‘Binnenstad is voor studenten de tweede huiskamer’

Hoe moet de Utrechtse binnenstad er in 2040 uitzien? Over die vraag heeft de gemeente zich het afgelopen half jaar gebogen. Voor het antwoord sprak ze met verschillende Utrechtse organisaties. Dit leverde 26 thema's op, zo blijkt uit de samenvatting Omgevingsplan Binnenstad.  Soms zijn de plannen heel concreet, soms meer algemeen. Heel concreet is dat er in de binnenstad geen besloten evenementen meer mogen plaatsvinden. Het gaat dan bijvoorbeeld om een festival in een park waar je entree voor moet betalen. Wat algemener is dat de horeca veelzijdiger moet worden en dat er meer ruimte moet komen voor de voetganger. De omgevingsvisie moet nog worden vastgesteld door de gemeenteraad. Iedereen kan nog tot 19 april reageren

Kamerverhuur zonder overlast
In de omgevingsvisie  staan een paar opmerkingen die betrekking hebben op het studentenleven. Zo kunnen studenten nog steeds in de binnenstad wonen, maar worden er nog meer beperkingen gesteld aan het toegankelijk maken van woningen voor kamerverhuur. Een vergunning om van een zelfstandige woning een pand met meerdere kamers te maken is alleen toegestaan als de leefbaarheid van de buurt het toelaat en de druk op de openbare ruimte niet te groot wordt. Gelet wordt bijvoorbeeld op geluidsoverlast en of er ruimte is voor extra auto- en fietsparkeerplekken.

In de binnenstad moeten ook meer werkplekken komen. Nu zijn studenten nog veelal afhankelijk van studieplekken in de UB of universitaire panden. In de visie wordt geopperd dat er ook werkplekken bij winkels of horeca ondergebracht kunnen worden.

Meer ruimte voor voetgangers
Het grootste effect voor studenten en medewerkers zijn de plannen op het gebied van vervoer. De gemeente is al langer bezig om de auto uit de binnenstad te weren. Dat beleid wordt voortgezet. Daarnaast wil de gemeente de grote stroom studenten die dagelijks met de fiets of met het openbaar vervoer richting het Utrecht Science Park gaan reguleren. Om die reden wordt voorgesteld dat er meer nog dan nu wordt ingezet op verschillende routes, zodat niet iedereen dezelfde weg neemt richting De Uithof.

Een ander idee is om in de binnenstad meer ruimte te geven aan voetgangers. Dit kan tot gevolg hebben dat fietsers vaker te maken krijgen met straten en stegen die voor hen niet toegankelijk zijn. Ze zullen dan om moeten riiden.

De gemeente wil reizigers stimuleren vooral met de tram en niet via de binnenstad naar het Utrecht Science Park te reizen. De binnenstad is een eindbestemming en geen doorgangsroute. Een extra station in Lunetten moet ervoor zorgen dat veel reizigers van buiten de stad die naar het Utrecht Science Park willen, niet in de binnenstad komen.

Voor de universiteit is van belang dat de gemeente in het plan het monumentale karakter van de stad van grote waarde vindt. Dat betekent dat extra wordt gelet dat monumentale panden, waarvan de universiteit er veel in de binnenstad heeft staan, beschermd worden.

Levendige binnenstad
Eén van de gesprekspartners van de gemeente was studentenorganisatie Vidius. “De binnenstad is voor studenten heel belangrijk. Je zou het als hun tweede huiskamer kunnen zien”, zegt Stan Liebrand, voorzitter van Vidius. “Je merkt nu in de coronatijd dat het voor studenten zwaar weegt dat alle openbare ruimtes, verenigingen, cafés en terrassen gesloten zijn. Dat geeft aan hoe belangrijk een levendige binnenstad is.”

De studenten hebben recent het initiatief genomen een video te maken voor  burgemeester Sharon Dijksma toen zij honderd dagen in dienst was. “Wij willen duidelijk maken dat studenten een belangrijke rol spelen  in de stadnen dat de gemeente deze groep meer bij de plannen moet bettrekken. Veel studenten hebben bijvoorbeeld geen eigen tuin. Dan moet het mogelijk blijven om in parken als het Lepelenburgpark of het Wilhelminapark te kunnen barbecueën.”

Vidius heeft in de gesprekken benadrukt dat een bruisende binnenstad belangrijk is. “Evenementen leveren plezier op voor studenten. Zorg dat deze door kunnen gaan. Maar ook de verenigingen zorgen voor veel levendigheid in de stad. Wat dat betreft is het jammer dat wij vorig jaar ons pand Pnyx  in de binnenstad hebben moeten verlaten. In dat pand hielden studentbesturen hun kantoor. Nu zitten ze in het Utrecht Science Park.”

Meer werkplekken
Stan is blij met het idee dat de gemeente  meer werkplekken wil faciliteren. “ De bieb zit elke dag vol. Externe werkplekken zijn dan heel fijn voor starters en studenten. Je zou daarbij ook kunnen denken aan een studiecentrum of werkcentrum in de wijken.”

