'Ik voelde me heel bevoorrecht dat ik mocht gaan studeren'

Wie weet wie de drie mensen zijn die de Universiteit Utrecht besturen? Het zal de meeste studenten niet echt interesseren, en dat is niet erg, zegt voorzitter van het College van Bestuur Anton Pijpers. “De meeste studenten zullen met vragen en problemen eerder aankloppen bij de eigen opleiding of departement. Pas als er een reden is om te demonstreren tegen ons beleid, weten ze ons te vinden. En dan zullen ze misschien denken ‘Wie zijn die mensen eigenlijk’?”

Collegevoorzitter Anton Pijpers (1958), vicevoorzitter Margot van der Starre (1961) en rector Henk Kummeling (1961) zwaaien de scepter over 9000 medewerkers en 40.000 studenten. Het trio is verantwoordelijk voor het hele reilen en zeilen van de universiteit en na een impopulaire maatregel wordt weleens verzucht of ze vergeten zijn hoe het is om student te zijn. Maar dat blijkt zeker niet het geval.

De zestigers behoren tot de ‘verloren generatie’ en studeerden in de jaren 80. Een tijd van hoge woningnood, een zeer actieve kraakscene, een economische crisis, groeiende jeugdwerkloosheid en veel protestacties. Er waren massale demonstraties tegen kruisrakketten en kernenergie. De Janse Bagge Band schoot de hitparade in met Solliciteren en het Klein Orkest deed hetzelfde met Koos Werkeloos. In die tijd was CDA’er Ruud Lubbers de premier van Nederland en vormden de christendemocraten met de VVD een kabinet.

In de studiejaren van de collegeleden hadden ze de keuze uit twee Nederlandse tv-zenders. Studenten in een huis deelden een telefoon waarbij de gespreksduur werd bijgehouden met een tikker. Er was geen basisbeurs en geen studenten-ov. Studenten kregen via de kinderbijslag van hun ouders een studietoelage, konden een beurs krijgen of een lening afsluiten. Er zat nog geen limiet op het aantal jaren dat je kon studeren en doordat je werd opgeleid voor een werkloos bestaan, maakten veel studenten geen haast met afstuderen.

Anton Pijpers begon in 1976 aan de studie Diergeneeskunde in Utrecht. Rector Henk Kummeling ging  in 1979 voor de studie Rechtsgeleerdheid naar Nijmegen. Zij studeerden nominaal. Vicevoorzitter Margot van der Starre begon in 1979 aan haar studie Nederlands aan de Universiteit van Amsterdam. Zij deed er twee jaar langer over. “Dat was toen eigenlijk heel normaal, en ik was relatief nog een snelle student.”

Anton Pijpers studeerde in Utrecht Diergeneeskunde. Helaas heeft hij geen foto meer uit die tijd. In het DUB-archief vonden we wel een foto van de introductie uit zijn eerste jaar.

Anton Pijpers: 'Ik trainde zes dagen in de week; ik maakte geen tijd vrij voor feestjes'

Het zou knap zijn geweest als de drie collegeleden elkaar tijdens de studie ontmoet zouden hebben. Ze verkeerden elk in andere kringen. Pijpers was een fervent schaatser en trainde bijna dagelijks in de hoop goed genoeg te worden voor de kernploeg. Kummeling schnabbelde als zanger en toetsenist van een feestband om geld te verdienen en hing op doordeweekse avonden regelmatig rond in een Nijmeegse kroeg. Van der Starre was bevriend met krakers, strijdbare feministen en aanhangers van Bhagwan en laveerde tussen deze drie werelden. Het culturele leven had haar bijzondere interesse. Ze speelde dwarsfluit en volgde cursussen bij Crea, de Amsterdamse Parnassos en had daarnaast allerhande bijbaantjes. 

“Saaie student? ”, herhaalt Pijpers lachend de vraag op zijn antwoord dat zijn studentenleven met name bestond uit sporten en studeren. “Ja, misschien wel. Maar ik was wel geïnteresseerd in de maatschappij, was ook belezen en las de Volkskrant, maar ik trainde vanaf de middelbare school tot halverwege mijn studie zes dagen in de week; ik maakte geen tijd vrij voor feestjes, of het café of voor het meelopen in een demonstratie.” 

Kummeling en Pijpers zijn beiden eerstegeneratiestudent; ze waren de eersten in de familie die gingen studeren. Ze hebben gemeen dat ze zich allebei heel verantwoordelijk voelden tegenover hun ouders om hun studie binnen de daarvoor gestelde tijd af te maken. En dat kon ook, want leren ging ze gemakkelijk af, zeggen ze. Pijpers: “Ik voelde me heel bevoorrecht dat ik mocht gaan studeren en de vrijheid had om te doen wat ik wilde. Mijn broertje bijvoorbeeld ging werken toen hij 16 was en moest dus belasting betalen. Geld waaruit mijn beurs werd betaald. Mijn ouders droegen ook bij en ik vond dus dat ik niet te lang over mijn studie moest doen.”

