Rood vierkantje als rode kaart, maar voor wie?

Bij de opening van het academisch jaar werd ik door een student op het Domplein gevraagd om een rood vierkantje op mijn toga te spelden. Op mijn vraag waarom hij dat voorstelde, wees de student mij op de teruglopende overheidsbijdrage voor de universiteiten. Nu had ik eerder de cijfers bekeken en daaruit afgeleid dat de overheidsbijdrage voor universiteiten tussen 2000 en 2017 met 24 procent is gestegen. Echter het aantal studenten is in dezelfde periode met 68 procent gestegen en daarom is de bijdrage per student gedaald en wel met 25 procent.

Belangrijkste oorzaak voor een daling van de rijksbijdrage per student is dus het toegenomen aantal studenten. Waardoor komt dat?

Mijn indruk is dat dit, toch vooral komt door plannen van de docenten zelf. Een voorbeeld uit mijn eigen omgeving: In de faculteit Bètawetenschappen wordt nu hard gewerkt om een Engelstalige Bacheloropleiding Life Sciences te starten. Deze vervangt dan een Nederlandstalige Bacheloropleiding met soortgelijke inhoud. Het zou mijn niet verrassen als er binnen de kortste keren 200+ studenten op de stoep staan om deze nieuwe bacheloropleiding te gaan volgen. Immers, eerst visten we in de vijver van Nederland en nu in die van Nederland plus de rest van de wereld.

Meer opleidingen, meer marketing, meer Engelstalig onderwijs, en ga zo maar door. Gevolg: meer studenten en meer klachten dat de bekostiging per student daalt en  de onderwijsbelasting van medewerkers stijgt. In Groningen zagen we vorige week zelfs al studenten in tentenkampen als gevolg van deze ontwikkelingen en ook in Utrecht hebben internationale studenten moeite een kamer te vinden. Toch zijn de problemen hier minder groot en wat dat betreft  ben ik blij dat de Universiteit Utrecht minder ver op de weg van Engelstalige Bacheloropleidingen is gegaan.

Gelukkig sprak onze voorzitter van het College van Bestuur bij de opening van het academisch jaar wijze woorden over wat we zelf kunnen doen als wetenschappers. Bijvoorbeeld de regering aanmoedigen om de maatregel van Plasterk uit 2007 om 100 miljoen over te hevelen van de universiteiten naar NWO terug te draaien. Daarmee komt er weer meer regie waar deze thuishoort – bij de universiteiten.

Eén van de positieve effecten daarvan zal zijn dat er meer vaste aanstellingen worden gerealiseerd door de universiteiten zelf en niet ‘via’ toekenningen van NWO-subsidies. Bij de vele docenten met tijdelijke contracten van deze universiteit is er nodeloze spanning en daarvan afgeleide werkdruk. Dat heeft niet te maken met de rijksbijdrage, zelfs niet met het aantal studenten - meer vaste contracten is een win-win situatie.

Voorlopig ga ik dus nog niet door het leven met een rode vierkantje op mijn toga. Laten we in Nederland eerst stoppen met de instroom van studenten universiteits-breed aan te jagen. Maatschappelijk is er weinig tot geen reden voor een hogere instroom, studenten in spé worden er niet mee geholpen en terecht gaat de belastingbetaler ons niet uit de brand helpen.