‘Afgelast protest past in beeld van demonstratierecht dat onder druk staat’

Maandenlang werd er toegewerkt naar de demonstratie op 14 november tegen de bezuinigingen van een miljard op het hoger onderwijs. Het zou het grootste onderwijsprotest in decennia moeten worden. De ontgoocheling en teleurstelling waren groot toen Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma de dag van te voren naar buiten bracht dat de demonstratie niet door kon gaan. Pro-Palestinademonstranten zouden plannen hebben om de demonstratie te kapen en daarbij werd mogelijk geweld niet geschuwd. 

Onderwijsvakbonden FNV en AOb, die het organiseerden, bliezen noodgedwongen het protest af, maar de studentenbonden legden zich er niet bij neer en riepen studenten op om toch te komen. Hierdoor demonstreerden duizenden studenten donderdag alsnog in de Utrechtse binnenstad. De middag verliep rustig. Een nieuw onderwijsprotest is gepland op maandag 25 november op het Malieveld in Den Haag. 

Hoogleraar Moderne Politieke Geschiedenis Annelien de Dijn is als actievoerder voor WOinActie nauw betrokken bij de demonstraties tegen de onderwijsbezuinigingen. Hoe blikt ze terug op de demonstratie die eerst niet doorging – en toen tóch wel? En lukt het om de universitaire gemeenschap nogmaals te mobiliseren voor de demonstratie in Den Haag? 

Welk gevoel heb je overgehouden aan de vorige demonstratie? 
“Als je puur kijkt naar wat er gebeurt is, dan kan je wel stellen dat het eigenaardig is verlopen. Eerst zegt de driehoek – de gemeente, politie en het Openbaar Ministerie – tegen de vakbonden dat er mogelijk een groep buitenstaanders is die van plan is om het protest te kapen met geweld. Het wordt de vakbonden afgeraden om te demonstreren en er wordt tegen hen gezegd dat de gemeente het anders gaat verbieden. 

“De studentenbonden houden voet bij stuk en dan wordt het toch niet verboden. Tot op zekere hoogte zitten daar begrijpelijke redenen achter. Ik kan mij voorstellen dat het protest een stuk kleiner werd dan het geplande, waardoor het misschien toch veilig kon verlopen. Het geeft wel de indruk dat er paniekvoetbal is gespeeld en ik kan mijzelf niet van de indruk ontdoen dat de gebeurtenissen in Amsterdam daar ook een rol in hebben gespeeld.”

De verboden demonstratie in Utrecht. Foto: DUB

Vind je dat zorgwekkend? 
“Zeker, want het demonstratierecht is een essentieel onderdeel van een goed functionerende democratie. Burgers hebben het recht om hun stem te laten horen in de publieke ruimte als zij het oneens zijn met regeringsbeleid. Dat mag niet zomaar te pas en te onpas aan banden worden gelegd. 

“Het afgelasten van het onderwijsprotest past in het bredere beeld dat het demonstratierecht in Nederland onder druk staat. Er zijn geluiden vanuit Den Haag om het demonstratierecht via wet- en regelgeving in te perken. Los van deze dreigementen is het nu al zo dat burgemeesters te snel grijpen naar het aan banden leggen van demonstraties op oneigenlijke gronden. Dat blijkt uit een rapport van Amnesty International. 

“Demonstraties mogen niet zomaar ingeperkt worden, omdat ze bijvoorbeeld vervelend zijn of de openbare orde verstoren. Dat soort argumenten worden nu vaak ingezet. Ik begrijp ook dat het te maken heeft met de ondercapaciteit van de politie. Voor allerlei voetbalwedstrijden met hooligans komt de politie wel opdraven, terwijl als burgers gebruik willen maken van hun democratisch recht, de politie overvraagd wordt.”

Foto: Ivar Pel

De demonstratie ging uiteindelijk toch door. Wat vind jij daarvan? 
“Persoonlijk ben ik heel blij dat studenten het hebben doorgezet en toch zijn gaan demonstreren. Ik vind het heel knap dat studenten het toch aandurfden om te gaan. Al begrijp ik het ook dat mensen dit niet durfden. Niemand heeft zin om in een opstootje terecht te komen. 

“We zijn er natuurlijk wel heel blij mee dat we een herkansing krijgen en de demonstratie nu doorgaat in Den Haag: de plek waar het uiteindelijk gebeurt. De demonstratie is voor mij geslaagd als de bezuinigingen, die desastreus zijn voor heel Nederland, worden teruggedraaid.” 

Is er nog momentum voor een tweede demonstratie?
“Ik denk dat de bereidheid om te gaan protesteren alleen maar groter is geworden doordat het oorspronkelijke protest is afgelast. Doordat dit op een eigenaardige manier gebeurde, zorgde dat ervoor dat veel mensen over de hele kwestie gingen praten. Er is nog meer reuring ontstaan. De universitaire gemeenschap is hierdoor doordrongen van het belang om haar stem te laten horen en haar demonstratierecht te gebruiken.”