Wordt Engels de voertaal aan Nederlandse universiteiten?

De overstap naar het Engels komt niet uit de lucht vallen. Al in 2015 sprak het Twentse college van bestuur de wens uit om het Engels als voertaal te nemen, maar het duurde even voor het zover kwam. De TU Eindhoven hakte de knoop begin 2018 door.

Engels ligt gevoelig in het hoger onderwijs. Van Engelshoven wil strenger toezien op de onderwijstaal. Opleidingen moeten in principe Nederlandstalig zijn, tenzij er goede redenen zijn om daarvan af te wijken. Het wetsvoorstel hierover ligt ter goedkeuring bij de Tweede Kamer. Maar de taal van opleidingen is iets anders dan de voertaal in bijvoorbeeld beleidsdocumenten en de medezeggenschap. Zowel in Twente als in Eindhoven blijven sommige opleidingen Nederlandstalig.

In strijd
De SP-fractie in de Tweede Kamer vindt het maar vreemd en stelt schriftelijke vragen. Is die overstap naar het Engels niet in strijd met de Algemene wet bestuursrecht, “waarin staat dat bestuursorganen, en onder hun verantwoordelijkheid werkzame personen, de Nederlandse taal gebruiken”?

Eerder stelde de SP ook al Kamervragen naar aanleiding van het bericht dat Engels de voertaal wordt op de TU Eindhoven. Wat gebeurt er met het niet-wetenschappelijke personeel dat de Engelse taal niet machtig is? “Ik deel de mening dat dit er niet toe mag leiden dat mensen hun baan verliezen”, aldus Van Engelshoven. Universiteiten zullen volgens haar per functie, of zelfs per individuele medewerker, beoordelen welk niveau Engels zij moeten kunnen spreken.

Beide universiteiten noemen de aanwezigheid van internationale studenten als belangrijkste reden voor de omschakeling naar het Engels. “De taal waarin we communiceren moet bijdragen aan inclusiviteit en diversiteit. Het is belangrijk dat iedereen elkaar kan verstaan en betrokken kan worden bij wat er gebeurt”, aldus de Universiteit Twente op Twitter.

Strenger
In de praktijk betekent dit dat vergaderingen en sollicitatiegesprekken straks in het Engels worden gevoerd en dat notulen, officiële documenten en wegwijsbordjes allemaal Engelstalig zijn. In een enkel geval kan er een uitstapje naar het Nederlands worden gemaakt, bijvoorbeeld in stukken die bij overheden worden aangeleverd.

Pragmatisch
Bij andere universiteiten met een groot aandeel internationale studenten (Maastricht, Groningen, Delft en Wageningen) speelt de discussie minder. Ze zijn al tweetalig en hebben geen plannen om volledig op het Engels over te stappen.

In Maastricht, waar de helft van de studenten uit het buitenland komt, heeft het Engels in de praktijk wel de overhand gekregen. Veel beleidsstukken worden alleen nog in het Engels geschreven en de voertaal in de medezeggenschap is vaak Engels, zelfs als er alleen Nederlandse deelnemers zijn. “Veel wetenschappers bespreken hun onderzoek het liefst in het Engels, maar schakelen privé wel over op het Nederlands”, aldus een woordvoerder. Welke taal er bij sollicitaties wordt gesproken, hangt af van de sollicitant.

De andere universiteiten zijn net zo pragmatisch. “Engels is de voertaal waar dat nuttig en zinvol is”, aldus een woordvoerder van Wageningen Universiteit. In vergaderingen spreekt iedereen zijn eigen taal en wordt er getolkt, net als in Groningen. Ook de TU Delft is niet van plan in de nabije toekomst de overstap te maken naar het Engels als voertaal: “Wij beschouwen onszelf als een in Nederland gewortelde universiteit. De Nederlandse taal hoort daar deels bij”, aldus een woordvoerder.

Parallel taalgebruik
De Universiteit Utrecht gaat uit van "tweetalige communicatie over de hele linie". De universiteit besloot daarom dit najaar dat alle informatie op intranet en op de universitaire website in principe in het Nederlands én in het Engels te lezen moet zijn. Nu is een tekst vaak maar in één van beide talen beschikbaar. Bovendien moet er van alle beleidsstukken die voor de medezeggenschap van belang zijn, een Engelse vertaling of een Engelse samenvatting komen.

Onderzocht wordt nog of tijdens bestuurlijke overleggen en overleggen van de medezeggenschap gebruik kan worden gemaakt van “parallel taalgebruik”. Daarbij kunnen alle aanwezigen zelf bepalen of ze in het Engels of in het Nederlands spreken. Dit zal een investering vergen in met name de passieve beheersing van het Nederlands door internationals. De U-raad opperde eerder het gebruik van tolken tijdens vergaderingen. Het is onduidelijk in hoeverre die suggestie wordt meegenomen. 

De UU komt begin volgend jaar met een integrale nota over het universitaire taalbeleid met onder meer afspraken over de voertaal in het onderwijs en het taalniveau van docenten.