‘Dat de UU te veel gezien wordt als een witte universiteit, is een non-discussie ’

In het themamagazine UU for everybody over diversiteit op de universiteit stond een artikel over diversiteitsdilemma’s. De centrale vraag in dit verhaal was hoe ver je moet gaan om te zorgen dat iedereen zich welkom voelt? Zijn er bijvoorbeeld genderneutrale toiletten nodig? Moet je alcohol schenken op borrels als je weet dat niet iedereen dat op prijs stelt? Zou de voertaal op de UU Engels moeten zijn? Hoe zorg je dat je (onbewuste) vooroordelen overwint bij samenwerking of het beoordelen van studenten?

Te weinig genuanceerd

Het waren een paar dilemma’s die we via een enquête online aan de lezers voorlegden - in het Nederlands en in het Engels. Het betrof geen wetenschappelijk onderzoek. Het idee was dat we met die hier en daar scherp geformuleerde vragen en antwoordopties konden aangeven hoe de UU'ers denken over de diverse universiteit.

Niet iedereen was het eens met de vraagstellingen. Verschillende deelnemers noemde die ‘te weinig genuanceerd’, ‘te specifiek geformuleerd’ of ‘te sturend’. Zo stoorde iemand zich aan één van de antwoorden op de vraag of het onderwijs te veel uit westers perspectief gegeven wordt: ‘Nee, we wonen toch in Nederland. Dan is dat logisch. Dat gezeur over de slavernij en foute helden, daar moet je het onderwijs niet mee belasten’. Een andere deelnemer was het worst of er een genderneutrale toilet komt en miste die mogelijkheid. Ook hadden respondenten graag gezien dat ze uitleg hadden kunnen geven bij een antwoord. “Of een master in het Engels moet is zeer afhankelijk van het soort master. Een research master kan goed in het Engels, maar voor de ,master Klinische Psychologie, vind ik het niet per se een goede ontwikkeling.”

Uiteindelijk hebben 533 mensen de Nederlandse enquête ingevuld, van wie tweederde student is. Iets meer dan de helft was vrouw, voor 11 procent was het een impertinente vraag naar het geslacht te vragen.

De internationals hebben we minder kunnen bereiken. Van hen vulden 41 mensen de enquête in, van wie driekwart studenten en 60 procent vrouw. 3 procent van hen vond het een impertinente vraag.

De enquête geeft een beeld hoe de studenten en medewerkers aankijken tegen de diverse universiteit. De meeste staan er positief tegenover, al zien ze vaak het geschetste dilemma's niet als een probleem. Op de vraag of ze het eens zijn met de stelling dat de UU gezien wordt als een witte universiteit zegt 66 procent dat dit een non-discussie is omdat iedereen die naar de UU wil komen, welkom is. Dat vindt overigens ook de helft van de internationals.

Genderneutrale toiletten

Kortgeleden is een pilot begonnen met genderneutrale toiletten. Hoe kijken studenten en medewerkers hier tegenaan? Het aantal voor- en tegenstanders is verdeeld. Bijna 40 procent vindt een genderneutrale toilet niet nodig, omdat maar een hele kleine club hier behoefte aan heeft. De helft van de andere 60 procent vindt dat alle toiletten genderneutraal moeten zijn en de andere helft dat deze moeten komen naast mannen- en vrouwentoiletten. Van de internationals vindt bijna 80 procent dat er genderneutrale toiletten moeten komen.

Moet de UU genderneutrale toiletten hebben?

Geen behoefte aan safe places

We vroegen ook naar de taal van een diverse universiteit. Een ruime meerderheid (ook van de internationals) vindt dat alle communicatie tweetalig zou moeten zijn. De keuze of een master Engels- of Nederlandstalig moet zijn, zou minder rigide moeten zijn dan het huidige beleid dat zegt 'Engels tenzij'. Iets meer dan de helft vindt dat Nederlands de norm zou moeten zijn en dat een opleiding zelf mag bepalen of een master of bachelor Engelstalig is.

De UU wil meer bacheloropleidingen en in principe alle masteropleidingen in het Engels. Is dat een goede ontwikkeling?

Een diverse universiteit heeft consequenties voor de samenwerking. In hoeverre houd je rekening met elkaar? In Groningen bleek recent dat internationale studenten niet zo gediend zijn van de (veelal grappig bedoelde) opmerkingen die ze naar het hoofd geslingerd krijgen. Beledigend en soms zelfs racistisch worden ze ervaren. Een Mexicaanse PhD vindt het één keer grappig als ze Consuela genoemd wordt -naar een schoonmaakster uit een tv-uitzending, maar na tien keer wordt het pijnlijk. Zo waren er meer voorbeelden.

