Laat ons los

Geachte minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,

De naam van uw Ministerie is veelzeggend. Art. 23 van de Grondwet stelt in lid 1 dat onderwijs ‘een voorwerp van de aanhoudende zorg [is] der regering’. Met betrekking tot hoger onderwijs valt wat mij betreft ook onderzoek daaronder. Immers, de universiteit onderwijst wat het onderzoekt of onderzocht heeft – een voortdurend proces van kennisontwikkeling, inzicht en begrip dat overgedragen wordt op nieuwe generaties. Uw voorganger (Jet Bussemaker) had het over het belang van Bildung. Studenten moeten niet slechts beschikken over kennis en vaardigheden die gerelateerd zijn aan de gekozen studie ten behoeve van economische groei (‘arbeidsmarktparticipatie’), maar moeten zich ook vormen als een kritische burger en professional, met een gevoel voor verantwoordelijkheid om nieuwe oplossingen aan te dragen voor de problemen van morgen. Cultuur en het besef van cultuur is daarvan een essentieel onderdeel. Ik hoop dat u deze verwevenheid nog meer handen en voeten geeft in de beleidsvorming en de uitvoering ervan.

Onderwijs (in brede zin dus) is uw aanhoudende zorg. Maar wat betekent die ‘zorg’. Deze lijkt de laatste tijd te bestaan uit bemoeienis met wat wij, als academici, willen doen: hoe wij vormgeven aan ons onderwijs, aan ons onderzoek en de vorming van onze studenten. En wat betreft studenten: zij zijn in een keurslijf gestopt van snel en onder hoge druk studeren met als resultaat dat vele studenten studeren zien als puur instrumenteel en niet als een intrinsiek waardevolle bezigheid voor zelfontplooiing. We zijn in een afrekenings- en rendementsmal geperst. Het voorstel ‘onderzoek’ te doen naar de politieke voorkeuren van wetenschappers is daarin een volgende stap. Het getuigt van een gebrek aan vertrouwen en doet afbreuk aan onze eigenwaarde. Zorg niet voor ons op microniveau, als een ouder die panisch achter zijn of haar kind aanrent dat leert fietsen. Laat ons los en geef ons vertrouwen want wij zijn in staat onze boontjes te doppen. Zorg voor een gezond raamwerk, financieel, regulerend en visionair.

Om dit misschien wat meer concreet te maken, hierbij een wensenlijstje:

• Investeer structureel meer in hoger onderwijs ten behoeve van meer vaste contracten. Promoot zowel onderzoeks- als onderwijscarrières. 
• Investeer structureel meer in hoger onderwijs ten behoeve van innovatie in didactiek in de fysieke en digitale leeromgeving.
• Draag bij aan het dichten van de kloof tussen onderzoek en onderwijs, bijvoorbeeld door:
  • De financiering van onderzoek te koppelen aan de financiering van onderwijs, en
  • Promotietrajecten zo in te richten dat beginnende wetenschappers ook leren doceren.
• Verruim de studietijd en laat studenten tot hun recht komen in plaats van ze af te straffen indien zij meer tijd nodig (willen) hebben – beloon een tweede studie in plaats van deze te bestraffen.
• Draag bij aan diversiteit in brede zin: maak hoger onderwijs meer inclusief; maak het leenstelsel (indien dat moet blijven) echt sociaal.
• Schaf het NWO af en geef meer budgettaire autonomie aan universiteiten en faculteiten.

Beste Minister, de academie is een gemeenschap van mensen verbonden in een gezamenlijk project van de ontwikkeling van kennis, begrip, inzicht en innovatie ten behoeve van die ontwikkeling zelf, de maatschappij en individuele ontplooiing. Zorg voor dit project, op afstand.

Met vriendelijke groet,

Bald de Vries
Universitair hoofddocent Rechtstheorie en Onderwijs