Kans op explosieve situatie

Het kabinet Balkenende lijkt inhoudelijk wel Paars III, meenthoogleraar praktische filosofie Willem van Reijen. "Het gestuntelin de eerste maanden kan ik deze nieuwe ploeg nog vergeven, al hadBalkenende verstandiger moeten zijn toen hij zich bij een bezoekaan Berlusconi liet fotograferen met de arm van de Italiaanseleider om zijn schouder. Ik kreeg er het Karremansgevoel bij." WatVan Reijen echt verontrust, is dat toch de feeling ontbreekt voorhetgeen burgers bezighoudt. "Zo'n passage in de Troonrede overnormen en waarden is goed. Maar als ik kijk naar de motivatie vanburgers die dit kabinet in het zadel hebben geholpen en ik zie wathet kabinet nu voorstelt, dan kan ik me indenken dat burgers op eengegeven moment nijdig worden. Terecht, want mensen hebben recht opeen goed functionerende gezondheidszorg, goed onderwijs, een gevoeldat ze veilig op straat kunnen lopen, dat hun stem iets uithaalt.Het is nog steeds: wij regeren voor u, maar zonder u. Pim Fortuijnverstond de kunst om mensen bij het spel te betrekken. Nu zie ikaan de verre horizon niemand met zoveel charisma."

Niet dat Van Reijen onverdeeld blij was met Fortuijn. "Het isgebleken dat ook Nederland - zij het nog vrij onschuldig - nietongevoelig is voor een volksmenner. Als mensen straks geen huizenmeer kunnen kopen vanwege de hoge hypotheken, er geen leraren meervoor de klas willen staan en de wachtlijsten nog steeds bestaan,kan dat tot een explosieve situatie leiden. Zeker metniet-professionele politici op sleutelposities."

Hoe teleurstellend de inhoudelijke voorstellen van het nieuwekabinet zijn, valt volgens Van Reijen pas op als je die vergelijktmet Duitsland. "Daar kwam na zestien jaar CDU een roodgroeneregering aan de macht. Ook die maakte in het begin blunders, maardaarna is er wel degelijk iets veranderd. Er is een hele anderegezinspolitiek, kernenergie werd afgeschaft en de immigratieaangepakt."

Meer ruimte voor politiek handelen

De nieuwe regering moet vooral serieus genomen worden. Net alselk ander kabinet. Dat zegt universitair hoofddocent Bestuur- enOrganisatiewetenschappen Margo Trappenburg. "In Nederland neemt hetpolitiek cynisme toe. Mensen hebben geen vertrouwen meer in deoverheid. Dat is geen goede ontwikkeling. Volgens mij kun je datcynisme alleen bestrijden door gewoon inhoudelijk op ieders ideeenin te gaan." Politiek gezien zijn het volgens haar spannendetijden. "Het kabinet Balkenende is een trendbreuk met Paars in eenaantal opzichten. De ruimte onder Paars om problemen aan te pakken,was uiterst beperkt door tal van internationale verdragen en eenheel streng regeerakkoord. Dat leidde tot een technocratischebestuursstijl. Ik vind het winst dat dit nieuwe kabinet daarmee wilbreken. Dat suggereert meer ruimte voor politiek debat en politiekhandelen. Zelfs het regeerakkoord is niet langer meer heilig. Wemoeten maar zien of die nieuwe stijl van openheid beklijft. Zo'ndiscussie over normen en waarden vind ik goed, al lijkt het mij danweer raar om daar een commissie voor in het leven te roepen."

Beleidsinhoudelijk is Trappenburg erg genuanceerd. "Gaat het dekomende jaren beter met de publieke sector? Dat moet je maar hopen.Positief is wel het idee van Bomhoff dat de gezondheidszorg toemoet naar een open-einde regeling. Dat wil zeggen dat er zoveelzorg moet zijn als patienten nodig hebben. Dit plan kan werken,alleen moet het niet zo zijn dat het uiteindelijk asociaal uitpaktdoordat patienten alles uit eigen zak moeten betalen."

