‘Wetenschap is een contactsport’

Voor de deur van de Openbare Bibliotheek op het Neude stonden maandagochtend enkele pro-Palestina demonstranten voor de deur. Ze waren daar om rector Henk Kummeling aan te spreken op de samenwerking van de UU met Israëlische universiteiten. Kummeling was naar de bieb gekomen om in gesprek te gaan over de relatie tussen de universiteit en de samenleving. Dat thema is een belangrijk onderwerp in het boek De Universiteit in Transitie dat hij schreef met de vicerector Onderwijs Manon Kluijtmans en voormalig vicerector Onderzoek Frank Miedema. Ook zij waren aanwezig. 

De bijeenkomst vond plaats in het Huis van Actief Burgerschap dat een onderkomen heeft in de bieb en was georganiseerd door medewerkers van Geesteswetenschappen die betrokken zijn bij het landelijke sectorplan Welvaart, participatie en burgerschap in een digitale samenleving. Ze richten zich op de vraag hoe het onderwijs de band met de samenleving kan versterken en hoe de universiteit de student al tijdens de studie bewust kan maken van zijn maatschappelijke taak. 

Adviezen
Universiteiten publiceren te vaak over de burgers en gaan daarbij niet of nauwelijks in gesprek met de mensen waar het onderzoek over gaat”, stelde Teun Gautier van het Huis van Actief Burgerschap. “Neem nu het recente onderzoek van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) over dat de burger onvoldoende grip op zijn leven ervaart. Dit onderzoek staat vol met adviezen van experts, maar er is met geen enkele burger gesproken over wie het onderzoek gaat.”

Hij pleit voor meer direct contact van wetenschappers met burgers waarbij deze ook direct bij het onderzoek betrokken worden. Volgens Henk Kummeling en Manon Kluijtmans raakte Gautier daarmee de kern van hun boek. De auteurs willen eveneens dat de universiteit niet meer opereert vanuit een ivoren toren, maar vanuit het directe contact met bewoners in de stad. 

Kummeling zei dat wetenschappers vaker bibliotheken en buurthuizen bezoeken om met mensen in gesprek te gaan. Niet alleen om informatie te brengen, maar ook om te weten wat mensen bezighoudt en wat ze denken over actuele kwesties. Kennis van hun problemen kan volgens hem helpen te bepalen waar het onderzoek over moet gaan.  Kluijtmans vulde aan dat ook binnen het onderwijs meer ruimte moet zijn om aan de slag te gaan met de problemen in een buurt. 

Maatschappelijke challenge
Om dat te bereiken moet het denken over onderzoek en onderwijs veranderen. Volgens de auteurs heeft de universiteit al stappen gezet. Bijvoorbeeld door meer nadruk te leggen op teamwerk in plaats van scoren in rankings. En ook in het onderwijs zijn er meer projecten die een maatschappelijke challenge centraal stellen, bijvoorbeeld  het verbeteren van luchtkwaliteit. Studenten van verschillende opleidingen werken dan samen aan mogelijke oplossingen.

Vanuit de zaal kwamen opmerkingen dat er nog best wel wat te verbeteren valt. Zo merkt een docent op dat de examencommissie regelmatig dwarsligt wanneer zij het onderwijs een praktische inslag wil geven. En een andere wetenschapper ziet dat lang nog niet alle hoogleraren bij beoordelingen en promoties de publicatielijsten los kunnen laten. 

Wantrouwen
Een thema dat ook besproken werd is het gebrek aan vertrouwen in de wetenschap. Volgens Sicco de Knegt, directeur van het Nationaal Expertisecentrum Wetenschap & Samenleving heeft de Nederlandse bevolking juist veel vertrouwen in de wetenschap. Maar hij geeft toe dat er soms kritiek is, vooral als het gaat om onderwerpen waarbij de burgers persoonlijk geraakt worden. Als voorbeelden noemt hij de stikstofmaatregelen of de maatregelen om  klimaatverandering tegen te gaan.

Kummeling zegt dat binnen de wetenschap meer nagedacht moet worden over hoe je effectief communiceert met de samenleving. “Ik zie nog te vaak activistische wetenschappers die zich als doel stellen een bepaalde boodschap over te brengen. De onderzoeker presenteert zijn bevindingen daarbij als feiten en als mensen er moeite mee hebben, dan noemt hij ze dom en legt het nog een keer uit. Dat moeten we anders gaan aanpakken. Wetenschap  is een contactsport met samenleving en wij moeten meer in contact treden met de mensen. Waar liggen hun bezwaren en hoe kunnen we in het onderzoek die problematische punten meenemen.”

Zelf zag Kummeling de critici van zijn beleid op het gebied van samenwerking met Israëlische universiteiten niet. Na afloop van de bijeenkomst stonden de demonstranten nog voor de deur en liepen de rector mis. Kummeling zei achteraf desgevraagd dat hij verwacht had dat pro Palestinamensen binnen mee zouden discussiëren en wist niet dat ze buiten stonden. Omdat hij naar de Albert Heijn moest, nam hij toevallig de andere uitgang. 

Het boek De Universiteit in Transitie is hier online te lezen. Je kunt op die site ook gedrukt exemplaar bestellen voor 16,98