'Je bent niet alleen, een abortus komt vaker voor dan je denkt'

Op haar 21ste stopte Maya, toen bachelorstudent Spaanse Taal & Cultuur, met de pil. “Ik slikte hem al sinds mijn 16de en vroeg me af wie ik was zonder die hormonen”, herinnert ze zich. Toen ze ongeveer een jaar later voor de eerste keer met een jongen van haar studie naar bed ging, wilde hij geen condoom gebruiken. Zelf gebruikte ze ook niets. Ze nam de volgende dag daarom de morning-afterpil en begon weer met de pil. Ze werd ongesteld, maar bleek een tijdje later toch zwanger te zijn.

Maya was niet klaar voor een kind en had een abortus. Ze vertelde het de man met wie ze uitging, maar hij gaf niet thuis. “Hij was zo overweldigd door de situatie dat hij er niet mee kon omgaan. Ik was woedend, maar liet het los. We zaten in dezelfde klas en zagen elkaar drie tot vier keer per week; ik wilde mijn colleges leuk blijven vinden en blijven leren.”

Maya. Photo: courtesy of the owner

Maya, nu 24 jaar, was een van de vrouwen die schrijver, dichter en alumnus Diet Groothuis (62) hielp met haar onlangs verschenen boek De langste één minuut. Het is een young adult-roman geschreven in vrij vers over een 18-jarige student die ongewenst zwanger raakt en had en abortus. Het verhaal is deels geïnspireerd op Groothuis' eigen ervaring - ook zij raakte zwanger toen ze studeerde en had een abortus - maar ook op verhalen van verschillende anderen die op jonge leeftijd zwanger raakten. De meesten hadden een abortus, maar enkelen hielden de baby. “Geen van hen had spijt van hun beslissing” benadrukt Groothuis.

In een onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland van 2023 zei 40 procent van de jongens en 46 procent van de meiden tussen de 13 en 25 jaar die geen vaste relatie hadden, geen condoom te gebruiken. Dit percentage is sinds 2012 flink opgelopen. Ook is er een trend waarneembaar dat een groeiend aantal vrouwen huiverig staat tegenover het gebruik van hormonale anticonceptie. Dat kunnen oorzaken zijn van een toename van het aantal abortussen in Nederland. Volgens de Inspectie Gezondheidszorg steeg het aantal in 2023 met 10 procent tot ongeveer 39.000.

Niets om je voor te schamen
Maya hoorde over het project van Groothuis via het Instagramaccount Samen Naar de Kliniek, een stichting die vrouwen helpt die liever niet alleen naar de abortuskliniek willen. Maya benaderde Groothuis omdat ze net als de auteur het taboe op abortus wil doorbreken. “De norm is nog steeds dat een vrouw voorbestemd is om te trouwen en moeder te worden, dus abortus past niet in dat verhaal”, zegt ze. Ze vindt dat mensen opener over abortus moeten praten. “Alleen dan kunnen we het taboe achter ons laten.”

Maya vond het ook goed dat het boek gericht was op jongvolwassenen. Volgens haar moet deze groep weten dat ze niet alleen zijn en dat ongewenste zwangerschappen vaker voorkomen dan ze wellicht denken. Door het gesprek met Groothuis voelde Maya zich meer op haar gemak om haar verhaal te delen. “In het begin heb ik maar een paar mensen over mijn abortus verteld. Een jaar later, toen ik besloot mee te werken aan het boek, had ik er eigenlijk geen moeite meer mee om erover te praten. Maar ook al is dit niets om je voor te schamen, toch gaf ik vele redenen om mijn keuze te verdedigden.” 

Altijd de vrouw
In het boek van Groothuis volgen we hoofdpersoon Mel die besluit te stoppen met de pil en kiest voor 'natuurlijke' anticonceptiemethoden en menstruatie-apps. Methoden die tegenwoordig op sociale media door veel jonge vrouwen worden gepromoot. Daar haalde de schrijfster ook haar inspiratie vandaan voor deze keuze van Mel. “Deze technieken zijn helemaal niet bedoeld als anticonceptie, maar juist om zwanger te worden”, waarschuwt de schrijfster. Tegelijkertijd begrijpt ze waarom sommige jonge vrouwen aarzelen om de pil te slikken, omdat deze veel bijwerkingen kan hebben.

Op de laatste pagina van De langste één minuut staan de mislukkingspercentages van verschillende anticonceptiemethoden om aan te tonen dat geen enkele methode honderd procent effectief is. Maya: “Zelfs als je alles goed doet, kun je nog zwanger raken. En hoewel seks een spel van meer mensen is, zijn het altijd de vrouwen die roekeloos gevonden worden als ze zwanger raken.”