Ook over het vreemdelingenbeleid is Trappenburg niet alleen maarnegatief. "Sommige ideeen gaan natuurlijk echt te ver, zoals datplan om criminele Marokkanen hun Nederlandse paspoort af te pakken,maar er is zo lang een taboe op dit onderwerp geweest. Nawijn wilstrengere regels voor het importhuwelijk en meer eisen stellen aannieuwkomers. Het is jammer dat het oude plan van de SocialistischePartij om allochtonen te verspreiden over de stad nooit isuitgevoerd, daarvoor is het nu in de grote steden te laat. Meerspreiding in het onderwijs zou nog wel kunnen, maar dat zie ik nietgebeuren met het CDA in de regering.' Zorgen heeft ze vooral overandere terreinen. "Het openbaar vervoer, het hoger onderwijs en hetmilieu krijgen weinig aandacht. Dat is erg sneu. Helemaal als jebedenkt dat er wel veel geld is voor defensie en zo'n Joint StrikeFighter."

Langetermijn wordt vergeten

Kennelijk ziet dit kabinet voor zichzelf ook slechts eenbeperkte levensduur want het neemt vooral maatregelen voor de kortetermijn, is de mening van hoogleraar arbeids- enemancipatie-economie Joop Schippers. "Bezuinigen is hetoverheersende motto, maar het is penny-wise, pound foolish. Hetkabinet vergeet wat economen de programma-effecten noemen. Datbetekent dat het geld dat je op de ene sector bezuinigt, elderswordt uitgegeven. Neem als voorbeeld het onderwijs: wat je daar nuniet in investeert, levert over vijf of tien jaar weer een tekortaan huisartsen op of een slechtere concurrentiepositie ten opzichtevan het buitenland door een gebrek aan technici."

Vooral het CDA neemt hij dit kortetermijndenken kwalijk. "HetCDA predikt altijd het rentmeesterschap, het zuinig omgaan met deomgeving, het woekeren met talenten. Nu gaat het er vooral om ofhet kasboek op orde is. Neem de Melkertbanen. Het schrappen daarvanlevert nu een bezuiniging op, maar volgend jaar moeten die mensenwel een uitkering krijgen. Bovendien mis je hen dan als stadswacht,klassenassistent of bewaker van de fietsenstalling. Dat komt dekwaliteit van de samenleving niet ten goede. Ook het negeren vansociale aspect van dit werk is niet in overeenstemming met denormen en waarden die het kabinet predikt."

Het meest vreest hij de maatregelen die onomkeerbaar zijn. 'Hetspaarloon, de WAO en desnoods de Melkertbanen kun je terugdraaien.Maar ze morrelen ook aan de grenzen van het Groene Hart, dat krijgje nooit meer terug. Hetzelfde geldt voor het investeren in vrouwenop de arbeidsmarkt. Als je niet investeert inarbeidszorgvoorzieningen, redden vrouwen het niet op dearbeidsmarkt en verliest hun menselijk kapitaal aan waarde. Omdatweer op peil te brengen, heeft een lange doorlooptijd. Vrouwenzullen niet massaal van de arbeidsmarkt verdwijnen; departicipatiegroei zet ongetwijfeld door. Veel beleidsterreinenblijken beleidsresistent. Gelukkig maar, in het geval van ditkabinet.' Naast de gevolgen van kortetermijndenken waarschuwtSchippers ook voor de betrouwbaarheid van de overheid. 'Er is zoweinig aandacht voor gedragsreacties. Je kunt niet straffeloosversimpelen. Dat heeft negatieve gevolgen voor de economie. De LPFis onervaren, maar CDA en VVD zouden toch moeten weten hoebelangrijk een betrouwbare overheid is.' Ook de discussie met devakbonden op dit moment is volgens Schippers terug te voeren op diebetrouwbaarheid. 'Een aantal jaar geleden hebben de bondeningestemd met loonmatiging. Het spaarloon was daarbij eensmeermiddel om dat erdoorheen te krijgen. Als de overheid daar nualweer op terugkomt, speelt bij de bonden de geldvraag, maar vooralook de principiele vraag of met zo'n overheid wel afspraken temaken zijn.'

