Veel Vici-beurzen dit jaar naar vrouwen

De Vici-beurs van maximaal 1,5 miljoen euro is bedoeld voor ‘gevorderde’ wetenschappers, die met hun onderzoeksgroep vijf jaar aan de slag kunnen. Ze doen bijvoorbeeld onderzoek naar nieuwe batterijen zonder zeldzame metalen, de bron van allergieën bij kinderen, grote culturele transformaties in de middeleeuwen en naar het ontstaan van het eerste leven op aarde. 

AI
Er gaat ook veel geld naar AI-onderzoek: de ene beurswinnaar wil de rekenkracht ervan gebruiken voor “baanbrekende inzichten” in de wis- en natuurkunde; de ander wil ermee onderzoeken hoe ons brein voorspellingen maakt. De UU-wetenschapper Rens van der Schoot wil AI inzetten voor het maken van betrouwbaarder literatuurstudies in de wetenschap. 

Twee Vici-beurzen gaan naar wetenschappers van de Leidse Sterrewacht die onderzoek doen “mysterieuze superzware zwarte gaten” en naar de sterrenwind die de atmosfeer van exoplaneten wegwaait. 

11 procent toegekend
Voor deze Vici-ronde kreeg NWO 337 vooraanmeldingen binnen. 110 onderzoekers mochten een uitgebreide aanvraag schrijven en uiteindelijk kreeg 11 procent een beurs. Vorig jaar werd nog 13 procent van de aanvragen gehonoreerd. 

Met twintig Vici-beurzen zijn vrouwelijke onderzoekers goed vertegenwoordigd dit jaar. Mannen dienden meer aanvragen in, maar waren minder succesvol: 8 procent kreeg een beurs, tegen 14 procent van de vrouwen. Van zes beurzen die naar Utrecht gaan, zijn er twee voor vrouwen.

Recent rekenden drie hoogleraren uit dat bij de Veni-beurs voor recent gepromoveerde onderzoekers vrouwen door de jaren heen een grotere kans hebben dan mannen. Het lijkt erop dat NWO is doorgeschoten bij het wegwerken van de achterstand van vrouwen, stelden de drie. Voor de Vici-beurs konden ze dat niet aantonen.

Dit zijn de Utrechtse toekenningen:

Harold  MacGillavry (Bèta): Onderzoek naar herinneringen met microscopie technieken
Onze herinneringen vormen wie we zijn. Toch begrijpen we nog niet goed hoe herinneringen worden opgeslagen in ons brein. De onderzoekers gebruiken geavanceerde microscopie technieken om de structuur van de verbindingen tussen zenuwcellen, synapsen, bloot te leggen. Ze zullen onderzoeken hoe moleculaire veranderingen in synapsen ten grondslag liggen aan het vormen van nieuwe herinneringen. Dit onderzoek zal waardevolle kennis opleveren over hoe ons geheugen werkt en zou kunnen bijdragen aan het vinden van nieuwe manieren om aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer te verlichten.

Rens van de Schoot (FSW): Inzet AI bij het beoordelen van wetenschappelijke artikelen
Het aantal wetenschappelijke artikelen groeit razendsnel, en het kost vaak maanden werk. De resultaten kunnen fouten bevatten omdat wij mensen niet per se goed zijn in het screenen van veel teksten. Met hulp van kunstmatige intelligentie, zoals grote taalmodellen, kunnen we dit proces verbeteren. Ons project onderzoekt hoe wetenschappers kunnen samenwerken met zo’n taalmodel en we testen hoe goed deze eigenlijk werkt en welk model voor welke type data gebruikt moet worden. Ons doel? Minder werk, meer betrouwbaarheid, en toegankelijke resultaten voor iedereen, zodat we samen de wetenschappelijke output sneller kunnen volgen met AI maar dan wel wetenschappelijk gefundeerd.

Sabine  Fuchs (UMCU): Reparatie genetische oorzaken bij metabole ziekten
Metabole ziekten treffen meer dan 10.000 families in Nederland. Ze zijn vaak moeilijk behandelbaar en vormen een belangrijke oorzaak van kindersterfte. Ongekende technologische vooruitgang maakt het nu mogelijk om de genetische oorzaak van vrijwel alle metabole ziekten te repareren. Met de nieuwste technieken wordt in dit project gen-correctie gereedschap ontwikkeld om metabole ziekten te behandelen. Om dit gereedschap naar de juiste plek in het lichaam te brengen worden transportsystemen ontworpen voor belangrijke organen (hersenen, beenmerg, oog). Door efficiëntie en veiligheid te testen voor 3 voorbeeld ziekten wordt de basis gelegd voor klinische behandelingen voor de vele verschillende metabole patiënten.

Ruben van Boxtel ( Prinses Máxima Centrum) Traceren van oorzaken langetermijneffecten van kinderkankerbehandeling
Kinderen die behandeld zijn voor kanker hebben later in hun leven vaak last van chronische gezondheidsproblemen. Dit project onderzoekt hoe weefsels zich herstellen na beschadigd te zijn door chemotherapie en welke mechanismen zorgen voor de late bijeffecten van kankerbehandeling. Deze kennis is belangrijk voor de ontwikkeling van behandelstrategieën met minimale langetermijneffecten.

Jop Kind (Hubrecht Instituut): Hoe beïnvloedt de vouwing van chromosomen cel identiteit
Elke cel bevat 2 meter DNA dat sterk verpakt moet worden om te passen in de piepkleine kern van elke cel. Deze pakking is uniek in elke cel en voor het ontstaan van nieuwe eigenschappen moeten steeds andere stukjes DNA worden uitgepakt om afgelezen te worden. Met dit voorstel bestuderen we hoe dit dynamische proces gecoördineerd wordt door gebruik te maken van nieuwe sensitieve methoden om deze stappen in individuele cellen te meten. Deze kennis is essentieel om te begrijpen hoe cellen functioneren tijdens de ontwikkeling en hoe ongewenste eigenschappen ontstaan bij kanker.                     

Puck Knipscheer (Hubrecht Instituut): Het oplossen van gevaarlijke DNA structuren
Het grootste deel van het genetisch materiaal in een cel is gevouwen in een nette dubbele helix, precies zoals Watson en Crick hebben laten zien. Soms kan het DNA zichzelf echter op een aparte manier opvouwen en dit kan gevaarlijk zijn. Dit onderzoek legt nieuwe mechanismen bloot die aparte DNA structuren ontvouwen en zo het genetisch materiaal stabiel houden.