Onnodig politiegeweld valt nooit goed te praten

Naar aanleiding van de zaak rond George Floyd zijn mensen de straat op gegaan om te protesteren tegen het optreden van de politie. Hoewel de focus vooral ligt op de racistische motieven die aan het geweld vaak ten grondslag lijken te liggen, gaat het ook om het gebruik van politiegeweld in het algemeen. Niet alleen in de VS, ook in Nederland wordt door de politie te vaak disproportioneel gebruik gemaakt van geweld. Hiervoor moet meer aandacht komen.

In Nederland richt de discussie zich doorgaans vooral op geweld tegen de politie. Ook dit is een probleem, want geweld tegen de politie komt vaak voor en is uiteraard onacceptabel. Tegelijkertijd is al vaker gebleken dat de politie zelf, ook in Nederland, nog te vaak, fysiek of verbaal geweld toepast in situaties die ook op een andere manier opgelost kunnen worden.

Agent op nek studente
Een voorbeeld van disproportioneel geweld van de politie in Utrecht vond afgelopen zomer plaats. Bij overlast in een park greep de politie in. Dat liep uit de hand toen een agent op de nek van een studente ging zitten. Door veel mensen werd daar na afloop uitermate coulant op gereageerd. De situatie was als volgt:

Het filmpje begint met een flinke duw van de politie. De studente reageert zeer verontwaardigd. Vervolgens wordt ze door de agent uit haar vriendinnengroep getrokken, naar de grond gewerkt en gaat de agent - een grote zware man - op haar nek zitten en blijft daar geruime tijd zitten, terwijl ze duidelijk erg veel pijn heeft. Uit niets blijkt dat de studente een gevaar vormde voor de politie of voor omstanders.

Verwend studentje
De reacties op dit filmpje keurden het gedrag van de politie overwegend goed. Van bepaalde groepen in de samenleving verwacht je dit ook. Zij zien de studente als ‘een verwend studentje dat de politie uitdaagt’. Tegelijkertijd waren het in de Utrechtse appgroepen, waarin dit filmpje de ronde ging, de studenten zelf, die de kant van de politie kozen. Reacties waren veelal in de trant ‘Superdom om de politie zo uit te dagen, en terecht dat de politie zo optrad’. Ook het bestuur van Veritas, distantieerde zich volledig van het gedrag van de studente. Er was vrijwel geen aandacht voor de disproportionaliteit waarmee de politie geweld toepaste.

Racistische opmerkingen
Vorige week was er eveneens sprake van geweld én vermoedelijk racisme door de politie. Welke impact dit heeft kan je terugzien in de OP1 uitzending van dinsdagavond 8 juni 2020. Gail Charmaine, ook een jonge vrouw van ongeveer dezelfde leeftijd en gewicht als de Utrechtse studente vertelt hoe zij en haar vriendengroep racistische opmerkingen naar hun hoofd geslingerd kregen. Hoe zij meerdere malen - zelfs nog in de politiebus - bij haar nek gegrepen werd en door drie agenten naar de grond is gewerkt. Op Facebook geeft zij aan dat ze 1.70 lang is en 60 kilo weegt.

De aanleiding voor de incidenten zijn anders. Bij het incident van de Veritas studente leek het te gaan om een persoonlijke irritatie. De politieagent pikte het kennelijk niet dat de studente hem uitdaagde. De tweede situatie heeft alle schijn van een racistisch motief. De gemeenschappelijke deler is echter, dat in beide situaties de vrouwen geen gevaar vormden voor politie of omstanders en dat zij desondanks ontzettend hardhandig werden aangepakt.

Blijvende schade
Dit roept veel vragen op. Wat was er gebeurt als één van deze vrouwen door een zuurstofgebrek blijvende schade had opgelopen aan het incident, of nog erger… Was de discussie over de disproportionaliteit van het geweld dan wel gevoerd? Moet er blijvend fysiek letsel optreden bij slachtoffers voordat mensen zich uitspreken? En waarom is er geen aandacht voor de psychische schade van dit soort geweld door de politie?

Van de politie mag je verwachten dat zij zich niet laten leiden door andere motieven dan objectieve veiligheidscriteria. Dat zij ons veilig houden en niet onveiliger maken. Veel studenten spraken over het incident in het park van een ‘signaal naar de omgeving’. Ook dit mag nooit een criterium zijn om gevaarlijk geweld toe te passen.

41 mensen overleden
In Nederland zijn er de afgelopen vier jaar 41 mensen overleden tijdens of vlak na een arrestatie. Dit heeft niet geresulteerd in een maatschappelijk debat. Sinds het overlijden van Floyd is er inmiddels wel aandacht voor politiegeweld en discriminatie. D66 heeft voorgesteld de nekklem te verbieden en er zijn inmiddels in verschillende gemeenteraden vragen gesteld over geweldsmisbruik en racisme. Control Alt Delete, een actiegroep die zich al lange tijd inzet tegen geweldsmisbruik en racisme, wordt nu opeens wél om advies gevraagd door politieke partijen. De samenleving is geschokt en de politiek onderneemt eindelijk actie.

Het staat zonder meer vast dat mensen van kleur meer risico lopen “er uit gepikt te worden op grond van racistische motieven”. Dat op zich is al traumatisch genoeg, maar het ondergaan van disproportioneel politiegeweld is voor iedereen die het overkomt een op zijn minst psychisch zeer schadelijke gebeurtenis en daar mag in een rechtsstaat niemand onnodig aan worden blootgesteld.