Te veel nadruk op repressie

Bijzonder hoogleraar vredespedagogiek en docent onderwijskundeLennart Vriens is blij dat het nieuwe kabinet problemen in desamenleving signaleert en het doorgeschoten individualisme datonder Paars floreerde kritisch benadert, maar heeft twijfels overde realiseerbaarheid van de oplossingen. "Ik wil het kabinet eenkans geven. Het debat over waarden en normen is positief, al is hetniet nieuw. Het is mij te makkelijk daar meteen de spruitjesluchtvan de jaren vijftig op te plakken. De vrije samenleving heeft ooknadelen, er moet enige vorm van gesprek blijven over wat ons in ditland bindt en waarin we van elkaar verschillen. Maar in de plannenvan het kabinet zitten veel tegenspraken. Het economische dogma isgebleven. Met die bezuinigingen loop je het gevaar dat wat je metde ene hand binnenhaalt, er via de andere hand weer uitgaat."

Het kabinet gaat volgens hem te kort door de bocht. "Heinsbroekzei in De Volkskrant dat de moraal verkocht kan worden. Dat is temakkelijk. Waarden en normen zijn geen jas die je aan en uit kunttrekken. Ze vereisen langdurige opvoeding, een groei in deontwikkeling, inspanning en volharding. Het tolereren van demulticulturele samenleving is een deugd, maar het moet wel eenkritische tolerantie zijn. Voor inburgeren moeten allochtonen zichniet alleen bewust zijn van de verandering die ze moeten maken,maar het is ook noodzakelijk dat ze in hun directe omgeving deNederlandse waarden en normen zien. Anders lukt het nooit."

Over de jeugd maakt Vriens zich in het bijzonder zorgen. "Dehuidige jongeren zijn een vergeten generatie, terwijl zij juistvaak overlast en onveiligheidsgevoel veroorzaken. Het probleem inonze cultuur is dat we geen antwoord hebben op de Sturm und Drangfase die vooral jongens doormaken. Deels gaan de problemen vanzelfover en is het onschadelijk, maar deels niet. Daarover staatnauwelijks iets in het de troonrede, alleen dat er repressief moetworden opgetreden. Volgens mij werkt alleen repressie niet, er moetmeer inzicht komen in de leefwereld van jongeren. De buurthuizendie in de jaren tachtig zo'n beetje zijn wegbezuinigd, waren nietalleen maar soft. Die vingen veel jeugdcriminaliteit af. Ook kon jedaar inzicht krijgen in hetgeen er onder jongeren speelde. Vanuitpedagogisch oogpunt is het ook heel slecht als bijvoorbeeldminister Heinsbroek zegt dat hij te hard rijdt in zijn auto. Eenregering die wil dat de samenleving waarden en normen hanteert,moet zelf het goede voorbeeld geven."

Christie Hofmeester

De valkuil van de psychologie. "Een saillant voorbeeld daarvanis wat precies de grote onvrede bij de Pim Fortuyn-stemmersveroorzaakte. Het is moeilijk daar precies de vinger op te leggen."Iedereen speculeert over de oorzaak van de enorme aanhang vanFortuyn, terwijl al die speculaties niet te verifieren zijn. In depsychologie is het heel makkelijk vragen te stellen die nietbeantwoordbaar zijn. Dat is volgens hoogleraar sociale psychologieKees van den Bos het grote manco van zijn onderzoeksgebied."Psychologen moeten niet vergeten dat ze een empirische disciplinebeoefenen. Je kunt wel gedachten of theorieen hebben, maaruiteindelijk moet je die staven met metingen. Dat kan frustrerendzijn, omdat je vaak toch graag iets 'hoogs' wilt weten, maar dat jegenoegen moet nemen met iets 'lagers', omdat je dat wel kuntmeten."

Het dilemma is terug te voeren op de wortels van de psychologie.Psychologie heeft twee componenten, een meer theoretische,filosofische en een empirische, natuurkundige. Daarom is socialepsychologie ook zo'n succesvolle discipline binnen de psychologie,zegt Van den Bos. "Sociale psychologie heeft die combinatie heelerg in zich. Elke wetenschapper die van zijn vak houdt, zal datnatuurlijk zeggen. Maar dit is denk ik wel echt zo, het isbovendien ook vaker beweerd."

