UU laat steken vallen in vliegbeleid

De Universiteit Utrecht is de duurzaam reizen-campagne Right on Track gestart om vliegreizen te ontmoedigen en de CO2-uitstoot te verminderen. Medewerkers moet zich bewuster de vraag stellen of een reis noodzakelijk is.  

Verder moeten ze voor reizen tot 700 kilometer of korter dan acht uur het openbaar vervoer gaan gebruiken. Er zijn enkele uitzonderingen mogelijk, maar alleen in speciale gevallen en met een goedkeuring van de leidinggevende.

In de universiteitsraad delen we het enthousiasme over deze ontwikkelingen die ervoor moeten zorgen dat we kritischer gaan kijken naar de reizen die we maken en de manier waarop we reizen. Dit is een goede stap vooruit naar een klimaatneutrale universiteit. Maar naar ons idee laat de reiscampagne in een aantal praktische zaken wat steken vallen.

Wie is verantwoordelijk?
In principe zijn de faculteitsdecanen eindverantwoordelijk voor het duurzaam reizen, want op centraal niveau vindt geen controle meer plaats. Zowel het goedkeuren van de reisbestemming en de transportkeuze als het monitoren en controleren is daarmee een taak van de faculteiten.

Wij merken dat hier onduidelijkheid over bestaat. Vanuit de faculteit Geowetenschappen hebben we bijvoorbeeld het signaal opgevangen dat sommige mensen denken dat alleen de reiskeuzes van projectgroepen moeten worden goedgekeurd of afgewezen en dat er verder op centraal niveau gecontroleerd en gemonitord wordt. Daarnaast is het onduidelijk wat onder ‘uitzonderlijke situaties’ verstaan wordt.

Duurzaamheid ten koste van onderzoek
Ook zijn er zorgen over extra druk op de onderzoeksbudgetten door het nieuwe reisbeleid. Als de eindverantwoordelijke voor het onderzoek ook de financiële verantwoordelijkheid draagt, zoals bij de bètafaculteit het geval is, dan is dat vragen om moeilijkheden.

De onderzoeksleider moet dan binnen het eigen budget keuzes maken. Reizen per trein is vaak duurder dan reizen per vliegtuig. Dat kan betekenen dat er minder geld is voor het onderzoek zelf. Onderzoeksgroepen met een groter budget zullen hier minder snel last van hebben, maar in onderzoeksgroepen met een beperkt budget moet men al snel kiezen tussen een duurzame reis naar een conferentie of nieuwe apparatuur.

De toekomst van onderzoekstalent
Er zijn ook zorgen over de carriérekansen voor jonge academici. Het is namelijk aan de onderzoeksleider welke keuzes gemaakt worden. Kiest de onderzoeksleider er bijvoorbeeld voor om zelf duurzaam naar een conferentie te reizen of mag een PhD student daarheen?

Er zal ook soms de keuze gemaakt worden om minder te reizen. Hoewel het in principe goed is om reisbewegingen in te perken, moeten we in de gaten houden dat dit niet betekent dat jonge academici zoals PhDs, PostDocs en andere jonge academici niet meer de kans krijgen om naar conferenties te gaan. Voor hen is het noodzakelijk om te netwerken en zichzelf te profileren en zo hun carrièremogelijkheden te vergroten.

Nachttrein niet veilig
Andere signalen die wij krijgen, hebben te maken met zorgen over sociale veiligheid en extra reistijd. Het UU-bestuur lijkt zonder meer aan te nemen dat (langer) reizen geen extra werkbelasting geeft, omdat je gewoon kan werken in een trein. Dit is niet het geval voor iedereen. Er zijn genoeg mensen die minder productief zijn als ze moeten schrijven of lezen in een trein. Voor deze mensen is er op dit moment geen regeling om werkdrukverhogende effecten te verminderen.

Verder is de  nachttrein een van de reisopties die aangeboden wordt. Behalve dat medewerkers  waarschijnlijk een gebroken nacht hebben als ze deze trein te nemen, voelt niet iedereen zich veilig om ’s nachts per trein te reizen. Als je de goedkoopste optie neemt, boek je vaak éen bed in een coupé met meerdere vreemden. Dit kan onveilig zijn, of in ieder geval onveilig aanvoelen.

Praktische bezwaren wegnemen
Hoewel we hier een aantal negatieve punten aanstippen is het belangrijk om te blijven benoemen dat duurzaam reizen een belangrijke stap is in het klimaatneutraal worden van de universiteit. Nu rest alleen de vraag hoe we de bovengenoemde praktische punten kunnen verhelpen, beginnend bij de verwarring over wie de eindverantwoordelijke is. Goede communicatie binnen de faculteiten is hiervoor van belang. De raad is van mening dat er duidelijke afspraken gemaakt moeten worden.

Daarnaast moeten we rekening houden met de financiële lasten die het beleid voor duurzaam reizen met zich mee kan brengen. Verder is het belangrijk dat er op facultair en/of op centraal niveau duidelijke afspraken worden gemaakt om kansenongelijkheid, sociaal onveilige situaties en hogere werkdruk te voorkomen.

Op dit moment ligt de focus van de nieuwe campagne op het creëren van bewustzijn over het belang van duurzaam reisgedrag en niet zozeer op het naleven van het beleid. Natuurlijk is breed draagvlak creëren belangrijk, maar zonder goede implementatie redden we het als universiteit nooit om tegen 2030 klimaat neutraal te worden.