In onze enquête hebben we daar niet naar gevraagd. Behoefte aan safe places, zoals in de VS waar campussen zijn waar je geen kritiek krijgt op gender, afkomst of beperking, is er niet. “Laat iedereen toch vrij. Op de universiteit moet je vrij kunnen spreken. Wanneer iemand een opmerking fout of beledigend vindt, moet je daarover kunnen praten,” zegt 67 procent. Bij de internationals is dit zelfs 70 procent.

In de VS en UK heb je op universiteiten safe places, een campus waar je geen kritiek krijgt op gender, afkomst of beperking. Moet de UU dit overnemen?

Sinterklaas moet blijven

Opvallend is wel dat studenten en medewerkers lijken vast te houden aan de Nederlandse cultuur. Bij discussies over diversiteit is altijd de vraag: pas jij je aan aan de gasten of moeten de gasten zich moeten aanpassen aan jou?

De Utrechtse studenten en medewerkers vinden dat de UU een Nederlandse universiteit is en dat zij niet krampachtig tradities of gewoonten zou moeten aanpassen aan mensen vanuit het buitenland of vanuit een andere cultuur. Tegelijk willen ze wel rekening houden met deze groepen. Zo moeten er wel alternatieven zijn. Die tendens was ook zichtbaar bij de internationale deelnemers aan de enquête.

Kijk bijvoorbeeld naar Sinterklaas. Slechts een kleine groep (6 procent) vindt dat de UU elke link met dit feest zou moeten vermijden omdat je in een multiculturele omgeving rekening moet houden met de ander. Ruim 50 procent wil dat Sinterklaas de UU blijft bezoeken met een alternatief voor de Pieten. Opvallend is dat ruim 40 procent wil vasthouden aan Zwarte Piet.

Een vergelijkbaar voorbeeld zie je met een vraag over de borrelcultuur. Houd wat je nu hebt, maar zorg in ieder geval voor meer alternatieven, zoals non-alcoholische dranken en hapjes die iedereen mag eten, vindt een ruime meerderheid.

Zwarte Piet en Sinterklaas. De discussie over dit kinderfeest gaat ook niet aan de UU voorbij. Wat vind jij?

Benieuwd naar niet-westers perspectief

Ons onderwijs mag zich ook wat meer bewust zijn van het westerse perspectief. Sterker nog, de meeste respondenten vinden het interessant te weten hoe in een ander werelddeel over een bepaald vak ene bepaalde theorie gedacht wordt.

Tegen samenwerken met iemand uit een andere cultuur hebben de meeste respondenten geen bezwaar. Ze zoeken het niet op, maar laten zich het liefst verrassen. Blijft de vraag hoe we met onze vooroordelen omgaan. Deskundigen zeggen dat je iemand in een college niet direct op zijn afkomst of geslacht moet aanspreken. Berteke Waaldijk zegt in het themamagazine: “Ze worden dan aangesproken alleen op basis van hun uiterlijk. Je kunt beter opdrachten bedenken waarin ervaringen van alle studenten tot hun recht komen.” Uit de enquête blijkt echter dat, ook bij de internationals, bijna 80 procent het een prima idee vindt iemand op zijn afkomst aan te spreken.

Als ik voor mijn studie of werk met anderen moet samenwerken dan kies ik het liefst

Kwaliteit versus vooroordelen

Deskundigen in het themamagazine wijzen erop dat je je vaak niet bewust bent van je eigen (onbewuste) vooroordelen. Toch denkt meer dan de helft van de deelnemers dat docenten bij het beoordelen van tentamens of werkstukken altijd kijken naar kwaliteit en dat anoniem tentamineren dus niet nodig is Dat zie je ook terug.in de vraag welke actie nodig is om meer vrouwelijke hoogleraren te vergroten. Vrouwen hebben volgens 45 procent evenveel kans als mannen wanneer je naar de kwaliteit kijkt. Een klein percentage is voor het instellen van quota. En 46 procent zegt dat het proces rond de sollicitatie beter moet, bijvoorbeeld door training van commissieleden Een ruime meerderheid van de deelnemers is het er wel mee eens dat een sollicitatiecommissie niet naar de achternamen moet kijken om (onbewuste vooroordelen) te voorkomen.

Hoe kan de UU het aantal vrouwelijke hoogleraren vergroten?