer aandacht vraagt voor verschillen in achtergronden en culturen in het Nederlandse zorgstelsel.

Behalve Milani waren ook student Interdisciplinaire Sociale Wetenschappen Renate Bosman en de vier UU-studenten achter stichting Gelijkspel genomineerd. Bosman is onder meer actief voor het Platform Onbeperkt Studeren van de UU, de stichting Gelijkspel wil het denken over seksualiteit in de studentenwereld verbeteren.

Relevant voor breder publiek
De winnaar van de prijs voor de beste masterscriptie is Chiara Lacroix. Zij studeerde met een 9 af bij de researchmaster History & Philosophy of Science. In haar scriptie met de titel Birth of the Human Being: Historicising the Concept of Human in the Study of Reproduction bediscussieert ze het concept ‘mens’ en ‘mens zijn’.

Volgens een jury onder voorzitterschap van universitair hoofddocent Politieke Geschiedenis Christianne Smit, laat ze daarbij overtuigend zien dat die begrippen niet alleen biologisch bepaald zijn, maar ook cultureel en historisch. De term ‘mensen’ wordt bijvoorbeeld pas sinds de 19de eeuw gebruikt, daarvoor werd simpelweg van ‘mannen’ gesproken.

In haar afstudeeronderzoek onderzocht Lacroix talloze Franse en Engelse medische teksten over de menselijke voortplanting. Daarbij toont ze onder meer aan dat ook binnen het begrip ‘mens’ zelf een hiërarchie is terug te vinden. Zo beschreven wetenschappers een embryo als “volledig ontwikkeld” wanneer het om een wit mannelijk kind ging, en “half ontwikkeld” wanneer het een meisje was of een kind met een niet-Europese achtergrond.

In het laudatio zegt de jury dat de bevindingen van Lacroix, die begeleid werd door wetenschapshistorici Hieke Huistra en Bert Theunissen, zeer relevant zijn. Niet alleen voor wetenschappers, maar zeker ook voor een breder publiek. “Omdat het ons attent maakt op mogelijke verborgen ongelijkheden in op het oog neutrale en gelijkmakende termen als ‘mens’.”

Behalve Lacroix, die inmiddels promovenda is in Florence, waren ook historicus Niels Drost en klimaatonderzoeker Sophie ten Rietbrink genomineerd voor de prijs. Drost schreef een masterthesis met de titel Tsarstruck over de historisch geladen retoriek van Vladimir Poetin. Ten Rietbrink voer mee op een schip dat onderzoek deed naar vervuiling van de Atlantische Oceaan.

Beide prijswinnaars ontvingen een oorkonde en een geldbedrag van 1500 euro.