Voor Vidius is studentenhuisvesting een belangrijk thema. Maar volgens Stan moet je daarbij niet alleen naar de binnenstad kijken. “Ik zie de gemeente de belofte van het convenant studentenhuisvesting uit 2019 van de gemeente, het hoger onderwijs, de studentenhuisvester SSH en de studentenorganisaties nog niet waarmaken. Daarin staat dat in 2030 een evenwicht moet zijn tussen vraag en aanbod van betaalbare studentenwoningen. En als je in de binnenstad de kans krijgt panden te splitsen voor kamers, moet je dat niet verbieden. Je wil toch niet alleen maar een binnenstad met alleen rijkere bewoners en expats. Dan creëer je een segregatie in het hartje van de stad. De student hoort al bijna vierhonderd jaar bij het centrum.”

Monumentale panden
Net als de studenten, hoort ook de universiteit al 385 jaar in het centrum. Een aantal jaren terug was er een discussie of de universiteit helemaal naar het Utrecht Science Park zou moeten verhuizen. Gekozen is toen voor een tweedeling waarbij de Universiteitsbibliotheek en de faculteiten Rebo en Geesteswetenschappen gehuisvest zijn in de binnenstad. Daarnaast is natuurlijk het Academiegebouw een centrale monumentale plek in de binnenstad en heeft de universiteit het Universiteitsmuseum onder haar hoede en zijn er nauwe met de sterrenwacht Sonnenborgh.

Dennis van Dijk is portefeuillemanager vastgoed van de UU voor onder andere de binnenstad en de International Campus Utrecht, wat gevestigd is op het terrein van de voormalige Kromhoutkazerne. Hij heeft ook meegedaan aan de gesprekken over de omgevingsvisie. Op dit moment werken de faculteiten Geesteswetenschappen en Rebo samen met de Universiteitsbibliotheek aan een ‘integraal huisvestingsplan’ voor de binnenstad. De faculteiten hebben van de universiteit in het kader van het vernieuwde huisvestingsplan de opdracht gekregen minder vierkante meters te gaan gebruiken, maar willen graag dat alle onderdelen toch in de binnenstad kunnen blijven. In dat plan wordt onder meer opgenomen dat de gebouwen aan Achter st. Pieter en Achter de Dom geschikt gemaakt worden voor het geven van onderwijs.

Toegang voor mensen met beperking
Van Dijk: “De omgevingsvisie is van belang omdat daarin wordt aangegeven wat onze grenzen zijn. Als je in monumentale panden wilt innoveren, hoever mag je daar in gaan? Zeker wanneer het gaat om onderwijspanden die aan alle eisen van nu moeten voldoen. Als de binnenstad een soort museum wordt waar je niks aan mag veranderen, is het lastig om de gebouwen toekomstbestendig te maken. De plannen tot nu toe lijken die ruimte wel te bieden.

"De gemeente wil een levendige binnenstad, dan moet je de panden wel nuttig kunnen gebruiken. Wij willen niet slopen en nieuwbouw neerzetten, maar er zijn wel aanpassingen nodig om de gebouwen toegankelijk te maken. Denk aan aanpassingen aan de entree, het verduurzamen van de gevel, trappenhuis erbij om er een lift in te maken. Er zijn ingrepen nodig om ook mensen met een beperking zonder problemen naar binnen te laten komen. ”

Een ander belangrijk punt is de bereikbaarheid. “We moeten wel onze panden kunnen bevoorraden, afval afvoeren en renoveren. Als dat niet meer kan, wordt het lastig om in de binnenstad gehuisvest te blijven. Afgelopen jaar kregen wij bijvoorbeeld te maken met een aangepast verkeersbesluit, waardoor het lastiger wordt om met zwaar verkeer in de binnenstad te komen. Daar hebben we bijvoorbeeld wel last van bij de werkzaamheden bij Achter St. Pieter.”

Duurzaamheid
Tenslotte is duurzaamheid een thema van de UU. “Als universiteit hebben we aangegeven dat we willen inzetten op meer duurzaamheid. Het accent ligt daarbij op ons vastgoed op het Utrecht Science Park. Toch wil je ook kijken wat mogelijk is in de binnenstad, binnen de voorwaarden die gelden als het pand een Rijksmonument is. Daarbij zijn we afhankelijk van de gemeente die de bouwvergunningen toetst. Zo hebben we te maken met een  monumentenverordering. Tegenwoordig zijn er tal van technische oplossingen om ook monumenten te kunnen verduurzamen.  Een goed voorbeeld is de UB, waar we met een innovatieve nieuwe glassoort het gebouw beter hebben kunnen isoleren. Iets langer geleden, hebben we in het pand aan de Bijlhouwerstraat, waar het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) is gehuisvest,  de gevel verduurzaamd.”

Op de omgevingsvisie van de gemeente kan nog tot 19 april gereageerd worden, daarna gaat het naar de gemeenteraad die het zal vaststellen. Als die eenmaal is vastgesteld, zullen de plannen concreet uitgewerkt worden.

Dit verhaal is tot stand gekomen met medewerking van José Boon.