Margot van der Starre: 'Mijn vader was hoogleraar Frans in Leiden. Ik wilde ergens studeren waar ze hem niet kenden'

Kummeling voelde eenzelfde soort verantwoordelijkheid. “Mijn studie duurde vijf jaar en ik heb er geen moment aan gedacht om er langer over te doen.” Zijn ouders konden niet financieel bijdragen. Het ‘renteloos voorschot’ dat hij kreeg, was niet hoog genoeg om van te leven. “Ik moest dus naast mijn studie werken. Ik zat op de middelbare school in Zevenaar en ik was daar een bandje begonnen omdat ik geld wilde sparen om op mijn 18de autorijlessen te nemen en om te gaan studeren. Ik was zanger en toetsenist. Ik had me ingeschreven voor Utrecht en Nijmegen - in die tijd werd je als rechtenstudent ergens geplaatst. Ik hoopte op Nijmegen, zodat ik door kon met de band. We speelden op feesten en partijen verzoeknummers. Maar het was niet zo dat ik carrière als muzikant wilde maken. Op het moment dat ik was afgestudeerd, ben ik gestopt met de band.”

Pijpers is een kind van een huisvrouw en een lts-leraar en Kummeling van een “klassiek katholieke huisvrouw” en een vader die op zijn 14de begon als roestkrabber op een botenwerf. Pijpers groeide op in het christelijke Ermelo op de Veluwe en Kummeling in het dorp Pannerden bij de Duitse grens. Margot van der Starre heeft een andere achtergrond. Zij komt uit een academisch gezin en uit de randstad. “Mijn vader was hoogleraar Frans in Leiden. Mijn moeder was lerares klassieke talen. Ik wilde dus ergens studeren waar ze mijn vader niet kenden. Amsterdam is een theaterstad met veel kunst en cultuur en dat trok. Mijn ouders betaalden mijn collegegeld, huur en ik kreeg een beetje leefgeld. Ik realiseer me dat dat een groot goed is, maar ik moest naast de studie ook werken en had diverse baantjes. Mijn ouders hebben altijd gezegd dat ik economisch zelfstandig moest zijn.”

Margot van der Starre tijdens haar studententijd Foto uit haar privé-collectie

Henk Kummeling: 'Ik heb zelfs meegedaan aan een bezetting, maar dat was een bezetting light'

Geen van de collegeleden is lid geweest van een studentenvereniging. Pijpers kwam weleens over de vloer bij Veritas en toen het niet lukte om topschaatser te worden, werd hij actief bij studievereniging DSK van Diergeneeskunde. “Ik ging bij de feestcommissie. De feesten waren legendarisch. In die tijd was dat nog in de binnenstad en de politie kwam nogal eens langs als de buurt klaagde over geluidsoverlast.” Hij maakte met name vrienden bij DSK en wielrenliefhebbers. 

Kummeling vond al snel gelijkgestemden op zijn studie met wie hij graag de kroeg indook, muziek maakte en naar festivals ging. Hij werd actief binnen de universiteit. Zo was hij onder meer voorzitter van de studievereniging Mensenrechten, zat in de faculteitsraad en is ook assessor van het faculteitsbestuur geweest. Van der Starre was nergens lid van. “Nee dat paste toen niet en ik was het ook niet van plan toen ik begon met studeren.” 

In Amsterdam maakte ze vrienden die behoorden tot linkse groeperingen zoals krakers en feministen, maar ook met de vreedzame groepering van Bhagwan-aanhangers. “Zelf hoorde ik nergens bij, was meer een beschouwer. Maar ik vond die werelden heel interessant, we voerden geweldige discussies. Na een paar jaar kreeg ik een soort hat-eenheid in een feministische woongroep. Zo radicaal dat ze eigenlijk vonden dat je als vrouw geen relatie met een man mocht hebben. Ik was in hun ogen ook niet feministisch genoeg, omdat ze vonden dat ik te veel tijd met mijn vriend doorbracht.”

Hoewel ze langer over haar studie heeft gedaan dan nominaal, was ze wel een serieuze student. “Ik vond studeren leuk. Ik ben begonnen met Nederlands en specialiseerde me in tekstwetenschap, de technische kant van taal. Dat was wat ik echt interessant vond.” 

