‘Het voelt alsof die studieschuld je achtervolgt’

Waar de generaties voor hen konden rekenen op een basisbeurs, was een grote groep studenten de afgelopen jaren genoodzaakt om te lenen. De overheid heeft inmiddels erkend dat het leenstelsel een mislukking is. De basisbeurs wordt vanaf september 2023 weer ingevoerd. Pechstudenten vallen precies tussen wal en schip. Bij Guusje, die bezig is met haar premaster psychologie, is dat heel duidelijk te zien: ‘’Mijn oudste broer kreeg jarenlang geld toen hij studeerde. Maar ik heb nooit de basisbeurs ontvangen, en die krijg ik straks ook niet, omdat ik al langer dan vier jaar studeer.’’ Ze leende bij DUO zodat ze zich helemaal op haar studie kon focussen. Op sommige dagen maakt ze zich zorgen over haar schuld, die nu ongeveer 30.000 euro bedraagt: ‘’Het is niet fijn om met zo’n schuld te beginnen. En als ik een huis wil kopen wordt het lastiger om een hypotheek te krijgen.’’

Structureel probleem
Die zorg wordt versterkt door de overspannen huizenmarkt en het feit dat studenten sinds januari ook rente over hun lening moeten betalen. Mervin, masterstudent Game & Media Technology, voelt zich "genaaid": ‘’We moeten rente gaan betalen, terwijl ik dacht dat we kosteloos konden lenen. Als een bank dit had geflikt, hadden ze ik weet niet hoe veel rechtszaken aan hun broek gekregen. Maar de overheid komt er gewoon mee weg.’’

Beau, vijfdejaars student Geschiedenis, is al net zo verontwaardigd over die rente. Ze acht de kans dat ze ooit een huis zal kunnen kopen nihil. Toch vindt ze dat het niet klopt om te spreken van een ‘pechgeneratie’. ‘’De term impliceert dat niemand ervoor heeft gekozen dat het zo is gegaan, terwijl het gaat om een structureel en systematisch probleem. Het zijn beleidskeuzes geweest die studenten in deze positie hebben gebracht.’’ Meio, masterstudent Organisational Psychology, is het met haar eens: ‘’Dat woord is vrij typerend voor de manier waarop met ons wordt omgegaan, alsof niemand er wat aan kon doen dat wij moesten lenen voor onze studie.’’

Ontdekken wie je bent
De studententijd hoort in het teken te staan van ontdekken wie je bent, en dat betekent ook uit huis gaan en op eigen benen leren staan. Voor de leengeneratie had dat grotere financiële gevolgen dan voor de basisbeursstudenten. Meio leende ongeveer 20.000 euro en ontving daarnaast een aanvullende beurs. Net toen hij op kamers ging, raakte hij door corona zijn bijbaan in de horeca kwijt. Daardoor was hij een tijdje genoodzaakt om meer te lenen. ‘’Ik wilde mijn studententijd niet als een kluizenaar beleven. Natuurlijk kunnen mensen zeggen dat ik ook andere keuzes had kunnen maken: ik had ook niet op vakantie kunnen gaan of ik had bij mijn ouders kunnen blijven wonen. Maar ik vind dat je dan te veel vraagt van studenten.’’

Beau leende tot nu toe zo’n 35.000 euro bij DUO. Ze heeft best lang getwijfeld of ze een bestuursjaar bij haar studievereniging UHSK zou doen, want dat betekende dat ze langer moest lenen. Uiteindelijk besloot ze het te doen en daar heeft ze nooit spijt van gehad, zegt ze. Maar ze moest er wel hard voor werken: ‘’Toen werkte ik vijf dagen voor de vereniging, en dan twee dagen in het weekend om bij te verdienen.’’ Op een gegeven moment was dat niet meer te doen en is ze daarmee gestopt. ‘’Je moet wel een beetje op jezelf letten. Je mag zo nu en dan best een biertje doen zonder dat je je gelijk schuldig voelt.’’