Binnen de sociale psychologie gaat de aandacht van Van den Bosuit naar sociale rechtvaardigheid. "Ons politieke bestel draait omsociale rechtvaardigheid, denk bijvoorbeeld aan de discussie rondde belastinghervorming. Thema's als zelfzucht en altruisme, zijnheel belangrijk. Ook de economie draait daarom. Hoe beperk jemensen hun zelfzucht?" Het 'graaigedrag' van topmanagers waarminister van economische zaken Heinsbroek tegen ageert, is daarvaneen actueel voorbeeld.

"Het probleem van denken over sociale rechtvaardigheid is dat eral snel objectiviteit insluipt", waarschuwt Van den Bos. "Terwijldie objectiviteit helemaal niet bestaat, iemands oordeel overrechtvaardigheid is altijd gekleurd."

Het oordeel van mensen of een bepaalde behandeling rechtvaardigis, hangt van de omstandigheden af. Van den Bos illustreert dat meteen simpel experiment. Proefpersonen worden gevraagd langs te komenom een onduidelijke situatie te beoordelen. "Als mensen door deregen er naar toe moeten komen, zullen ze sneller geneigd zijn eenbehandeling als onrechtvaardig te beschouwen. Op een zonnige dagoordelen ze anders. Het gevaarlijke is dat je je niet realiseertdat zulke factoren een rol spelen. Je denkt dat je een objectiefoordeel geeft, maar dat is dus niet zo."

Iets vroeger in zijn carriere onderzocht Van den Bos hoe mensende rechtvaardigheid van een rechterlijk vonnis beoordelen.Normaliter maken mensen eerst het proces mee en horen ze daarna wathet vonnis is. "De gang van zaken tijdens het proces vormt dan hetreferentiekader, de basis waarop mensen beoordelen of het vonnisrechtvaardig is. In een experiment gaven we mensen echter eerstinformatie over het vonnis en daarna pas over het proces. In datgeval bepaalt het vonnis of mensen de procedure rechtvaardig vondenBij een strenger vonnis vonden mensen het proces oneerlijker."

Ook de onzekerheid tijdens een sollicitatiegesprek is vaninvloed op ons oordelingsvermogen. Als het moeilijk is om eensalarisaanbod op waarde te schatten omdat je niet weet wat anderemensen in het bedrijf verdienen of omdat je het om een andereredenen niet goed kunt inschatten, blijkt opeens de behandelingtijdens het gesprek belangrijk te zijn. Van den Bos: "Door jeonzekerheid weegt de sollicitatieprocedure mee. Als je het gesprekrechtvaardig vond, zul je eerder geneigd zijn te denken dat hetsalarisaanbod dan ook wel rechtvaardig zal zijn."

Van den Bos heeft ook verschillende malen gepubliceerd overrechtvaardigheid in bedrijven. Reorganiserende bedrijven moeten ookwaken dat ze hun werknemers eerlijk blijven behandelen. "Het isvaak moeilijk voor een werknemer om te beoordelen hoe terecht eenreorganisatie met eventuele gedwongen ontslagen is", zegt Van denBos. "Dus hecht zo iemand dan juist veel waarde aan de manierwaarop het bedrijf met de situatie omgaat. Werknemers worden heelgevoelig voor rechtvaardigeid. Terwijl managers in tijden vancrisis juist denken 'Even snel reorganiseren', die zienrechtvaardigheid meer als een luxegoed."

En dat is gevaarlijk voor de sfeer in een bedrijf. "In Amerikazijn gevallen bekend waar werknemers over zijn gegaan totdesastreuze dingen. Het saboteren van de lopende band,bijvoorbeeld. Iets subtieler kan ook. Mensen doen vaak meer danprecies in hun taakomgeving staat. Wie werkt de nieuwe werknemerim? Wie organiseert het vakgroepsuitje? Als dat soort dingen nietmeer gebeuren, haal je de olie uit de machine."

Het gebrek aan een objectieve rechtvaardigheid maakt ook dediscussie over ontgroeningen bij studentenvereniging snelonoplosbaar. Vorige week zijn de verenigingen Unitas en Veritasfinancieel gestraft voor meer en minder bewezen excessen tijdens de'initiatie-riten' - om de psychologisch correcte term maar eens tegebruiken. Van den Bos: "Het is een van de klassieke thema's in desociale psychologie. Waarom laten mensen zich een ontgroeningwelgevallen? Er blijkt maar weer uit dat de mens een sterk sociaalwezen is. Hij heeft er veel voor over om deel uit te maken van eengroep. En een groep met een hele zware ontgroening, moet wel ergbijzonder zijn."

