Van open science naar open education

Met discussies over kansenongelijkheid in het onderwijs, onderwijskwaliteit en privacy bij online tentamineren op de achtergrond, viert het digitale onderwijs hoogtij aan universiteiten over de hele wereld. In minstens 150 landen sloten onderwijsinstellingen namelijk de deuren en werd met man en macht gewerkt om studievertraging zoveel mogelijk te voorkomen.

Er doemden vragen op over de betekenis en consequenties van deze lockdown voor het onderwijsland van de toekomst. Dat gold ook voor de Universiteit Utrecht (UU). De UU overweegt het vaststellen van het Strategisch Plan 2020-2025 nog maar een paar maanden uit te stellen: juist omdat ze beseften dat er nu veranderingen gaande zijn die de universiteiten voor altijd kunnen beïnvloeden.

Behalve dat er volop gemijmerd wordt over de invloeden van de ‘digitale noodmaatregelen’ op het onderwijs van de toekomst, komen er ook steeds meer nieuwe initiatieven. Als docenten over de wereld het digitaal lesgeven steeds beter onder de knie krijgen, wordt het dan ook makkelijker om colleges aan buitenlandse universiteiten online te volgen? Gaan we na ‘open science’ naar ‘open education’?

Ik ging het zelf eens proberen en meldde mij aan voor een programma van de London School of Economics and Political Science (LSE). Hieraan deden 179 studenten mee uit bijna alle landen die in een lock-down verkeerden. Het onderwijs werd volledig online aangeboden, in een zelfgebouwde portal. Nog nooit had ik zulke diepgaande discussies met mensen van over de hele wereld, met verschillende ervaringen en uiteenlopende leeftijden (van jochies zoals ik tot pensionado’s) op een forum. Wordt dit de toekomst?

Geen Summerschool in China
Al het hele jaar keek ik er naar uit, ik zou deze zomer naar China gaan met de Netherlands Asia Honours Summer School (NAHSS). Ik zou daar cursussen volgen aan een vooraanstaande Chinese universiteit, bedrijven bezoeken en stagelopen bij een multinationale onderneming zoals ABN-AMRO, McKinsey & Company of ASML.

Het mocht niet baten. Al snel kwam het weloverwogen besluit binnen dat het zomerprogramma niet door zou gaan. Diezelfde dag nog sloot ook de Universiteit Utrecht zijn deuren. Het onderwijs ging op slot, zo leek het.

Een andere vorm van onderwijs ging juist van het slot. Er werd al langer geëxperimenteerd met digitale onderwijsvormen, maar het was nu de tijd om de tools waar Educate-It al tijden aan werkten in een pilot versie uit te rollen over de Universiteit Utrecht. Veel kon er toch worden opgelost.

Maar reizen naar het buitenland zat er niet in. Ook dit najaar is het niet mogelijk om als exchange student weg te gaan. . Even geen buitenlandervaring dus.

Utrechtse huismussen
Alleen nog maar leren op je eigen universiteit is wel een beetje uit de tijd inmiddels. De rector magnificus noemde de Utrechtse studenten wel eens ‘huismussen’. Hiermee bedoelde hij dat studenten eigenlijk nog te veel in Nederland, dan wel in Utrecht, bleven om hun programma’s af te ronden. Zonde, want de wereld kent zoveel experts die nog nooit zo bereikbaar waren voor studenten als in 2020. Oftewel, we zouden vaker uit moeten uitvliegen volgens de Rector, maar dan het liefst met de trein.

Ik was zo’n huismus, maar juist net toen ik besloot uit te vliegen mocht het niet meer. Dus ging ik op zoek naar een alternatief. Zo vond ik een programma van acht weken van een universiteit die bekend is als één van de beste van de wereld op het snijvlak van economie en sociale wetenschappen: London School of Economics and Political Science. Onzeker was ik wel. Ben ik in staat om een dergelijk programma te volgen aan zo’n prestigieuze universiteit?

