‘De mens is van nature nieuwsgierig’

Zo’n tien jaar geleden besloot de Universiteit Utrecht net zoveel gewicht te hangen aan onderwijs aan professionals als aan bachelors en masters. Ook mensen die al aan het werk zijn, moeten bij de UU terecht kunnen om hun kennis bij te spijkeren of zich om te scholen. Of dat nu uit professionele of persoonlijke interesse is. 

In de afgelopen jaren is er een ruim aanbod gekomen in het onderwijs aan professionals. En de UU zet in de ogen van bijzonder hoogleraar Marian Thunnissen mooie stappen. “Zeker als je bedenkt dat het een relatief nieuwe activiteit is voor een universiteit. Het gaat niet overal vlekkeloos maar al doende leer je.”

Lector en hoogleraar
Thunnissen is sinds januari 2024 aangesteld als bijzonder hoogleraar Leven Lang Ontwikkelen met en in het Hoger Onderwijs. Ze was toen al lector bij Fontys Hogeschool bij het Kenniscentrum Leven Lang Ontwikkelen en de hogeschool heeft samen met de UU de leerstoel ingesteld. Wat, volgens Thunnissen een mooi voorbeeld is van samenwerking tussen het hbo en de universiteit.

Haar onderzoek bestaat uit twee vragen. De eerste is hoe hogescholen en universiteiten hun rol oppakken als kennisinstelling in onderwijs voor professionals en wat de eventuele verbeterpunten zijn. 

De tweede is hoe de onderwijsinstellingen als werkgever de ontwikkeling van hun eigen personeel ondersteunen. Wat bieden zij hun werknemers aan op dit gebied? 

Het is een onderwerp dat Thunnissen na aan het hart ligt. Na haar studie Sociale- & Organisatiepsychologie aan de UU heeft ze zich met name gericht op de inzetbaarheid van mensen in een organisatie. Haar thesis uit 2015 ging over talentmanagement bij Nederlandse Universiteiten. Thunnissen benadrukt dat ‘ontwikkelen’ niet alleen bestaat uit het volgen van cursussen of opleidingen maar dat het ook op vele andere manieren geleerd kan worden.

Nieuwe tak van sport
Hoewel private onderwijsverzorgers als LOI, de Baak of NCOI al jaren ervaring hebben in het verzorgen van onderwijs aan werkenden, is dit voor hogescholen en universiteiten een relatief nieuwe tak van sport. “Voor deze instellingen liggen er uitdagingen. Ze zijn gewend onderwijs te verzorgen voor studenten en het doen van onderzoek. Onderwijs geven aan mensen die al werken, vergt andere didactische kwaliteiten van docenten. Want je moet weten wat werkenden willen leren en hoe ze dat willen doen. En het aanbod moet ook goed aansluiten op de werkomgeving.”

Ze geeft aan dat er verschillende vormen van leren te onderscheiden zijn: non-formeel, informeel en formeel. Formeel leren is het volgen van een cursus of een opleiding die na afronding een certificaat of diploma oplevert. Een cursus waarvoor die niet worden afgegeven heet non-formeel leren, en informeel leren is leren van anderen in bijvoorbeeld een werksituatie.

“Mensen hebben voorkeuren hoe ze iets willen leren. De meeste werkenden willen het liefst iets bijleren op het werk, zodat ze dat meteen kunnen toepassen. Ik kijk daarom met interesse naar de samenwerkingsverbanden tussen onderwijsinstellingen en bedrijven om werkenden bij te scholen.”

Als voorbeeld noemt ze het consortium waar de UU bij betrokken is. Daarin werkt ze samen met de hogeschool Utrecht,  het ROC Midden Nederland en verschillende bedrijven en platforms uit de regio om hun werknemers te scholen.

Leermomenten voor de universiteit
Door zich als universiteit te richten op bedrijven en organisaties om mee samen te werken, denkt Thunnissen dat dit leermomenten oplevert voor de universiteit. “Ik denk dat het samen kennis opdoen en kennis delen, door bijvoorbeeld samen onderzoek te doen naar bepaalde maatschappelijke vraagstukken mooie kansen voor informeel leren oplevert. Zowel voor de werknemers van de bedrijven die zijn onderzoekend vermogen versterkt en voor de collega’s van de universiteit die beter inzicht krijgen in de praktijk.”

Maar ze ziet ook een veel groter voordeel waar de hele wetenschap baat bij heeft. “In een tijd waarin wetenschappelijk onderzoek door bepaalde mensen wordt afgedaan als fictie, kan samenwerking positief uitpakken. Als werkenden van dichtbij zien hoe wetenschap werkt, krijgen ze er hopelijk ook meer vertrouwen in.”

