'Utrechtse docenten gebruiken hoorcolleges te vaak om eigen ideologie te verspreiden'

De situatie: een hoogleraar aan de Universiteit Utrecht laat tijdens een hoorcollege verschillende grafieken en statistieken zien met betrekking tot Europese, en in het bijzonder Nederlandse, economische steun aan verschillende Afrikaanse landen. De professor laat vervolgens verschillende berekeningen zien die aangeven wat er met het geld is gebeurd en waar het is terechtgekomen. Dan begaat ze een grote fout. Ze betoogt namelijk dat deze gegevens aantonen dat Nederland meer geld moet geven aan Afrikaanse landen.

Nog een situatie: een docent vertelt over Voltaire en de Franse Revolutie. Uiteindelijk doet hij de banale uitspraak: ‘De goeden wonnen dus van de slechten’. Hij presenteerde het op een manier alsof dit de algemene consensus in het historiografische debat is. Bovendien liet hij het achterwege om zijn uitspraak ook maar een klein beetje te nuanceren. Aangezien het vanwege COVID-19 een online hoorcollege was heb ik na deze uitspraak het college weg-geklikt en niet meer bekeken.

Impact op studenten
Dit zijn slechts twee voorbeelden die het afgelopen collegejaar tijdens mijn bachelor Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht hebben plaatsgevonden. Wanneer je bovenstaande situaties hebt gelezen en denkt ‘wat is hier nou erg aan’, moet je dit essay aandachtig lezen. Het is namelijk belangrijk dat je begrijpt hoe groot de impact op studenten door docenten is of kan zijn. De Universiteit Utrecht verliest haar neutraliteit en docenten gebruiken de hoorcolleges als platform om hun eigen ideologie te verspreiden. Studenten wees waakzaam(er)!

Ik ben van mening dat er sprake is van een verloedering van de neutraliteit en objectiviteit van het onderwijs aan de Universiteit Utrecht (in ieder geval bij de bachelor Geschiedenis). De universiteit moet haar werknemers beter in toom houden en zich verantwoordelijk voelen voor het verspreiden van ideologieën door docenten. Neem het voorbeeld van de eerste situatie waarin de professor doodleuk roept dat Nederland meer geld naar Afrika moet sturen. Wat hier fout gaat is dat ze haar eigen mening verkondigt zonder dit expliciet te vermelden. Ik ben kritisch genoeg om het er niet mee eens te zijn, maar dat geldt lang niet voor alle studenten. Het gevolg van haar uitspraak is dat de niet-scherpe studenten naar huis gaan met de gedachte dat Nederland meer geld moet uitgeven aan Afrikaanse landen. Wat de docent had moeten doen is de statistieken presenteren en zeggen: ‘Hieruit zou je kunnen concluderen dat…’ of ‘ik vind daarom dat…’. Dan ligt het initiatief bij de student en worden wij niet blootgesteld aan propaganda van de hoogleraar.

De goeden versus de slechten
Hetzelfde geldt voor de situatie met Voltaire en de Franse Revolutie. Hoezo wonnen de goeden van de slechten? Dat vindt de docent misschien, maar is het daarom de algemene consensus? Want als we Voltaire onder het kopje ‘de goeden’ scharen vergeten we even dat hij meerdere malen heeft gesteld dat zwarte mensen niet dezelfde menselijkheid hadden als witte mensen, om maar een tegenargument toe noemen. Wanneer je een conflict zo bagatelliseert, moet je op zijn minst aangeven wat de goeden goed maakt en wat de slechten slecht maakt.

Moeten docenten dan helemaal geen meningen meer verkondigen tijdens colleges? Nee. Het poneren van een mening door een docent wil ik juist aanmoedigen. Het kan als springplank dienen voor een interessante discussie en het kan voor nieuwe perspectieven zorgen. Docent moeten echter duidelijk aangeven dat het hier hun eigen mening betreft. Ze moeten namelijk beseffen – en dat besef ontbeert nu nog veel docenten – dat ze potentieel veel invloed op studenten kunnen hebben. Studenten zien een docent als een autoriteit, zeker op dat vakgebied dat ze doceren. Ze begaan daarom (helaas) te vaak de fout om informatie klakkeloos over te nemen zonder kritisch na te denken.

Fouten rectificeren
Ik vind dat het bestuur van de universiteit én de studenten scherper moeten zijn op docenten die hun meningen als feiten uitdragen tijdens colleges. Het is mogelijk dat sommige docenten het helemaal niet door hebben. Dit is slordig en hier moeten docenten op gewezen worden. Het is echter ook goed mogelijk dat docenten het wel degelijk door hebben. Tegen deze docenten moet hard opgetreden worden. Zij moeten direct hun fouten rectificeren en vervolgens altijd aangeven dat het hun eigen mening betreft. Universiteiten worden namelijk nog altijd gefinancierd door publieke gelden en dienen daarom (politiek) neutraal te zijn. Een universiteit moet via haar docenten studenten stimuleren kritisch te zijn, ook op de universiteit zelf.

Dit essay kan tegelijkertijd ook gezien worden als een illustratie van de luxepositie waarin Nederlandse studenten zich bevinden. Een aantal ideologische verkondigingen en we voelen ons al politiek beïnvloed. In vergelijking met andere landen waar bijvoorbeeld metershoge portretten van staatshoofden in de collegezalen hangen of waar een college meer op een gemiddelde Trump-rally lijkt, hebben wij het hier helemaal zo slecht nog niet. We moeten echter waakzaam zijn en onze huidige standaarden tenminste handhaven, of, nog beter, verbeteren. Docenten moeten daarom hun eigen mening altijd als zodanig verkondigen en studenten moeten waakzaam en kritisch blijven. Alleen op deze manier voorkomen we de teloorgang van het neutrale en objectieve onderwijs.