Hoe ga je om met hoge studieschuld? ‘Ik overwoog mijn kinderwens uit te stellen’

Met een halve ton kan je vier jaar studeren, berekende het Nibud in 2021. Maar gemiddeld doet een student 4,5 jaar over een WO-Bachelor en dan moet de master nog komen. Bovendien zijn de laatste paar jaar  de kosten voor levensonderhoud verder gestegen, en dus komt een schuld van meer dan 50.000 euro sinds het invoeren van het leenstelsel steeds vaker voor. Volgens het CBS is het aantal studenten met zo’n schuld gestegen van 33.000 in 2015, naar 124.000 in 2023. Het aantal mensen met een schuld tussen de 30.000 en 50.000 euro is in die tijd meer dan verdubbeld naar 208.000 mensen.

In het nieuws wordt vaak gesproken over de gemiddelde studieschuld, die op een bedrag van ongeveer 17.000 euro ligt. Vanuit dit perspectief lijkt 50.000 uitzonderlijk hoog. Maar dit gemiddelde verhult dat ook oud-studenten uit het basisbeursstelsel die bijna klaar zijn met afbetalen en studenten die net begonnen zijn met lenen, worden meegerekend. 

De schuldenberg is bovendien onevenredig verdeeld. Zo’n 30 procent van de studenten heeft geen studieschuld. Daar tegenover staan studenten die uit de regio komen en niet thuis kunnen blijven wonen, studenten uit de middenklasse die vaak nét de aanvullende beurs mislopen, en studenten die weinig geld vanuit huis meekrijgen. Voor deze groep leenstelselstudenten is een studieschuld van 50.000 euro vrij normaal geworden. Freelance journalist Marcel Hobma sprak met vier van deze studenten over hoe ze met hun schuld omgaan. De namen zijn geanonimiseerd en zijn bekend bij de redactie van DUB. 

Hugo (28) is recent afgestudeerd en heeft een studieschuld tussen de 55.000 en 60.000 euro. Hij woont alleen in een studio en gaat binnenkort op reis voordat hij op zoek gaat naar een fulltime baan.

Hoe voel je je bij het hebben van een grote studieschuld?
“Vergeleken met anderen is het eigenlijk nog aardig netjes. Ik ben onderdeel van wat ik de ‘geluksgeneratie' noem: Omdat ik in 2014 ben gestart met studeren, en daarna van studie gewisseld ben, heb ik nog net de basisbeurs kunnen ontvangen, en mocht ik kiezen om binnen het leenstelsel 35 jaar te doen over het afbetalen van de lening.”

Waarom zie je dit als de betere aflosregeling?
“De regeling is gebaseerd op je draagkracht. Het bedrag dat je moet aflossen, is maar 4 procent van het inkomen dat je boven het minimumloon krijgt, en dat geeft gemoedsrust. Zelfs als ik in de bijstand zou zitten, kom ik hierdoor niet in de problemen met het afbetalen van de lening. Daarnaast kan ik door de lage maandlasten meer geld gebruiken om vermogen op te bouwen.”

Dus je gaat niet extra aflossen?
“Je hebt natuurlijk studenten die graag schuldenvrij willen zijn, maar vanuit financieel oogpunt is extra aflossen nooit een goede optie, vind ik. Het rentepercentage van DUO is gebaseerd op de Nederlandse staatsobligaties, en die zijn altijd lager dan de rente die je op vaste spaarrekeningen kan krijgen. Je kan daarom beter je geld op een spaarrekening zetten. Wanneer je gaat beleggen, heb je zelfs nog hogere rendementen. Dat is niet zonder risico, maar ik ben daar wel comfortabel mee.”

Marja (27) heeft na 8 jaar studeren ongeveer 50.000 euro schuld. Tijdens haar master vond ze een baan bij de universiteit. Ze woont bij haar verloofde in, die een huis heeft gekocht. 

Hoe voel je je over jouw studieschuld?
“Het is voor mij heel zuur, en ik ben eigenlijk ook best wel kwaad. Lenen was een noodzaak. Ik groeide op in een dorpje op twee uur reizen van Utrecht, dus ik moest wel op kamers. Daarnaast was mijn studie niet flexibel genoeg voor een bijbaantje. Maar ik ben die lening destijds aangegaan in de veronderstelling dat het geen invloed op m’n hypotheek zou hebben en dat ik er geen rente over zou betalen. Dit bleek niet te kloppen, en daar baal ik enorm van.”

