Het is nu of nooit Universiteitsraad!

De raadsvergadering van 7 februari is het moment van de waarheid: de universiteitsraadsleden moeten beslissen over een voorstel van het College van Bestuur om adviesrecht en ‘bespreekrecht’ te geven aan de Universiteitsraad en faculteitsraden waar het gaat om het toevoegen en verwijderen van opleidingen.

De leden van de personeelsgeleding neigen ernaar om akkoord te gaan, de studentenfracties twijfelen. Dit terwijl de U-raad van 2019-2020, de U-raad van 2020-2021 en diverse faculteitsraden eensgezind waren: niet adviesrecht maar instemmingsrecht is de enige mogelijkheid. Niet alleen de UU-medezeggenschap vindt dat, onder andere bij de UvA is het instemmingsrecht op het opleidingsaanbod voor zowel de U-raad als de faculteitsraden erkend.

Onvoldoende geïnformeerd
Op dit moment is een faculteitsbestuur volledig vrij om een opleiding toe te voegen of te verwijderen, waarbij het CvB wel akkoord moet gaan. Het College van Bestuur vindt dat de medezeggenschap daar formeel niets over te zeggen heeft. Dat niet alleen, de medezeggenschap wordt structureel zo laat betrokken dat kritische opmerkingen aan de kant worden geschoven, simpelweg omdat men al te ver is in het proces. 

Zo werden er de afgelopen jaren opleidingen ingesteld terwijl medezeggenschappers daarover onvoldoende geïnformeerd werden of zelfs tegen waren. Neem bijvoorbeeld de faculteitsraad Bètawetenschappen, die rondom de nieuwe opleiding Molecular and Biophysical Life Sciences (MBLS) van het kastje naar de muur werd gestuurd om inspraak te krijgen. Ook werden zorgen rondom internationalisering grotendeels genegeerd zoals bij de opleiding Philosophy, Politics and Economics (PPE) van de faculteiten REBO en Geesteswetenschappen.

Een vorm van instemmingsrecht is noodzakelijk bij belangrijke beslissingen zoals het instellen of verwijderen van een opleiding. Degene met het instemmingsrecht heeft namelijk het laatste woord. Adviesrecht in combinatie met instemmingsrecht op de juiste vergadertafels zorgt voor de verplichte controle in het proces van het starten van een nieuwe opleiding.

Op die manier wordt niet alleen de inspraak zelf gewaarborgd, maar ook de uitvoerbaarheid van de inspraak: geen kastje naar de muur meer en ook de verzekering dat de inspraak op een moment plaatsvindt dat het van betekenis kan zijn. UUinActie ziet instemmingsrecht op het instellen van nieuwe opleidingen als een cruciaal onderdeel van de rechten van de medezeggenschap, op welke vergadertafel dat dan ook vastgelegd moet worden.

Geschillenprocedure aanspannen
Dat uit de wet blijkt dat er instemmingsrecht is op het opleidingsaanbod werd vorig jaar bevestigd door een door de U-raad ingehuurde juridisch hoger onderwijs expert. Die verwees daarbij naar een uitspraak van de Landelijke Commissie voor Geschillen medezeggenschap Hoger Onderwijs uit 2006. Die commissie doet bindende uitspraken over verschillen van interpretatie van de wet tussen medezeggenschap en bestuur.

Desondanks vindt het College van Bestuur dat de wet geen instemmingsrecht erkent op het starten en stoppen van opleidingen. De raad zou immers al instemming hebben op beleidsplannen die tot de keuzes voor starten en stoppen hebben geleid, zoals het strategisch plan dat eens in de vijf jaar op tafel komt.

Van 2019 tot en met 2021 hebben twee universiteitsraden, ondersteund door de wensen van diverse faculteitsraden, volgehouden dat de medezeggenschap instemmingsrecht moet krijgen. In juni 2021 bleek dat de gesprekken vastzaten. De op dat moment functionerende U-raad én de U-raad van het jaar daarvoor spraken uit dat ze niet meer met het CvB wilden praten over dit onderwerp. Zij kondigden aan naar de Raad van Toezicht te stappen om een geschillenprocedure op te starten. Een niet eerder vertoonde bundeling van krachten met een helder gemeenschappelijk doel. Na een politieke handigheid kreeg het CvB nog éénmaal de kans van de U-raad om met een nieuw voorstel te komen.

Dat voorstel ligt nu op tafel bij de huidige nieuwe U-raad, de derde U-raad die zich hier inmiddels mee bezig houdt. Het CvB wil zowel de U-raad als faculteitsraden formeel adviesrecht geven als het gaat om het opleidingsaanbod. Daarnaast krijgt de U-raad het recht om eenmaal per jaar het opleidingsaanbod en de studentenaantallen te bespreken met de CvB: het ‘bespreekrecht’.

Dit voorstel is allesbehalve nieuw. Het CvB had eerder al toegezegd om adviesrecht te geven aan de faculteitsraden en had ook voorgesteld om eenmaal per jaar te overleggen over dit onderwerp. Daarover was de U-raad heel duidelijk: adviesrecht is per definitie onvoldoende. Er is een stok achter de deur nodig van de democratisch verkozen vertegenwoordiging: de U-raad en/of faculteitsraden.

De term ‘bespreekrecht’ is echt misleidend en dus kwalijk: de wet geeft de medezeggenschap het recht op agendering dus bespreekpunten kunnen sowieso worden besproken tijdens een (aparte) vergadering. Een sigaar uit eigen doos dus. Dat weet het bestuur heel goed. Het enige ‘nieuwe’ element waar het CvB nu mee komt is het adviesrecht voor de U-raad. Door alleen dit te bieden kan het CvB niet duidelijker maken dat zij de vorige medezeggenschapsraden heeft besloten te negeren en hoopt op de onervarenheid van de huidige U-raad. Politiek op zijn slechtst.

Niet serieus genomen
En als het UU-bestuur al vindt dat het van de wet niet per se hoeft, heeft het CvB de vrijheid om de medezeggenschap méér instemmingsrechten te geven dan de wet 'onverminderd' verplicht. Als het College van Bestuur écht de waarde zou zien en erkennen van de medezeggenschap, had het CvB al lang dit instemmingsrecht erkend, gewoon omdat dat haar bevoegdheid is. Net als veel meer universiteiten in Nederland hebben gedaan. In plaats daarvan ontwijkt het CvB haast koortsig meer rechten aan de medezeggenschap,  neemt het die niet serieus door tijd te rekken en dossiers jaren te laten duren, en verschuilt het zich veilig achter de afdeling Juridische Zaken. Democratie alleen als het uitkomt.

Universiteitsraad: neem je rechten serieus en bescherm op zijn minst de faculteitsraden door de kwestie voor te leggen aan de geschillencommissie. Een meer dan logische stap als U-raad en CvB de wet compleet anders uitleggen. De enige manier om te blijven functioneren als medezeggenschap is door voort te bouwen op het werk van vorige raadsleden. 48 universiteitsraadsleden en tientallen faculteitsraadsleden waren in 2021 eensgezind: instemmingsrecht en anders een verzoek aan de geschillencommissie. Universiteitsraad, het is nu of nooit!