Bij het vak Mixed Classroom wordt het studentenbrein 'opgerekt'

Op vakantie naar Parijs per virtual reality-bril, een koelkast waar planten in groeien en een nationale feestdag die draait om het teruggeven van spullen, in plaats van het kopen van nieuwe dingen. Klinkt allemaal behoorlijk futuristisch, en dat klopt: deze ideeën zijn bedacht door deelnemers van Mixed Classroom, een experimenteel onderwijsproject dat zich buigt over de maatschappij van de toekomst.

Bijzonder aan Mixed Classroom is dat niet alleen studenten zich kunnen inschrijven; ook beleidsmakers uit heel Nederland schuiven aan. Het programma is in 2016 opgezet door Urban Futures Studio, een instituut aan de Faculteit Geowetenschappen van de UU dat de toekomst van stedelijke ontwikkeling onderzoekt. Onlangs werd de cursus geselecteerd als een van de drie winnaars van de Hogeronderwijspremie van het ministerie van OCW; op 1 maart maakt minister Van Engelshoven de rangorde bekend en wordt duidelijk of deze lesvorm 1,2 miljoen, 8 ton of een half miljoen euro krijgt.

“We wilden een vorm van onderwijs neerzetten waarin beleidsmakers en studenten sámen leren”, vertelt universitair docent Planologie Peter Pelzer. Hij bedacht deze onderwijsvernieuwing samen met hoogleraar Maarten Hajer en universitair docent Jesse Hoffman. In de Mixed Classroom leren studenten van de praktijkervaring van beleidsmedewerkers, terwijl die op hun beurt profteren van de actuele kennis en frisse blik van de jongeren. Elk jaar zoomt de cursus in op een thema – denk aan circulaire economie (2019-2020), mobiliteit (2018-2019) of klimaatadaptatie.

Museum of the Linear Economy in RAUM. Foto: Hilde Segond von Banchet

Thatcher zei ooit: 'there’s no alternative'. Wij zeggen: maybe there ís

Hoe ziet zo’n gemengd klaslokaal eruit? Docenten en gastsprekers zwengelen de discussie aan, maar de deelnemers gaan vooral in groepjes aan de slag. En dat betekent niet alleen filosoferen. Ontwerpen, creatief schrijven, debatteren en presenteren – het komt allemaal aan bod. Een greep uit de vraagstukken van de afgelopen jaren: de zeespiegel stijgt, dus hoe richten we straks de Nederlandse delta in? En op welke manier bouwen we huizen, als je nagaat welke grondstoffen en energiebronnen we over vijftig jaar hebben? Pelzer: “De Britse oud-premier Thatcher zei ooit: 'there’s no alternative'. Ons uitgangspunt is omgekeerd: maybe there ís.”

Mixed Classroom in Teaching and Learning Lab 2019. Foto: Hilde Segond von Banchet

Dat toekomstdenken, ofwel futuring, is een kernelement van Mixed Classroom. Studenten presenteren hun resultaten – waaronder de VR-bril en de groene koelkast – in het ‘museum van de toekomst’, een expositie waarvoor Urban Futures Studio steeds een andere ruimte zoekt om als museum  in te richten. “Dat concept dwingt hen om de logica van een toekomstige samenleving volledig te doordenken”, zegt Pelzer. “We doen alsof het écht 2050 is. Dat kun je ludiek of speels vinden, maar vergis je niet: goede, sluitende scenario’s bedenken, is niet zo makkelijk als het lijkt.”

Inmiddels doet een brede groep beleidsmedewerkers mee, onder wie professionals van de Rijksoverheid, provincie Utrecht, gemeenten en waterschappen. Studenten komen vooral van masteropleidingen sociale geografie, duurzame ontwikkeling, ontwikkelingsstudies, planologie en bestuurskunde. Pelzer: “We willen beleidsmakers uit hun dagelijkse sleur trekken. Aan hen is de vraag: hoe haal je de toekomst naar je eigen werk, wat doe je nú al om daar te komen? Studenten laten we actief zoeken naar kennis. In het museum noem ik hen steevast ‘curator’ – ze moeten zelf keuzes maken.”