Op welke manier blokkeert de studieschuld je?
“Vanwege de schuld overwoog ik om belangrijke levenskeuzes als trouwen en kinderen krijgen uit te stellen. Als je officieel een partner hebt, dan wordt het inkomen van diegene meegerekend in hoeveel je moet aflossen. Vanaf 2025 moet ik ongeveer 60 euro per maand betalen, maar wanneer ik ga trouwen of een kind krijg, dan wordt dit drie keer zoveel. 

“Dat je studieschuld zulke essentiële keuzes blokkeert, vind ik heel kwalijk. Levens van jonge mensen worden op deze manier stopgezet.”

Uiteindelijk heb je ervoor gekozen toch wel in het huwelijksbootje te stappen?
“Ja, ik wil niet dat de studieschuld mij beperkt in het maken van zulke keuzes, en heb daarom een financieel plan gemaakt. Ik ga minimaal aflossen en vermogen opbouwen op een Duitse spaarrekening met hoge rente. Wanneer mijn gespaarde vermogen groter is dan het resterende schuldbedrag, dan tik ik hem in één keer af. Ik weet dat het gunstiger is om minimaal af te blijven lossen, maar het knaagt aan mij om een schuld te hebben. Ik wil er heel graag vanaf zijn.”

Foto Shutterstock

Niek (28) heeft 7 jaar gestudeerd, en heeft na zijn tweejarige research master een baan gevonden als software engineer. Door de rente is zijn studieschuld onlangs de grens van 50.000 euro overstegen. Hij woont met zijn partner in een sociale huurwoning. 

Hoe kijk je naar het hebben van deze studieschuld?
“In zekere zin is het jammer. Tijdens mijn bachelor heb ik bijna niks geleend, omdat ik toen nog de basisbeurs kreeg en veel werkte. Maar daarna kwamen de grotere biertjes en ging ik minder werken.

“Gelukkig zou ik na twee jaar fulltime werken zo’n 30.000 euro in één keer af kunnen lossen. Maar, ik houd het geld liever eerst nog een tijdje op mijn spaar- en beleggingsrekening. Je kan namelijk geen hypotheek krijgen voor het overbieden op een huis.”

Kun je dat uitleggen?
“Om op de huidige woningmarkt aan een huis te komen, moet je ongelooflijk veel klussen of overbieden. Als mijn vriendin en ik een huis willen, dan willen we geen bouwval kopen, dus heb ik liever meer geld op de bank dat ik direct uit kan geven. Niet aflossen is voor nu daarom beter.”

Om diezelfde reden wil Niek binnenkort zijn ‘jokerjaren’ inzetten, zegt hij. In de jokerjaren (maximaal 60 maanden) hoef je een periode niets af te lossen. Deze maanden worden echter wel aan de maximale aflosperiode toegevoegd. Niek kan in deze maanden extra sparen voor het kopen van een huis. “De afbetalingsregeling en het rentepercentage op de studieschuld is bovendien een stuk voordeliger dan die van een hypotheek. Het is daarom beter om iets later af te lossen en zo een kleinere hypotheek af te sluiten.”

Dus uiteindelijk ben je wel van plan extra af te lossen?
“Ja, het liefst wil ik wel graag snel van mijn studieschuld af. Het geeft toch een soort van onbewuste stress om een halve ton schuld te hebben.”

Daarnaast wil Niek ook niet tot last zijn voor de rest van de samenleving, zegt hij. Ook al vindt hij dat de overheid steken heeft laten vallen tijdens de invoering van het leenstelsel, bijvoorbeeld in hun communicatie over de rente en de gevolgen van de lening op de hypotheek, het gaat wel om geld dat de samenleving aan hem heeft uitgeleend, zegt hij. “Uiteindelijk is het niet mijn eigen geld.”

Na twee jaar studeren in Groningen volgde Mien* (28) een dubbele bachelor aan de UU. Ze rondde er na drie jaar één af en werkt nu bij een gemeente. Ze heeft een studieschuld van 57.000 euro en woont alleen in een appartement. 