Digitale exchange
Het programma was bijzonder prijzig. Bovendien vroeg ik mij af of dit programma in coronatijd wel gegeven kon worden. Dat laatste bleek geen probleem, LSE had een platform opgetuigd dat naadloos op het onderwijsprogramma aansloot. Dan bleef de drempel van de prijs bestaan. Daarom vroeg ik STUF (Utrechts Universiteitsfonds) om een vergoeding om deel te nemen aan deze digitale exchange. Binnen enkele dagen kreeg ik positief bericht. Ik meldde mij direct aan. Daar ging m’n vakantiegeld. Maar op vakantie gaan zat er toch al niet meer in.

Elke week kreeg ik vanuit de cursus een nieuwe hoeveelheid materiaal die ik kon bereiken via de digitale portal. Hoorcolleges waren korte video’s met animaties erin verwerkt. Naast reguliere colleges werden er ook interviews gepubliceerd met stakeholders. Bovendien waren de video’s interactief: er werd halverwege soms een vraag gesteld die je moest beantwoorden voordat de video doorging.

De beoordeling geschiedde op basis van wekelijkse tentamens, essays en deelname aan groepsdiscussies. Bovendien kon ik 24/7 bellen met Monique als ik dat wilde. Zij was namelijk mijn success-manager.

Mijn essays werden netjes nagekeken en voorzien van uitgebreide feedback. De discussies waren van een heel hoog niveau. Ik kwam in contact met mensen die werkten voor het Europees Parlement, die een consultancy bedrijf hadden en ondernemingen adviseerden over hun uitbereiding in het Midden-Oosten, docenten van de London School of Economics en mensen die een eigen private-equity bedrijf hadden in Zuid-Amerika. Ik wist als huismus weinig over de landen waar zij opereerden, laat staan over wat een private-equity bedrijf was. Toch kwam ik in aanraking met deze mensen en iedereen legde me haarfijn uit waar ze mee bezig waren. Studenten en professionals in een digitale leeromgeving werkte gewoon, en beter nog dan ik verwacht heb.

How does it smell?
Is dit dan een goede vervanging van de exchange die vele studenten over de wereld maken? Wordt dit de toekomst van het Erasmus programma? Dat weet ik nou ook weer niet.

In de film Good Will Hunting komt een scene voor waarin een gesprek plaatsvindt tussen de psycholoog, vertolkt door Robin Williams, en Will Hunting, gespeeld door Matt Damon. Op een bankje in een park zegt deze psycholoog tegen de hyperintelligente Will Hunting dat er een verschil is tussen kennis uit boeken en de ervaringen die daaraan gekoppeld kunnen worden. ‘You probably have never been out of Boston and if I ask you about art you cite me every art book ever written. But you can’t tell me how it smells in the sixteenth Chapel. You never stood there and looked up at the beautiful ceiling.’ Daarom zegt hij over Will Hunting: ‘You are still a kid’.

De ervaring van studeren in andere landen is natuurlijk anders dan colleges volgen achter een laptop. Het enige wat ik over de London School of Economics kan zeggen, is hoe docenten en studenten van daar het aan mij vertelden. Ik kan hooguit wat delen over de jaloersmakende werkkamers die ik op de video’s zag verschijnen. Maar ik weet niet, die moet ik toegeven, ‘how it smells like’.

Daartegenover heb ik nu een andere ervaring, die slechts anders is: een digitale ervaring. Waarvoor gaan we eigenlijk op die exchange? Waarom wil de rector eigenlijk dat we uitvliegen? Zodat we ook eens andere experts spreken? Dat kan digitaal zo blijkt. Of is het omdat buitenlandervaring mij in situaties brengt die mij prikkelen? Dat kan ook op vakantie. Kortom, wat gaat er gebeuren met de exchange als deze digitale trend zich voordoet? Is die echt nog wel zo erg nodig?

Voor mij is wel één ding zeker, deze digitale kennismaking heeft mij nieuwsgieriger gemaakt naar de Londense School. Misschien ga ik er volgend jaar zomer wel even langs. Dan zal ik laten weten ‘how it smells like’.