Kummeling ging als derdejaars samenwonen in Arnhem, waar zijn vriendin al woonde. In Nijmegen lukte dat niet. Zijn “portie actievoeren” betrof strijden tegen het onderwijs- en bestuursbeleid van de Radboud Universiteit. “Ik heb zelfs meegedaan aan een bezetting voor beter onderwijs, maar ik zou het een bezetting light noemen - we gingen braaf aan het einde van de dag naar huis. In die tijd had je als medezeggenschapper nog iets te zeggen over de aanstelling van hoogleraren. Toen ik in de faculteitsraad zat, hebben we er voor gezorgd dat een niet functionerende hoogleraar de universiteit verliet. Daar ben ik nog steeds trots op.”

Henk Kummeling: 'Als je goede ideeën op tafel wilt krijgen, moet je anderen de ruimte geven om met die ideeën te komen'

Henk Kummeling (rechts op de foto) als voorzitter van de studentengeleding van de Faculteitsraad Rechtsgeleerdheid van de universiteit Nijmegen, foto privé-collectie

Hoewel ze alle drie een baan hebben waar ze feitelijk niet voor zijn opgeleid, zeggen ze nog altijd profijt te hebben van hun studie. Pijpers ging na zijn opleiding aan de slag als veearts, maakte de crisis mee rond mond-en-klauwzeer, de vogelpest en blauwtong. Hij ging na een paar jaar terug naar Utrecht waar hij promoveerde en hoogleraar werd. In 2000 vertrok hij naar het bedrijfsleven. Bij de Gezondheidsdienst voor Dieren managede hij verschillende dierziektecrises. Hij keerde in 2009 terug bij de UU om decaan van Diergeneeskunde te worden. “Ik denk dat ik uit mijn studietijd en sporten heb meegekregen dat ik goed tegen stress kan en tegenslag kan incasseren. Wat bij zowel het vak van arts als bij topsporters hoort is dat je moet kunnen reflecteren. Hoe heb ik het gedaan en wat kan beter? Dat doe ik als voorzitter ook nog steeds.”

Toen Van der Starre was afgestudeerd, zat niemand op een taalwetenschapper te wachten. Ze wilde niet verder in de wetenschap en werd invalkracht Nederlands op middelbare scholen. Na een paar jaar trok de bedrijfsvoerende kant haar. “In alles wat ik doe heb ik veel aan mijn opleiding gehad. Ik heb geleerd logisch, analytisch te denken en geleerd consequent te zijn. In mijn werk is het belangrijk dat je een helder verhaal kan houden, ik heb geleerd hoe luisteren en communicatie werkt; iets wat elke dag nog van pas komt. Wat ik uit mijn studietijd ook heb meegekregen is dat mannen en vrouwen gelijkwaardig zijn en dat je als vrouw economisch zelfstandig moet zijn.”

De rector was al jong gegrepen door de politiek. Vandaar zijn keuze voor rechten en daarbinnen voor mensenrechten en hoe macht werkt. Hij is misschien nog het meest traditioneel voorbereid op een functie als bestuurder van een universiteit. Hij was voorzitter van de studievereniging Mensenrechten, studentlid van de faculteitsraad van Rechten en daarna studentassessor van het rechtenbestuur. “Ik had een hoogleraar die mij zag en mij stimuleerde het onderzoek in te gaan. Hij bood me voor mijn afstuderen een promotieplaats aan. Daar was ik zeker in geïnteresseerd want ik wilde geen advocaat of rechter worden. Als medewerker zat ik ook in de faculteitsraad, samen met diezelfde hoogleraar. In die tijd was het gebruikelijk dat medewerkers meestemden met de hoogleraren. Maar hij was degene die ruimte bood aan andere ideeën en daarmee tegen de gebruiken inging. Dat is een voorbeeld voor mij geweest. Als je goede ideeën op tafel wilt krijgen, moet je anderen de ruimte geven om met die ideeën te komen.”

Margot van der Starre: 'Het idee van een langstudeerboete is echt verschrikkelijk'

De drie kijken met plezier terug op hun studietijd en zouden nu niet heel andere keuzes maken. Hoewel er nu ook woningnood is en activisme opbloeit, is de tijdgeest nu duidelijk anders, zeggen ze. Als ze kijken naar waar de studenten van nu mee te maken krijgen, zien ze zaken die hen verontrusten. Van der Starre: “Het idee van een langstudeerboete is echt verschrikkelijk. Ik denk dat als ik daarmee te maken zou hebben gehad, mijn ouders die wel betaald zouden hebben, maar lang niet elke student heeft dat geluk. Zo’n boete kan studenten echt in de weg zitten. Ze besluiten misschien om maar niet een jaar naar het buitenland te gaan of op andere wijze het leven te ontdekken.” 

