Van der Zwaan vreest moddergegooi bij rectorverkiezingen

UU-rector Bert van der Zwaan is tegen rectorverkiezingen. Het gaat volgens hem om de mensen die het doen, niet om het proces. Dat liet hij maandagochtend weten tijdens een debat met Rik Torfs, de gekozen rector van de Leuvense universiteit.

Zou het niet wat zijn als hoogleraren zich kandidaat zouden stellen om de universiteit te leiden? Dat ze vurige debatten voeren om de academische gemeenschap voor zich te winnen, dat ze desnoods met modder gooien om de ander af te troeven en dat ze na vier jaar weggestemd worden als ze hun taak niet goed uitvoeren?

Spektakel zou een rectorverkiezing zeker opleveren. En de winnaar van de verkiezingen zou met een duidelijk democratisch mandaat aan de slag gaan. Maar of gekozen bestuurders meteen ook betere bestuurders zijn, daar was nog wel verschil van mening over tijdens een debat dat maandagochtend plaatsvond in het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht.

De Belg Rik Torfs hield op uitnodiging van de studentenactivisten van de Nieuwe Universiteit Utrecht een pleidooi voor rectorverkiezingen. Die verkiezingen vindt hij niet meer dan logisch, zei hij in zijn openingsverhaal. "Als wij al niet met democratie om kunnen gaan, wie dan wel?"

Een van de voordelen van de gekozen rector is dat de verkozene heeft duidelijk mandaat heeft van de academische gemeenschap, aldus Torfs. "Ik voel me gelegitimeerd. Dat geeft een goed gevoel."

Ook zou een verkozen rector er volgens Torfs voor kunnen zorgen dat de universiteit een onafhankelijke koers blijft varen, en niet te veel naar de pijpen van het bedrijfsleven en de "papierinvullers en vergadertijgers" bij de overheid danst. "De universiteit moet haar eigen ongrijpbare natuur blijven hebben. Anders is een universiteit geen universiteit."

UU-rector Bert van der Zwaan vond nadenken over het nut van rectorverkiezingen niet zo zinvol. "Het debat wordt buitengewoon platgeslagen op het proces. Als het maar democratisch is, dan is het goed. In mijn visie gaat het om de mensen die het doen, niet om het proces."

Van der Zwaan erkende dat in België de afrekening van rectoren duidelijker is. "Ik ben herbenoemd zonder dat u allen daar iets over te zeggen heeft gehad." Maar in verkiezingen ziet hij niks. Die zouden weinig toevoegen en in Vlaanderen soms "moddergegooi" tussen kandidaten hebben opgeleverd. "Ik moet niks hebben van een gepolitiseerd stelsel."

De bottom line van Van der Zwaan: in zowel het Vlaamse als het Nederlandse stelsel is ruimte voor studenten en docenten om hun stem te laten horen, en invloed te hebben. "De verschillen tussen het paradijs van Rik Torfs en het paradijs van Bert van der Zwaan zijn helemaal niet zo groot."

Hij herhaalde wat hij afgelopen donderdag ook al zei tijdens zijn speech tijdens de Dies Natalis: binnen de huidige medezeggenschap is heel veel mogelijk. Met andere woorden: impopulair beleid kan nu al door vertegenwoordigers van de staf en studenten worden tegengehouden of aangepast. Achter de schermen en via formele procedures.

Je moet studenten en staf een gevoel van eigenaarschap geven, repliceerde Torfs. Anders zou er vervreemding ontstaan. "Neem bijvoorbeeld werkdruk. Mensen zijn best in staat veel en hard te werken. Maar wanneer dat werk wordt opgelegd door allerlei duistere structuren dan gaan ze hun werk als werkdruk vertalen."

Torfs kreeg onverwachte steun in een paneldiscussie die plaatsvond na het debat tussen de twee rectoren. Bert van den Brink, vicedecaan van de faculteit Geesteswetenschappen, toonde zich voorstander "van meer democratisering in het benoemen van mensen met macht".

Tijdens het debat werd ook de open brief van docentenactiegroep Rethink UU gepresenteerd. Een van de pijnpunten die de brief aansnijdt, is het gebrek aan medezeggenschap van de universitaire gemeenschap bij zwaarwichtige besluiten. De brief was maandagochtend al 130 keer ondertekend, lieten de opstellers weten.