Van den Bos haalt het fenomeen cognitieve dissonantie om uit teleggen dat dat laatste argument verre van objectief is.Proefpersonen die een saaie taak verrichten, met eenspellingscontrole door hele lappen tekst gaan bijvoorbeeld,beoordelen die taak op basis van de beloning. Proefpersonen die 50eurocent voor de taak kregen zullen de saaiheid bagatelliseren,'het viel best mee'. Degenen die 20 euro als vergoeding kregenzullen de taak na afloop nog steeds heel saai vinden - zij zijnimmers beloond voor de nare taak.

De parallel met ontgroeningen is duidelijk. Iemand die tweeweken lang zwaar ontgroend is, zal daarna niet makkelijk toegevendat de vreugden van het verenigingsleven misschien helemaal nietopwegen tegen de ontgroening. "De implicatie is dat je omgevingmeer invloed op je heeft dan je denkt", zegt Van den Bos. Dieopmerking kunnen ouderejaars in hun zak steken.

Rinze Benedictus

Nederland - Duitsland

"Gisteravond keek ik naar een BBC-documentaire over debrandweermannen van 11 september", zegt sociaal psycholoog Kees vanden Bos. "Wat me opviel was de schok die door de mannen heenging ophet moment dat de eerste toren instortte. Dan valt de tweede ook,en er stort nog een naastliggend gebouw in. Je ziet dat bij diemannen hun hele basis van hun wereldbeeld wegvalt. De manier waaropze tegen de wereld aankijken verandert."

Dat geschokte wereldbeeld verklaart de - in Europese ogenwellicht overdreven - aandacht voor culturele normen en waardenzoals Amerikaanse vlaggen. "Maar dat is niet zo'n verrassendinzicht", relativeert Van den Bos. Met een eenvoudig experiment isdit namelijk te bewijzen. Van den Bos haalt een onderzoek aan vaneen Nijmeegse collega. Mensen werden gevraagd hun gevoelens op teschrijven als ze dachten aan hun eigen dood. Daarna moesten ze eenuitslag geven van de EK-voetbalwedstrijd Nederland tegen Duitsland.Mensen die net aan hun sterfelijkheid herinnerd waren, voorspeldeneen grotere overwinning voor Nederland, dan de controlegroep.

"De mens is een sterfelijk wezen. Natuurlijk weet iedereen dat,maar we drukken die gedachte weg. Als we daar toch aan herinnerdworden, gaan we meer waarde hechten aan culturele symbolen. Eenoverwinning op aartsvijand Duitsland wordt dan opeens nogbelangrijker."

Theatergroep Tweelicht krijgt steeds meer een eigengezicht. De gedreven studenten van dit gezelschap leggen de latvoor hun ambities steeds een stukje hoger. Onlangs zijn Utrechtseschrijvers gevraagd een eenakter op papier te zetten. "Wij willennieuwe Nederlands toneel een podium bieden."

Tegenover Studio T aan de Kromme Nieuwegracht vallen de eerstekastanjes uit de bomen. Vanuit de openstaande deuren van hettheater klinkt pianomuziek. Er wordt gezongen. 'Memories', 'Aan deAmsterdamse grachten' en het beginlied van de serie'Vrouwenvleugel'. De zangeressen behoren tot de 'harde kern' vanTweelicht en zitten regelmatig in uitvalsbasis Studio T om terepeteren. Deze nazomer zijn de vier dames bezig met het bedenkenvan hun nieuwe voorstelling Gold 'nd Delicious, die is gebaseerd ophet verhaal van Paris uit de Griekse mythologie die gaat over eenklassieke miss-verkiezing. Het is een van de vijf producties dieTweelicht dit jaar op de planken brengt.