Pijpers herinnert zich nog de eerste bijeenkomst over stress bij studenten van een aantal jaren geleden. “In die bijeenkomst vertelden de studenten dat die stress werd veroorzaakt door het continue in contact staan met alles en iedereen via de smartphone, de vele mogelijkheden en keuzes die ze moeten maken en hoe ze een cv moeten opbouwen. Het geeft druk. Ik zag het ook wel bij mijn eigen dochters toen zij studeerden. Ik zou willen dat studenten zich daar minder druk over maken. De meesten zijn slim en verstandig genoeg om er te komen, ook zonder een indrukwekkend cv. In onze tijd was er vast ook stress, maar dat gevoel speelde in die tijd nauwelijks een rol.” 

Kummeling vindt het fijn voor de huidige Utrechtse student dat ze ook buiten hun eigen discipline vakken kunnen volgen, iets dat hij graag ook gedaan zou hebben. Hij vindt het daarnaast erg dat studenten niet de ruimte voelen om fouten te kunnen of mogen maken. “Fouten mag je maken, daar leer je van. Ik heb zelf zoveel dingen gedaan waarbij ik mijn neus heb gestoten. Dat zijn ervaringen die je meeneemt.” 

Wist je dat....

Margot van der Starre

• - Zij gymnasium deed in Leiden, toneel speelde en dwarsfluit.
  - Zij voor Nederlands koos omdat ze op de middelbare school hoge cijfers haalde voor dit vak. “Ik vond aardrijkskunde heel leuk en zou misschien wel Sociale Geografie zijn gaan doen, als ik in de laatste jaren van school niet zo’n vervelende leraar voor dat vak had gehad.”
  - Zij graag naar Patti Smith luisterde en ging dansen in ‘Bhagwandisco’ Zorba de Boeddha in Amsterdam.
  - Zij haar eerste kamer bij de kapper vond. Degene in de stoel naast haar wist er een. “Een netwerk is belangrijk voor het vinden van een kamer.” Maar het was een “vreselijke kamer”. Veel geluidsoverlast: “Ik kon er vaak niet werken of slapen.” 
  - Zij na twee jaar met studiegenoten een nieuwbouwpand betrok en de kamer lootte met een 7 meter breed balkon. “Het was een geschenk uit de hemel. Ik heb ook echt te doen met studenten die in een slechte kamer wonen, want ik weet hoe het is. Wonen gaat me aan het hart.”
  - Haar vriend 100 meter verderop woonde in dezelfde straat en dat ze na haar afstuderen gingen samenwonen. Ze zijn nog steeds samen en wonen nu in de buurt van Utrecht.
  - Haar de kroning van Beatrix op 30 april 1980 nog goed bij staat. “Op die dag was ik op weg naar mijn vrienden in een kraakpand. We zouden samen Koninginnedag vieren. Maar ik kwam er nooit aan. Ik moest van de Plantagebuurt naar Zuid en moest daarvoor de Blauwbrug over. Maar aan de ene kant stond de ME en aan de andere kant de krakers. Het ging er heftig aan toe, dus ben ik maar weer naar huis gegaan.” De slogan van de dag was “geen woning, geen kroning” en werd door krakers aangegrepen om de kroning te verstoren om zo aandacht op de woningnood te vestigen. Ze tipt Slag om de Blauwbrug, de proloog van de serie De Tandeloze Tijd van  A.F.Th. van der Heijden.
  - Zij allerhande baantjes had, van winkelbediende bij de bakker tot alfahulp, schoonmaakster en kinderoppas.
  - Zij veel las en dat nog steeds graag doet.
  - Zij elke dag een eind moet wandelen. “Ik moet uitgelaten worden, zegt mijn man.”

Henk Kummeling

- Hij atheneum deed in Zevenaar. 
- Hij er zijn band oprichtte waarvan hij de zanger was en de toetsenist. De band had geen naam. Met de band verzoeknummers speelden en zelf graag luisterde naar de Cure.
- Hij voor Rechten koos vanwege zijn interesse in politiek.
- Hij zich opgaf voor Utrecht en Nijmegen maar in Nijmegen werd geplaatst.
- Hij 5 jaar over zijn studie rechten in Nijmegen deed.
- Hij slechts een keer een hertentamen heeft moeten doen, wat hij beschrijft als een “etsende ervaring”.
- Hij lid was van de faculteitsraad en daarna studentassessor. Als promovendus werd hij opnieuw lid van de faculteitsraad.
- Hij met de vriendin in Arnhem nu al veertig jaar getrouwd is.
- Hij veel leest en een “parallelle” lezer is van fictie en non-fictie, lichte en zware kost. “Als ik dan genoeg van incest en doodslag heb, lees ik even wat anders”. 
- Hij selectief tv kijkt. Weleens naar voetbal, met de radio aan en een boek op zijn schoot.