Peter Pelzer tijdens opening Mobility Museum in RAUM. Foto: Jikke de Gruijter

Zodra je gaat denken vanuit de wereld die je wilt zien in 2050, openen in je hoofd ineens allerlei deuren

Oud-student Loes Albert was in 2019 zo’n ‘curator’. Voor haar was Mixed Classroom een echte eyeopener, vertelt ze. “In mijn studie hield ik me al langer bezig met circulaire economie, maar dat ging altijd over problemen waar bedrijven nú mee worstelen. Zodra je gaat denken vanuit de wereld die je wilt zien in 2050, openen in je hoofd ineens allerlei deuren. Ik voelde mijn brein bijna letterlijk opgerekt worden – alsof je een compleet nieuw stuk van je denkvermogen gebruikt. Best intens ook, maar vooral enorm inspirerend.”

Ook Han de Haas, beleidsmedewerker milieu bij de provincie Utrecht, kijkt enthousiast terug op zijn deelname. “Studenten stelden me vragen over zaken waar ik zelf al lang niet meer bij stil had gestaan. Wat een energie levert dat op! Onze projecten hebben een looptijd van één tot drie jaar, verder dan dat kijk je nauwelijks. Nu ging het erom die horizon eens flink te verleggen. Jeetje, besefte ik, om beton of cement te maken is meer energie nodig dan we in de toekomst tot onze beschikking hebben. Dan moeten we dus anders leren bouwen.”

Wij staan voor een nieuwe visie op onderwijs

De cursus mag dan populair zijn – de dertig plekken zitten steevast vol –, Mixed Classroom is meer dan een onorthodox vak, benadrukt Pelzer. “Wij staan voor een nieuwe visie op onderwijs. Iedereen heeft het over life long learning; dit is een concrete manier om dat handen en voeten te geven. De formule ligt trouwens niet vast. We denken steeds: wat kan anders, hoe kan het beter?”

Zijn er dan ook dingen die Pelzer achteraf anders had gedaan? O, zeker, lacht hij. “In het begin dachten we: studenten en beleidsmakers vormen samen een team, ze werken samen aan het eindproduct. Daar zijn we een beetje van teruggekomen; niet alle beleidsmedewerkers hadden daar genoeg tijd voor. Nu leveren ze de groepjes input vanuit hun expertise, maar zijn ze geen co-creator van de expositie. Dat werd gewoon te veel.”

Want inderdaad: hoe leerzaam Mixed Classroom ook is, de onderwijsvorm is natuurlijk intensief. “Dit programma integraal aanbieden op de universiteit is daarom lastig”, geeft Pelzer toe. “We willen niet dat de groep studenten té groot wordt ten opzichte van de beleidsmedewerkers, dan krijg je een ander soort contact. Tegelijkertijd is het idee van een gemengde groep, met goede gastsprekers en sterke werkvormen, natuurlijk wél elders op te zetten – zeker op masterniveau.”

Het is natuurlijk enorm leuk om waardering te krijgen

De nominatie voor de Hogeronderwijspremie betekent dat Mixed Classroom een geldbedrag van minimaal een 5 ton tot maximaal 2 miljoen euro wint; op 1 maart wordt bekend hoeveel precies. Wat gaan ze doen met dat prijzengeld? Pelzer: “We willen kijken hoe we deze manier van onderwijs kunnen verdiepen en verbreden. Bijvoorbeeld door een nieuwe generatie docenten op te leiden. En denk aan een digitale summer school, waar studenten uit de hele wereld aan mee kunnen doen. Afgelopen zomer probeerden we zoiets voor het eerst; dat programma zouden we graag uitbouwen."

Verder zijn de initiatiefnemers bezig hun opgenomen colleges, werkvormen en andere documentatie online te zetten om  zo hun kennis met andere onderwijsinstellingen te delen. “Niet alleen open science dus, maar ook open education. Daar waren we trouwens al mee begonnen, maar we zetten er nu meer vaart achter. Het is een relatief makkelijke manier om snel veel mensen verder te helpen.”

Tot slot: hoe voelt het om door de minister ‘uitverkoren’ te zijn? “We waren blij verrast, het is natuurlijk enorm leuk om waardering te krijgen. Maar laten we niet vergeten: in het onderwijs werken ook veel professionals die búiten de spotlights goede dingen doen.”
 

Mixed Classroom, de groene koelkast. Hilde Segond von Banchet