Toneelgroep Tweelicht werd in 1996 opgericht door studentenNederlands die vonden dat hun opleiding een eigen toneelvereniginghoorde te hebben. Ze bracht onder andere De Minnaar van Pinter, DeFysici van Duerrenmatt en Salome van Oscar Wilde voor hetvoetlicht. Vorig jaar begonnen de toneelenthousiastelingen steedsmeer eigen producties te maken. Zo was Fin de Saison, een soortmini-festival in Studio T, een groot succes en waren zowel zijzelfals het publiek ook blij met 'Zeven zonden', een project waarbijzeven regisseurs elk een zonde toebedeeld kregen en met slechts eenpaar vaste lijnen ieder een toneelstukje van een kwartier op potenzette. Het succes van deze korte stukjes wordt dit voorjaargeprolongeerd met 'De tiende muze', waarvoor ook weer metverschillende regisseurs gewerkt wordt.

"Bij professionele gezelschappen wordt vooral bestaand toneelgespeeld", zegt student theaterwetenschappen Suzanne Stuifbergen(24). "Wij willen steeds meer zelf maken, zelf laten maken enmensen een podium bieden. Het geeft juist een kick om iets mooisneer te zetten als je alle spullen en onderdelen zelf bij elkaarhebt geharkt."

Speelplaats

Een van de manieren om dit jaar nieuw Nederlands toneel op deplanken te brengen is door Utrechtse auteurs eenakters te latenschrijven. Zo zijn dichter, performer en publicist Ingmar Heytze enjournalist en auteur Christie Hofmeester gevraagd om ieder zo'neenakter te schrijven. Beide Utrechters hebben nog nooit eerdervoor toneel geschreven en zijn volledig vrij inhoud te geven aanhun toneelstuk. De twee stukken moeten in april opgevoerdworden.

Tweelicht bekostigt alles zelf en bestaat op basis van de inzetvan vrijwilligers. Ook voor Hofmeester en Heytze is betaald wordener niet bij. "Als we geld hebben om iedereen te betalen, betalen weiedereen", verklaart de net afgestudeerde Neerlandica Anneke Jansen(26). "Tot die tijd betalen we niemand. We maken geenuitzonderingen. Al onze leden doen vrijwillig mee en we gebruikenalles wat ons van pas komt: de een heeft een moeder die goed kannaaien, de ander ziet op straat een bank staan die we vervolgensmet zijn allen naar Studio T slepen."

Geleidelijk wordt Tweelicht (Achterhoeks voor schemer) eensteeds bekendere naam in de Utrechtse theaterwereld. "We helpen ookanderen met hun producties", vertelt Anneke. "Zorgen voor ruimte enondersteuning tijdens het proces.Veel mensen kennen ons via-via."Daardoor komen ook steeds meer min of meer bekende namen tijdelijkbij Tweelicht helpen met een productie. De assistent-regisseur vanhet Nationaal Toneel regisseert zo nu en dan wat, de lichttechnicusvan de Stadsschouwburg Utrecht helpt met het licht. "Tweelicht iseen soort speelplaats", vindt Anneke. "Hier krijg je de vrijheid omwat dan ook te doen."

Ook student Nederlands Michiel Laarhoven (24) bevalt vooral devrijheid bij Tweelicht. "We willen onze krachten bundelen. 'Watleuk dat jij dat kan, wat doe jij dat goed' en dan samen verder.Dat is de manier van werken van Tweelicht."

De meeste leden hebben inmiddels zowel geacteerd alsgeregisseerd. Els Willems (24, Nederlands): "Het is lekker om hierte kunnen rotzooien. Vorig jaar heb ik de zonde 'Gramschap'geregisseerd voor 'Zeven zonden'. Maar ik heb ook geacteerd inproducties. Hier kun je alles proberen."

Vanaf volgend jaar wordt Tweelicht een stichting. Op die manierkunnen ze subsidies ontvangen en nog professioneler worden."Natuurlijk heb ik het droompje dat ik hier ooit mijn geld mee kanverdienen", zegt Neerlandica Marieke Rovers (26). "Ik hoop datTweelicht een brug kan slaan tussen professionele enamateurgezelschappen. Dat iedereen weet wie je bent, wat je doet enwaar je voor staat."

