Waarom we demonstreren op 14 november

De aangekondigde bezuinigingen van 1 miljard euro op het hoger onderwijs zijn niet alleen onnodig, maar getuigen van een verontrustend anti-wetenschappelijk klimaat. De maatregelen passen in de bredere agenda van een regering die zich expliciet keert tegen internationale openheid en samenwerking, zoals blijkt uit de voortdurende hetze tegen de internationale oriëntatie van universiteiten en hogescholen. 

De retoriek van ‘meer Nederland, minder buitenland’ verraadt een provincialisme dat haaks staat op de uitdagingen van onze tijd en op wat een gezonde, vooruitstrevende kennismaatschappij zou moeten zijn. Het is duidelijk dat niet alleen de toekomst van universiteiten, maar ook die van Nederland als kenniseconomie op het spel staat.

Leegroven
De financiële cijfers zijn alom bekend en laten zien dat de bezuinigingen gerealiseerd worden door het leegroven van het Nationaal Groeifonds en het Fonds Onderzoek en Wetenschap. Dit is kortzichtig beleid dat niet alleen littekens zal achterlaten in het wetenschappelijke en culturele weefsel van Nederland, maar ook de economische toekomst ondermijnt. 

De gevolgen zijn groot: het roekeloos uithollen van de middelen voor onderzoek en onderwijs in een tijd waarin wetenschappelijke innovatie cruciaal is voor het oplossen van complexe vraagstukken, is gespeend van iedere rationele noodzaak. 

De gevolgen van klimaatverandering en de energietransitie,  toenemende migratiestromen en de opkomst van generatieve AI, om enkele voorbeelden te noemen, zijn mondiale vraagstukken die om grensoverschrijdende, wetenschappelijke samenwerking schreeuwen. Het maakt het aangekondigde beleid des te absurder. 

Juist in deze tijd hebben we wetenschap hard nodig – niet in isolement, maar in internationale samenwerking – om de wereldwijde uitdagingen te begrijpen en lokaal aan te pakken. Daartoe moeten we nieuwe generaties studenten opleiden die toegerust zijn om deze opgaven aan te gaan. Ook het bedrijfsleven uit grote zorgen over de bezuinigingen, getuige de brandbrief van UNL. 

Perverse prikkel
Onze studenten, overigens, worden ook hard geraakt en worden nog meer onder druk gezet: de aangekondigde langstudeerboete is een perverse prikkel en komt studeren en ontwikkeling niet ten goede. De basisbeurs staat onder druk.

 De bezuinigingen bedreigen ook de mogelijkheid tot innovatie van onderwijs, docentontwikkeling en daarmee de kwaliteit van onderwijs. In de wandelgangen wordt al gesproken over het opheffen van vakken, “extensiveren”, minder tijd voor begeleiding, en dergelijke. 

Er staat dus wat op het spel. 

Meer dan een flinke korting
De bezuinigingen hebben grote gevolgen, voor Nederland en voor de universiteiten en hogescholen, waaronder de Universiteit Utrecht. Het pakket aan maatregelen (bezuinigingen en internationaliseringsmaatregelen) raakt aan alle onderdelen van de universiteit. De maatregelen zullen hun weerslag hebben op het bestaansrecht van opleidingen en daarmee op de positie van universitaire medewerkers en studenten. De maatregelen raken ook de positie van onderzoekers gefinancierd door de starters- en stimuleringsbeurzen, die hun aanstelling niet meer zeker zijn. 

De bezuinigingen zijn bovendien meer dan een flinke korting. Jarenlang kregen de universiteiten structureel te weinig geld voor het werk dat verricht werd op het gebied van onderwijs en onderzoek. Dat structurele probleem werd door de vorige minister aangepakt, maar de noodzakelijke reparatie wordt nu al na twee jaar teruggedraaid. Het kan daarmee een doodsteek van sommige faculteiten of zelfs universiteiten worden. 

Het kan dan ook niet anders dat we onze stem moeten laten horen, luid en duidelijk. Daarom roep ik jullie als lid van de universitaire gemeenschap op om en masse te demonstreren tegen deze regering en tegen deze maatregelen. De landelijke demonstratie vindt plaats op donderdag 14 november in Utrecht en is een initiatief van FNV, AOb en WOinActie. Zie hier voor meer informatie. For English, see here.

Tot 14 november! 

Bald de Vries is behalve hoogleraar Interdisciplinair Juridisch onderwijs bij het departement Rechtgeleerdheid ook Academisch Directeur van het Centre for Academic Teaching and Learning. Hij schrijft dit op persoonlijke titel als medewerker van de Universiteit Utrecht.