Diet Groothuis. Photo: courtesy of the owner

Het aan anderen vertellen
In het boek vertelt Mel aan haar familie dat ze zwanger is en een abortus overweegt. Als ze uiteindelijk de keuze voor heeft gemaakt, verbreekt haar gelovige vader het contact met zijn dochter. Maya heeft gelukkig een andere ervaring. “Mijn ouders vroegen me eerst wat ik wilde doen in plaats van dat ze meteen hun mening gaven. Dat was heel fijn. Ik twijfelde niet aan een abortus en gelukkig steunden mijn ouders me meteen.” Ze is daar dankbaar voor, want niet iedereen kan op dat soort steun rekenen - iets wat Groothuis kan beamen.

De schrijfster vertelde het haar vader niet. “Hij was erg gelovig, net als Mels vader. Hij zou het niet hebben aangekund en ik als 18-jarige zou het niet aan hebben gekund als hij het niet aankon.” Ze zegt dat het “helend” voor haar was om een scène te schrijven waarin Mel haar vader rechtstreeks confronteert over het feit dat hij niet meer met haar wilde praten. “Ze deed wat ik niet kon doen toen mijn vader nog leefde.”

De antiabortusbeweging of de pro-life beweging wint terrein in verschillende landen. Veel christelijke, rechtse en extreemrechtse partijen hebben zich de afgelopen jaren verzet tegen abortus, waardoor het recht om een zwangerschap af te breken in landen als de Verenigde Staten en Hongarije onder druk zijn komen te staan of ongedaan zijn gemaakt.

In 1984 werd het recht op abortus in Nederland geregeld in de Wet Afbreking Zwangerschap.  Maar ook hier wordt het onderwerp nog met regelmaat in de Nederlandse politiek besproken. In maart nam de Tweede Kamer nog een motie aan waarin de regering werd gevraagd te onderzoeken of de afschaffing van de verplichte vijf dagen bedenktijd invloed heeft gehad op de stijging van het aantal abortussen. Ook studenten hebben zich uitgesproken over het onderwerp. Vorig jaar protesteerden christelijke studenten tegen abortus op het Utrecht Science Park, waarop prompt werd gereageerd door een andere groep studenten die het niet eens was met de actie.

Hoewel Maya en Groothuis niet denken dat abortusrechten op dit moment bedreigd worden in Nederland, merken ze op dat mensen steeds extremer worden. “Gematigden verdwijnen”, zegt de schrijfster, die geschokt is door de hatelijke commentaren die ze op sociale media ziet, vooral op de Instagrampagina van de Nederlandse abortusactivist Rebecca Gomperts. Maya: “Het recht op abortus is niet grondwettelijk, dus het is niet helemaal zeker. Er is altijd een kans dat het wordt afgenomen. Het zou naïef zijn om te zeggen dat het nooit ongedaan gemaakt kan worden.”

De nasleep
In het boek is Mel in tweestrijd en de lezer volgt haar besluitvormingsproces. Maya en Groothuis wisten vanaf het begin dat ze een abortus wilden, maar de twee vrouwen hebben iets gemeen met de hoofdpersoon van het boek: ze gingen door een rouwfase, ook al wisten ze zeker dat ze de juiste beslissing hadden genomen.

“Na de abortus was ik blij dat het allemaal voorbij was, maar de dag erna stortte ik in. Ik denk dat het ook door alle stress kwam. Voor de abortus was ik mijn eerste bachelor aan het afronden en aan mijn tweede begonnen, en ik had twee bijbaantjes. Zwanger worden was gewoon te veel,” zegt Maya. De hormoonachtbaan die volgt op een abortus was onverwacht voor de voormalige UU-studente. “Wat me het meest verraste was hoe mijn lichaam aanvoelde alsof er iets ontbrak. In mijn hoofd wist ik dat dit was wat ik wilde, maar mijn lichaam deed pijn van verdriet.”

Beide vrouwen benadrukken echter dat deze rouwfase niet vanzelfsprekend is, omdat elke vrouw anders is. Maya: “Er is geen goed of fout in hoe je je voelt voor, tijdens en na de abortus.”

In de roman brengt haar abortus een proces van zelfontdekking op gang voor Mel. De afweging of ze op haar leeftijd een kind wil, zet haar aan het denken over wie ze is en wat ze van het leven wil maken. Groothuis: “Iedereen die een abortus ondergaat, moet in de spiegel kijken en over zichzelf nadenken op een manier die zij anders waarschijnlijk niet zou doen. Het gaat diep.”

De Langste Eén Minuut, door Diet Groothuis. Uitgeverij Volt, Prijs: 15,99 euro.