Eva Houtsma

Doedelzak

"Het zal gaan over liefde en het loopt goed af. Dat kan ikalvast verklappen." Ingmar Heytze - dichter, performer, publicist-is benaderd door Tweelicht om een van de twee eenakters die in hetvoorjaar opgevoerd zullen worden te gaan schrijven. "Ik hebverschillende voorstellingen van Tweelicht gezien en er zit veeltalent bij die groep. Het is de moeite waard om voor hen wat teschrijven. Tegelijkertijd is het een test om te kijken hoe het mijbevalt. Iets nieuws proberen is altijd aardig."

Heytze schreef nog nooit eerder voor het toneel. Hij denkt datzijn eenakter een musicalachtig karakter zal krijgen. "Door muziekte gebruiken kun je pronken met andermans veren. Waarschijnlijk zalik veel Nederlandstalige liedjes uit de jaren 30 en 40 gebruiken,die hebben het soort drama waar ik van houd. Maar ik ben nog nietbegonnen, heb het druk met andere dingen. Ik denk niet dat ik voorhalf november een letter op papier zal zetten."

Anneke Jansen van Tweelicht gaat het uiteindelijke stukregisseren. "En hopelijk helpen als het schrijven dreigt teontsporen", aldus Heytze. "Om goede dialogen te schrijven enzinnige monologen heb ik haar waarschijnlijk wel nodig."

"Het zal wel anders zijn dan wat ik tot nu toe heb gedaan. Alsschrijver van een toneelstuk heb je ook nog met de regisseur temaken, die zal alles op haar eigen manier zien. Maar er valt metmij wel te praten. Als de acteurs een solo willen spelen of eendoedelzak erbij willen halen, dan schrijf ik dat er in. Het maaktmij niet zoveel uit. Als ze elkaar maar krijgen aan het einde."

Programmering

Programma Tweelicht 2002-2003:

26,27 septemberAppel, zwaard, hart (een stuk van studententheaterwetenschappen)

2-9 december Gold 'nd Delicious

17-21 februariDe tiende muze

7-11 aprilTwee eenakters

23-27 juniFin de Saison

Triton-roeister Maud Klinkers heeft tijdens hetWK-roeien in Sevilla een zilveren medaille gewonnen. Derechtenstudente finishte afgelopen weekeinde met haar drieploeggenoten een fractie achter de Australische lichte dubbel vier.Orca-roeier Geert Cirkel behaalde een vijfde plek.

De vrolijkheid straalde er niet vanaf toen de Nederlandse lichtevrouwen dubbel vier zondag als tweede het erepodium betrad. DeNederlandse roeisters waren favoriet, maar haalden het net niet."We gingen voor goud. Theoretisch was dat heel goed mogelijjk. Danbaal je flink als je uiteindelijk een halve seconde tekort komt",aldus Maud Klinkers vanuit Sevilla.

Een dag na de race klinkt de rechtenstudente opmerkelijk monter.De teleurstelling heeft plaats gemaakt voor gepaste trots ennuchterheid. "Zilver is gewoon fantastisch. Het was de maximalerace. We hebben er met zijn vieren nog een behoorlijke boom overopgezet, maar we hebben het echt nergens laten liggen."

Triton-preses Jouke de Baar vindt het achteraf jammer dat ergeen Utrechtse afvaardiging in Sevilla aanwezig was. "Dit is tochiets heel bijzonders voor de vereniging", aldus De Baar. HetTritonbestuur volgde de de race in de Tilburgse binnenstad. Dit bijgebrek aan Eurosport in het Triton-afroeikamp in Brabant.

Klinkers werd afgelopen maandag door verenigingsleden opgewachtop Schiphol. Ze zal volgende week woensdag in Utrecht wordengehuldigd. Dan zal ook haar nieuwe skiff worden gedoopt. Twee dagenlater vertrekt ze voor een trektocht van een maand door Peru.

"Ik wil er even helemaal uit", vertelt ze. "Het was een langseizoen. Ik ben dertien maanden alleen maar met dit WK beziggeweest. Veel trainen en continue op mijn gewicht letten. Het istijd om mijn zinnen even te verzetten."

Verwachtingen

Aan de Olympische Spelen van 2004 wil Klinkers nog niet denken.Alleen de dubbel twee komt voor Klinkers in aanmerking, omdat delichte vier geen Olympische discipline is. "Maar de concurrentie isgroot. En voorlopig is Athene nog heel ver weg."

