Wit is nu aan zet
Vorig jaar ontving ik een uitnodiging voor een sinterklaasfeest bij een afdeling van de universiteit. We mochten onze kinderen meenemen. Ze zouden een cadeautje krijgen. Hartstikke leuk dat zo'n feest georganiseerd wordt natuurlijk! De uitnodiging was versierd met sinterklaasafbeeldingen. Daar stonden ook zwarte pieten tussen. Dat leek mij nogal achterhaald; Gerda Havertong zei al in 1987 in Sesamstraat: "Het is elk jaar weer hetzelfde liedje. Sinterklaas is nog geeneens in het land of zwarte mensen, grote mensen en kinderen, worden voor zwarte piet uitgescholden." Bij de Nationale Sinterklaasintocht in Dordrecht op 12 november 2011 droegen Quinsy Gario en Jerry Afriyie T-shirts met de leus zwarte piet is racisme. Sindsdien zijn sinterklaasfeesten bij allerlei scholen en gemeenten aangepast. In veel gevallen is zwarte piet helemaal afgeschaft.
Nadat ik van de verbazing was bekomen, heb ik mijn collega’s gemaild dat zwarte piet niet past in een inclusieve organisatie. Iedereen is welkom en onderdeel van de UU-gemeenschap. Zwarte piet is niet alleen onwenselijk omdat dat kwetsend kan zijn voor mensen van kleur; het gaat veel verder. Zwarte piet is een symbool voor de machtsstructuren en de geschiedenis van kolonialisme en slavernij. Net als iedereen die afstand wil nemen van het diepgewortelde systeem van racisme, discriminatie en uitsluiting in Nederland voel ik me dus diep verontwaardigd en beledigd als ik een piet zie met zwartgeschminkt gezicht en overige karikaturale kenmerken.
Ik denk niet dat mijn collega’s bewust en opzettelijk een racistische karikatuur gebruikten. Bij het woord ‘discriminatie’ denken we vaak aan de openlijke vormen, zoals homohaat, antisemitisme en discriminatie op grond van etniciteit op de woningmarkt. Maar er is ook veel onbewuste discriminatie en uitsluiting van grote of kleine groepen mensen die kennelijk afwijken van De Norm zoals mensen van kleur, mensen die geen (cisgender) man zijn, mensen met een beperking of chronische ziekte en mensen die niet heteroseksueel zijn. Alleen als we ons bewust worden van onze vooroordelen en ons privilege kunnen we inzien dat 'de ander' achtergesteld wordt. Je kunt je pas verplaatsen in de ander door te luisteren. Dan zie je dat elk individu een eigen perspectief heeft, eigen ervaringen en een eigen belevingswereld.
Als we zelf niet gediscrimineerd worden, kunnen we denken dat we er niks mee te maken hebben, maar zo makkelijk komen we er niet vanaf. Racisme is een probleem van witte mensen. Vervolgens wórdt het een probleem voor mensen van kleur. Racisme wordt in stand gehouden door witte mensen, bijvoorbeeld door vooral mensen die op hen lijken aan te nemen op posities van macht. Het wordt tijd dat witte mensen de ruimte geven aan mensen van kleur in gesprekken en in de maatschappij. (Net als het kiesrecht voor vrouwen pas werd ingevoerd toen mannelijke wetgevers daar ruimte voor maakten.) Daarom is nu wit aan zet en wordt het tijd dat witte mensen wit huiswerk doen. #EducateYourself. De UU biedt bijvoorbeeld aan medewerkers de gratis training Divers werken/Unconscious Bias aan en ook via de websites Wit Aan Zet en Wit Huiswerk kun je veel kennis opdoen.
Om terug te komen op zwarte piet bij de UU: de woordvoerder van het College van Bestuur (CvB) verklaarde in december 2017 in dit DUB-artikel “dat de universiteit zelf vanwege de internationale community geen zwarte-pieten-versierselen gebruikt”. Dat bleek dus niet te kloppen, en dat komt omdat dit standpunt verder nergens openbaar werd uitgedragen door het CvB. Ik heb mijn feestelijke collega's vriendelijk doch dringend verzocht deze afbeeldingen en andere uitingen van zwarte piet in de toekomst niet meer te gebruiken, maar dat zou beter hebben gewerkt met een openbaar standpunt van de universiteit in de hand.
Het College van Bestuur heeft op 12 juni een krachtig statement afgegeven: “Het is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid om te voorkomen dat studenten en medewerkers te maken krijgen met racisme en discriminatie” en wij moeten “ons uitspreken op het moment dat we getuige zijn van racisme, discriminatie of een andere vorm van ongelijkheid”. Daar vloeit logisch uit voort dat het CvB discriminatie niet langer toestaat bij de universiteit, in geen enkele vorm, dus ook niet in de vorm van zwarte piet.