Trump creëert chaos met vage bedreigingen

“Wat je in de Verenigde Staten ziet gebeuren, is dat de overheid mensen overlaad met informatie. Er worden allerlei maatregelen aangekondigd die heel serieus klinken, maar even later weer worden ingetrokken. Of die door een rechtbank worden verworpen omdat de aangekondigde maatregelen illegaal zijn. Ontslagen mensen krijgen dan in een aantal gevallen hun baan weer terug. Zo creëert de regering van de Amerikaanse president Trump chaos die zorgt voor veel onzekerheid.  Je weet niet meer wat of geen desinformatie is. Factchecking werkt niet omdat de onbetrouwbare informatie komt van de overheid zelf. Dat is de complexiteit van deze tijd waarin desinformatie een nieuw gezicht heeft gekregen.” 

Deze analyse komt van de Amerikaanse Annette Markham. Ze studeerde en promoveerde in de Verenigde Staten. Haar promotie in 1997 ging over de wijze waarop mensen betekenis geven aan hun dagelijkse leven en welke rol internet daarbij speelt. Ze werkte tot 2014 op verschillende Amerikaanse universiteiten, daarna vertrok ze naar onder meer Denemarken en Australië. Vanaf 2024 is ze neergestreken in Utrecht als hoogleraar Media Literacies and  Public Engagement (Media-educatie en publieke betrokkenheid). In haar onderzoek traint ze jong volwassenen hoe ze om moeten gaan met digitale technologieën, zoals het gebruik van kunstmatige intelligentie en algoritmes. Ze biedt middelen aan om jongeren bewuster hun eigen keuzes kunnen maken.

Factchecking werkt niet omdat de onbetrouwbare informatie komt van de overheid zelf

Markham kijkt met grote verwondering naar de ontwikkelingen in de Verenigde Staten waar ze de afgelopen twee maanden een verandering zag die ze absoluut niet voor mogelijk had gehouden. “Wij Amerikanen zien de VS als een land met een sterke democratie waar vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel staat en academische vrijheid heilig is. Het is schokkend dat al die zaken nu onder vuur liggen. Zelf schermen mensen als Donald Trump, JD Vance of Elon Musk met vrijheid van meningsuiting, maar alleen als het ze uitkomt. Het is een vorm van hypocrisie. Boeken met een diversiteitsachtergrond worden uit de schappen van boekhandels gehaald, op internet worden de archieven aangepast waarbij de geschiedenis wordt herschreven. Het doet me denken aan het boek 1984 van George Orwell. ” 

Als Markham spreekt met Amerikaanse collega’s dan merkt ze dat deze wetenschappers verlamd zijn door de situatie waarin ze terechtgekomen zijn. “Collega’s van Cornell University  vertelden dat de namen van enkele cursussen hebben aangepast en dat ze geen berichten meer plaatsen op social media. Zo proberen ze onder de radar te blijven. Voornaamste reden is dat ze hun universiteit niet in gevaar willen brengen. Bovendien zijn ze bang dat ze collega’s in gevaar brengen als ze zich openlijk verzetten. Studentenvisa worden ingetrokken zonder waarschuwing vooraf. Mensen worden gedeporteerd zonder enige rechten en zonder proces. Dat is ongekend.  

Wetenschappers willen niet  verantwoordelijk zijn voor iemands deportatie

“Het is logisch dat wetenschappers zich even stilhouden. Cornell University kreeg bijvoorbeeld een brief van de overheid waarin gedreigd werd hun budget met een miljard dollar te korten. Mijn collega’s willen niet op hun geweten hebben dat hun acties zullen leiden tot de korting. Ook willen ze niet verantwoordelijk zijn voor iemands deportatie. Het is een beroerde situatie waarin ze verkeren.” 

Door dreigende berichten de wereld in te brengen, lijkt het voor velen of de wereld zoals ze die kennen, verdwijnt. Trump richt zijn pijlen vooral op onderwijs en met name universiteiten. Het linkse, diverse imago van universiteiten speelt daarbij een rol, maar volgens Markham is het ook een poging om mensen dommer te maken. “Deze tendens zie je in meer landen. Voor rechtse politici is een minder opgeleide bevolking makkelijker om onder controle te houden.” 