Hogere druk
Onder het leenstelsel nam de druk onder studenten toe, zo bleek al in 2019 uit een onderzoek van studentenorganisatie ISO. Meio zegt gedurende zijn studie vaak stress te hebben gehad over financiën. Hij denkt dat hij na zijn studie kan rekenen op een goed salaris, dus probeert hij zich nu zo min mogelijk druk te maken over zijn studieschuld. ‘’Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.’’

Beau kent dat gevoel maar al te goed: ‘’Het voelt alsof de schuld je achtervolgt.’’ Ze denkt dat het belangrijk is dat studenten zich realiseren dat ze zelf slechts een deel van de spreekwoordelijke schuld dragen. Uiteindelijk is het volgens haar een systematisch probleem. ‘’Soms schaam ik me voor mijn studieschuld, dan denk ik: was dit echt nodig? Maar uiteindelijk kan het niet helemaal aan mij liggen, er zijn zoveel mensen die hetzelfde meemaken als ik.’’

Welgestelde ouders of niet
Voor studenten lijkt het alles uit te maken of hun ouders in staat zijn om hen financiële ondersteuning te bieden of niet. Daarmee werkt het leenstelsel, dat juist bedoeld was om het systeem eerlijker te maken, ongelijkheid in de hand. Beau heeft altijd rond de 20 uur per week gewerkt naast haar studie. ‘’Dat maakt ook wel dat het nog oneerlijker voelt in vergelijking met studenten van wie de ouders alles kunnen betalen.’’

Guusje: ‘’Ik heb huisgenoten die geen financiële ondersteuning van hun ouders kunnen krijgen, die werken zich echt helemaal suf om alles bij elkaar te kunnen rapen.’’ En dat heeft soms heel duidelijke gevolgen voor hun mentale welzijn: ‘’Een van mijn huisgenoten wilde eigenlijk naar een psycholoog, maar moest dat telkens maar vooruit schuiven, omdat ze moest werken.’’

Ilse, hbo-student Verpleegkunde, ontving in het begin van haar studie nog basisbeurs, maar leende daarna bij DUO. Ze ontving ook een aanvullende beurs. Op dit moment is haar schuld zo'n 26.000 euro, maar Ilse maakt zich daar in tegenstelling tot veel andere studenten niet al te veel zorgen om: ‘’Ik heb veel geluk dat mijn ouders en mijn vriend niet krap bij kas zitten en mij helpen, maar voor de meeste studenten geldt dat niet.’’ Ook Mervin zegt in een luxepositie te zitten. ‘’Mijn ouders wilden graag helpen door mijn huur te betalen. Daardoor red ik het nu ook zonder te lenen. Zonder mijn ouders was dat nooit gelukt.’’

Tegemoetkoming
Voor de compensatie van pechstudenten is in totaal een miljard euro uitgetrokken, wat neerkomt op ongeveer 1400 euro per student. Dat is veel te weinig, vinden de meeste studenten. En dat is begrijpelijk: studenten die in september 2023 beginnen met studeren, krijgen met een nominale studieduur van vier jaar in totaal 15.166 euro aan basisbeurs.* De nieuwe generatie studenten krijgt dus meer dan tien keer zo veel geld van de overheid. Beau: ‘’Die compensatie is toch te triest voor woorden, er spreekt niets van compassie of verantwoordelijkheidsgevoel uit. Van dit bedrag kan je niet eens het collegegeld van één jaar betalen.’’ Ook Guusje vindt het voorstel nergens op slaan. ‘’Het is een soort trap na. Natuurlijk heb je enigszins zelf in de hand hoeveel je leent en kun je niet van iedereen de studieschuld kwijtschelden, maar de compensatie zou veel hoger moeten zijn.’’

Daar is Ilse het mee eens: ‘’Dat de basisbeurs wegging, voelde als een experiment, en dat experiment is mislukt. Dat kan, maar geef dan de basisbeurs terug over de maanden dat studenten die gemist hebben.’’

*Berekend voor de student die uitwonend is en met koopkrachtmaatregel in 2023/24, waardoor de student in dat jaar 164 euro per maand extra krijgt. Link naar DUO