Hoeveel euro los je momenteel per maand af aan studieschuld?
“Ik betaal momenteel netjes het wettelijke maandbedrag, op basis van draagkracht. Met 3.600 bruto is dat zo’n 80 euro per maand. Eigenlijk best prima.”

Mien heeft na haar middelbare school bewust voor het leenstelsel gekozen vanwege de soepele aflossingsregeling, zegt ze. “Ik kon studeren in 2014, maar besloot te wachten tot 2015. Ik verwachtte destijds al dat ik een hoge schuld zou opbouwen. Vanwege de soepele aflosregeling weet ik zeker dat ik het minimale bedrag te allen tijden kan betalen en niet in de problemen kom. In het oude stelsel had ik nu ongeveer 250 euro per maand moeten betalen - een bedrag dat ik nu vanwege de hoge huur en stijgende kosten voor hetlevensonderhoud niet zou kunnen betalen.”

Ben je ook van plan extra af te lossen?
“Nee, dat lijkt me niet verstandig. Als ik de komende jaren een forse salarisstijging krijg, en het gewoon kan betalen, dan geef ik het graag weer terug aan de maatschappij. Maar als ik nu extra ga aflossen, dan zou ik mijzelf in mijn dagelijks leven erg moeten inperken. Dat betekent dat ik wellicht bij familie zou moeten gaan inwonen, en dat kan niet. Ook zou ik nauwelijks meer op vakantie kunnen.

“Ik kan mijn maandbedrag wel verhogen, maar dat schiet niet op. Zonder mijn leven om te gooien, is het gewoonweg niet realistisch om binnen 35 jaar op nul studieschuld te komen. Toen ik het in 2014 uitzocht, kwam in de rekentool van DUO al naar voren dat een groot deel van de schuld na 35 jaar zou blijven staan en kwijtgescholden zou worden. Nu DUO de rente heeft verhoogd, betaal ik na 35 jaar ongeveer 30.000 euro, voornamelijk aan rente. De overige 60.000 wordt dan kwijtgescholden.”

Ben je niet bang dat zo’n langlopende schuld beperkingen geeft?
“Tja, dat is dus een keuze. Er zijn mensen die graag een huis willen kopen, en dat is echt een belemmering. Maar ja, in de actuele huizenmarkt zou ik toch eerst een partner moeten zoeken voordat ik kans maak op een huis.”

LSVb: Studenten voelen zich bedrogen

Voor Elisa Weehuizen, tot voor kort voorzitter van studentenvakbond LSVb zijn de verhalen van de vier oud-studenten herkenbaar. Hoge schulden leiden tot een achterstand in het leven, bijvoorbeeld door latere gezinsvorming en problemen met het krijgen van een hypotheek, zegt ze. “Het is heel jammer om te zien dat deze groep studenten vanwege studieschuld zichzelf beperkt in het leven en zijn ontwikkeling. Bovendien komt er vaak schaamtegevoel en veel stress bij kijken.”

Ze refereert aan een enquête van het Trimbos-instituut en het RIVM, waaruit blijkt dat 44 procent van de studenten last heeft van depressie- of angstklachten. Een kwart van de studenten gaf aan weleens ‘levensmoe’ te zijn. Het is aannemelijk dat deze klachten vaker voorkomen bij studenten met hoge schulden, zo laat een ander Trimbosonderzoek zien:  de helft van de studenten met een studieschuld van 50.000 euro of meer ervaart veel of heel veel financiële stress. Bovendien blijkt een hoge studieschuld samen te hangen met een lager mentaal welbevinden en het vaker voorkomen van psychische klachten.

De geïnterviewde oud-studenten geven alle vier aan dat de overheidscommunicatie over de lening tekort schoot. Er zou geen rente geheven worden op de schuld en de schuld zou geen invloed hebben op het afsluiten van een hypotheek. Dat de overheid hier op terugkwam, noemen de alumni een ‘verschrikkelijke valkuil’ en een ‘boevenstreek’. Dat is een herkenbaar geluid, zegt Weehuizen. “De politiek heeft studenten actief gestimuleerd en lekker gemaakt om te lenen, maar de lening blijkt nu lang niet zo voordelig te zijn. Veel van de studenten voelen zich in de val gelokt en bedrogen.”

Lees ook onze analyse: Hoe kun je het beste omgaan met je studieschuld? Aflossen, sparen of hopen op kwijtschelding.