Veel Europese collega’s vragen waarom de Amerikaanse wetenschappers niet veel meer in verzet komen

Harvard University was recent de eerste universiteit die openlijk zei niet op de eisen van Trump om een lijst van internationale studenten te geven. Die eis was volgens de universiteit illegaal. Gevolg was dat de universiteit dinsdag 15 april een brief ontving met een aankondiging dat de universiteit met 2,2 miljard gekort zou worden. Het Paasweekend maakte de universiteit bekend deze korting bij de rechter te zullen aanvechten. 

Tot voor kort was Harvard een uitzondering met hun openlijke verzet. Vandaag, 23 april, verscheen er een brief van 170 Amerikaanse onderwijsinstellingen waarin ze zich keren tegen de politieke inmenging van de regering Trump en een vrije uitwisseling van ideeën eisen. Veel Europese collega’s hebben Markham afgelopen maanden de vraag gesteld waarom de Amerikaanse wetenschappers niet veel meer in verzet komen.  Ze denkt dat angst een rol speelt om niet persoonlijk in verzet te komen. Maar tegelijk weet ze dat er wel degelijk vormen van verzet zijn. “Lang niet alle protesten, komen in de media. Die media staan namelijk ook onder druk. Zo ken ik een groep vrouwen die een club hebben opgericht die elke dag vertegenwoordigers van het congres bellen om hun zorgen te laten horen.” 

Als Nederland mensen naar hier wil halen, moet je ze wel iets te bieden hebben

Daarnaast denkt Markham dat het openbare protest zal toenemen. Twee weken geleden waren er voor het eerst demonstraties in beeld met verzet tegen de plannen van Trump. “Voor een deel komt het gebrek aan verzet ook omdat veel Amerikanen gewoon in shock zijn. Dit soort radicale maatregelen hadden ze niet zien aankomen. Veel wetenschappers hopen dat de zogenaamde midterm verkiezingen in november 2026 voor een omslag zullen zorgen en dat de republikeinen dan hun meerderheid in het parlement en het congres verliezen. “ 

Het plan van de Nederlandse regering om bedreigde Amerikaanse wetenschappers naar Nederland te halen, deed bij Markham de wenkbrauwen fronsen. “Het is een mooi plan om die onderzoekers naar Nederland of een ander Europees land te laten komen.  Wat ik hoor, is dat een deel van de wetenschappers ook zeker weg wil. Maar tegelijkertijd moet je mensen wel iets te bieden hebben als ze hier komen. De Nederlandse regering komt in eigen land met een enorm pakket aan bezuinigingen op hoger onderwijs. Daarnaast is de trend dat internationalisering moet worden teruggedrongen. Moeten die Amerikaanse wetenschappers dan in het Nederlands lesgeven? Ik ben hier vanaf 2024 en ik ben best bereid Nederlands te leren, maar ik merk in de praktijk dat het heel lastig is om met het drukke takenpakket de taal op hoog niveau te leren.” 

Het liefst wil je dat mensen met elkaar in contact komen en naar elkaar luisteren

In ieder geval zal Markham het contact met haar collega’s in Amerika en elders blijven zoeken. Dar gebeurt onder meer in het Futures + Literacies + Methods Lab dat ze in Utrecht heeft opgericht. “In dit lab willen we mensen bij elkaar brengen om de huidige patstelling te doorbreken. Gezocht zal worden naar oplossingen om weerbaar te zijn voor ontwikkelingen als nu zichtbaar zijn in de Verenigde Staten.”

 “Wij willen  Je ziet dat mensen nu in verschillende kampen zitten die hun kant van het verhaal als enige waarheid beschouwen. Wat nodig is, is een tool om de informatie die ze voorgeschoteld krijgen te koppelen aan hun eigen leven. Nu laten mensen zich te veel leiden door wat ze in de media lezen, maar klopt dat wel met de ervaringen in hun eigen ervaringen? En het liefst wil je dat mensen met elkaar in contact komen en naar elkaar luisteren. Want de praktijk leert dat je uit je bubbel moet komen om begrip op te brengen voor de ander. En dan blijken de verschillen niet zo groot als op voorhand wordt gedacht.”