Academici wereldwijd onder vuur

De ogen van Sarah Roosevelt (de moeder van de Amerikaanse President Franklin Delano Roosevelt) keken het publiek in Roosevelt House in New York indringend aan tijdens de lancering van het rapport Free to Think 2017. Terwijl ik luisterde naar het panel van Scholars at Risk (SAR) bedacht ik – zoals ik bijna elke dag heb gedaan sinds ik in de VS ben gearriveerd – hoe weinig lijkt te zijn veranderd sinds Eleanor Roosevelt zeventig jaar geleden de Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties voorzat.

Ik weet heus wel dat het in veel opzichten beter gaat dan in 1948: de levensverwachting is enorm gestegen, minder mensen leven in armoede en ondanks onze angst voor terroristen, sterven minder mensen een gewelddadige dood dan decennia geleden. De New Optimists zoals de Zweedse historicus Johan Norberg wijzen ons hierop. Positieve ontwikkelingen in de mensenrechten zijn met name te danken aan de Verenigde Naties, de verdragen die landen hebben ondertekend en de daden van dappere burgers, politieke leiders en activisten.

Maar we hebben nog een lange weg te gaan en soms lijkt het erop dat na een kleine stap vooruit, twee grotere stappen achteruit worden gezet. In dit tijdperk waarin het populisme en totalitarisme groeiende lijken, moeten we ervoor waken dat de achterwaartse stappen geen enorme sprongen worden.

Als mediawetenschapper ben ik gewend om de jaarlijkse verslagen over persvrijheid van Reporters without borders (RSF) en Freedom House te lezen. Hun verslagen van 2017 stemmen niet blij: Press Freedom’s Dark Horizon kopte Freedom House en RSF waarschuwde dat de journalistiek bedreigd wordt door erosie van de democratie. Ik was minder bewust van het zorgelijk beeld wat betreft academische vrijheid. Het Free to Think 2017 rapport van SAR geeft verschillende soorten aanvallen op het hoger onderwijs in de wereld aan: moorden, geweld, arrestaties, ontslagen, reisrestricties en sluiting van instellingen.

In het discussiepanel in Roosevelt House (de voormalige woning van Franklin en Eleanor Roosevelt in East 65th Street en nu het Hunter College Public Policy Institute) zaten Laura Christina Dib Ayesta (masterstudent Internationale Mensenrechten en studentactiviste Venezuela), Jonathan Cole (Professor aan Columbia University en auteur van meerdere boeken over academische vrijheid), Raza Ahmad Rumi (wetenschapper, beleidsanalist en journalist), and Robert Quinn (Executive Director van Scholars at Risk).

Laura Christina Dib Ayesta vertelde over de verschrikkelijke situatie in Venezuela: sinds 1 april 2017 zijn 120 protesterende studenten doodgeschoten door regeringstroepen en 5000 zijn er opgepakt.

Raza Ahmad Rumi kaartte het verhaal aan van Mashal Khan, vermoord door zijn medestudenten die hem betichtten van godslastering. Maar Rumi zei zich ook zorgen te maken over andere maatregelen die academische vrijheid beteugelen, waaronder de tendens in de VS (en dit geldt zeker ook voor Nederland!) om academici geen vaste aanstelling te geven. Wetenschappers zijn daardoor mogelijk bang om controversiële meningen te verkondigen of te klagen.

Jonathan Cole sprak over de aanvallen van Hongaarse minister-president Victor Orban op de Central European University in Boedapest. Ook al is er geen dreiging van geweld, toch staat de academische vrijheid in Hongarije sterk onder druk.

Robert Quinn van SAR was vooral bezorgd om de situatie in Turkije. Sinds de mislukte coup van 2016 zijn meer dan zevenduizend academici ontslagen en zijn er zo’n vierhonderd aangeklaagd zonder degelijk bewijs. Het feit dat een land als Turkije dat een paar jaar geleden nog grote stappen richting betere mensenrechten zette, nu zo radicaal de andere kant opgaat zou iedereen zorgen moeten baren, zei Quinn. En niet alleen zelfgenoegzaamheid en onoplettendheid zijn gevaarlijk voor vrijheid en democratie. We moeten ook opkomen voor meningen die we zelf niet zozeer delen; te vaak worden academici liever niet geconfronteerd met andere, mogelijk beledigende, opvattingen. Het zou niet moeten gaan over vrijheid van meningsuiting versus haatzaaien, maar over de kwaliteit van de argumenten, gebaseerd op onderzoek, van degenen met uiteenlopende meningen.

Ik vraag me af wat Eleanor Roosevelt gezegd zou hebben als zij levend aanwezig was geweest (in plaats van het stille beeld van haar in de hoek). “Het is mijn overtuiging”, schreef ze in Tomorrow is Now, “dat alleen de kracht van ideeën, van blijvende waarden, ons tot een grote natie maakt. Als er geen visie is, zullen de mensen creperen.” Eleanor Roosevelt kwam vaak praten met de studenten van Hunter College en ze zou het zeker goedgekeurd hebben dat de huidige generatie Hunter College-studenten een afdeling van Scholars at Risk hebben opgericht. 

Ook de Universiteit Utrecht is lid van het SAR-network en eerder dit jaar schreven de rectoren van alle Nederlandse universiteiten een open brief in NRC Handelsblad over hun zorgen om de vrijheid van de wetenschap. Maar we zouden meer moeten doen: niet alleen onze bezorgheid uiten als de vrijheid van journalisten, academici en andere beroepen die belangrijk zijn voor gezonde democratische maatschappijen, wordt ingeperkt, maar individueel én gezamenlijk actie ondernemen. Over onze gezamenlijke waarden spreken, gesprekken aangaan met diegenen waar we het niet mee eens zijn, en laten zien dat de beste universiteiten juist die instellingen zijn die geloven in de kracht van ideeën.

“Afstandig zijn is geen optie”, zou Eleanor Roosevelt hebben betoogd. Wij mensen zijn allen verantwoordelijk voor het zetten van kleine stappen die gezamenlijk een enorme sprong voorwaarts voor de mensheid kunnen betekenen.

Deze blog verscheen eerder op de persoonlijke website van Anya Luscombe