Als voorbeeld hoe dat zou kunnen naast het geven van onderwijs, zegt ze dat een bedrijf waarmee wordt samengewerkt, een van de werknemers kan vragen een PhD te gaan doen. Die vertelt dan weer aan zijn collega’s hoe onderzoek doen in zijn werk gaat, wat volgens Thunnissen het wetenschappelijke werk transparanter maakt. “Bovendien is het onderzoek van deze PhD gericht op een maatschappelijk element uit zijn dagelijkse werk.” Buiten kijf staat dat de wetenschappelijke onafhankelijkheid bij een dergelijke constructie gegarandeerd moet zijn.

Maar de universiteit moet ook met haar activiteiten kijken waar er voor haar meerwaarde te behalen valt, vindt Thunnissen. “Dit kan per vakgebied verschillen, maar door aan onderwijs voor werkenden krijg je beter zicht op wat er speelt aan vraagstukken, kun je kennis ophalen over die vraagstukken en een netwerk opbouwen. Dat kan je dan voor je eigen onderzoek gebruiken of inspiratie geven voor nieuw onderzoek.”

De universiteit als werkgever
De andere opdracht waarmee Thunnissen aan de slag is, is om te kijken hoe de universiteit en hogeschool hun eigen werknemers laten ontwikkelen. Onderzoekers en docenten hebben wat dit betreft vaak een leerzaam beroep, zegt ze. Zij leren continu bij alleen al omdat het onderzoek steeds nieuwe informatie brengt. “Hoewel bureaucratische regels ze daarin wel kunnen belemmeren.”

Voor degenen die de wetenschappers ondersteunen, is dat net even anders. “Om jezelf blijvend te ontwikkelen is het van belang dat je jezelf kan blijven uitdagen door bijvoorbeeld nieuwe projecten aan te pakken. En je kan natuurlijk cursussen volgen. Het is aan de werkgever daar de ruimte voor bieden. Dat kan door de werkdruk niet te laten oplopen bijvoorbeeld.”

In een organisatie als die van de universiteit is er een belangrijke rol weggelegd voor de leidinggevende. “Die moet vragen welke uitdagingen de werknemer ziet. Wat jammer is, is dat vaak alleen over ontwikkeling en scholing wordt gesproken als iets niet goed gaat. Mensen zijn gemotiveerder om ergens aan te beginnen als dit vanuit een positieve setting wordt gevraagd.”

Een ander punt waar de universiteit op moet letten, is om iedereen gelijke ontwikkelkansen te bieden. “Uit onderzoek blijkt dat jongeren, hoogopgeleiden en mannen meer scholing volgen dan andere medewerkers. Voor de oudere werknemers is vaak minder aandacht, er wordt ook minder van ze verwacht qua ontwikkeling en doorgroei. Maar dat wil niet zeggen dat ze zich niet nog verder willen ontwikkelen. Het is belangrijk om hen ook uit te dagen.”

Vele manieren om te leren
Thunnissen steekt de mensen die wel graag een cursus willen doen maar er het geld of de tijd niet voor hebben door mantelzorg of het gezinsleven, een hart onder de riem. “De mens is van nature nieuwsgierig en daar komt de wil om te leren vandaan en er zijn vele manieren van leren. Als je informatie zoekt op internet, een documentaire kijkt of naar een museum of lezing gaat, leer je ook.”

En dat is belangrijk om te weten, zegt ze. “Als het gaat om een leven lang ontwikkelen lees en hoor je vaak dat je wel móet, omdat je anders niet meer kan meekomen op de arbeidsmarkt. Het is wel waar dat je bij moet blijven, maar dat hoeft niet dus niet per se met een cursus of opleiding wat vaak wordt gedacht.”

Thunnissen is nu anderhalf jaar onderweg en als bijzonder hoogleraar heeft ze nog 3,5 jaar voor de boeg. Maar dat betekent niet dat haar onderzoeksresultaten zo lang op zich laten wachten. “Het idee is dat ik gaandeweg met adviezen kom als ik zie dat er verbeteringen nodig zijn.”

In samenwerking met het programma Onderwijs voor Professionals van de Universiteit Utrecht heeft DUB het themamagazine Lang zullen we leren! gemaakt, dat in verschillende gebouwen te vinden is en is meegestuurd met Illuster, het blad van alumni. Alle verhalen uit het magazine staan ook online en de komende weken zullen nog een paar extra verhalen over onderwijs voor professionals uitsluitend online worden gepubliceerd. Alle verhalen zijn via deze link te vinden.