Over het algemeen was de oogst van de dertien Nederlandseafvaardigingen in Spanje mager. Naast de medaille van Klinkers enhaar drie collega's was er alleen een bronzen plak voor het lichtemannenkwartet (ook geen Olympische discipline) te bejubelen.Nederland legde beslag op een schamele zeventiende plek in hetmedailleklassement.

Geneeskundestudent Geert Cirkel kwam in Sevilla wel uit op eenOlympisch onderdeel. Met de vier zonder legde hij verdienstelijkbeslag op een vijfde plek. Winnaar Duitsland verbrak het oudewereldrecord met maar liefst vijf seconden (5:41.35). De prestatiewas naar tevredenheid. De vier-zonder kende immers een turbulentseizoen. Na de wereldkampioenschappen van vorig jaar besloot DirkLippits door te gaan in de skiff. Michiel Bartman was lange tijdgeblesseerd aan de rug. Met de 23-jarige Matthijs Vellenga erbijzijn grote verwachtingen gewekt voor de komende jaren.

Triton-roeier Jurrien Rom Colthoff, de derde Utrechter inSevilla, kwam met de jonge dubbel vier niet verder dan de B-finale.Uiteindelijk werd een elfde plek behaald.

Xander Bronkhorst

Als vader bruine ogen heeft en moeder blauwe kijkers, wat voorkleur ogen hebben de kinderen dan? Met dit soort vragen worstelenhavo- en vwo-leerlingen tijdens biologieles in de bovenbouw. Hetantwoord ligt in de genen van vader en moeder. Om precies tebegrijpen wat er aan de hand is, moeten de leerlingen kunnen'jojo'en' door de verschillende organisatieniveaus waarop degenetica zich afspeelt: van het gehele organisme naar cellen envervolgens naar genen. Dat stelt biologe en didacticusMarie-Christine Knippels.

De term jojo'en is om verschillende redenen een goede metafoorvoor Knippels lesmethode. Het vaste beginpunt, de hand, is hetequivalent van het organisme. Leerlingen moeten altijd beginnen metdenken vanuit het hele dier. Vervolgens dalen ze af naar cellen engenen. Bij dit heen-en-weerdenken kunnen de leerlingen geenniveau's overslaan - net als bij een echte jojo. Bij elk stapjenaar beneden, moeten de leerlingen de koppeling leggen met hetvoorgaande, hogere niveau. Ze zijn daardoor heel bewust bezig metin- en uitzoomen waardoor ze beter in de gaten krijgen hoe eenorganisme in elkaar zit.

Knippels haar vindingen zijn van belang voor het onderwijs.Biologiedocenten en tekstboeken voor de biologie springen nu vanniveau naar niveau zonder dat ze zich daar bewust van zijn.Leerlingen leggen niet de nodige verbanden tussen die verschillendeniveaus. Door de lesmethode van Knippels leren ze juist heel bewustin niveaus denken, waardoor ook de verbanden ertussen duidelijkermoeten worden.

Natuurlijk is de jojo-methode niet alleen geschikt voorgenetica-onderwijs. Ook andere vakgebieden zoals de ecologie en deevolutiebiologie, bij uitstek gebieden die zich op verschillendeniveaus afspelen, hebben baat bij deze manier van lesgeven.

Rinze Benedictus

'Ik vraag me af', schrijft hij, 'wat de betekenis is van diegrote ronde holte op het maanoppervlak. Is hij natuurlijk ontstaanof is hij door mensenhanden gemaakt? Stel dat er levende wezens opde maan wonen. Dan spreekt het vanzelf dat zij lijken op hunverblijfplaats, die veel grotere bergen en dalen heeft dan onzeaarde. Die wezens moeten dus heel grote lichamen hebben, Omdat hundag vijftien van onze dagen duurt, moet de hitte van de zonondraaglijk zijn. Misschien hebben ze geen stenen, waarmee zehuizen kunnen bouwen om zich tegen de zon te beschermen. Maar aande andere kant zou de bodem van de maan wel eens heel klei-achtigkunnen zijn. Wat doen zij dus? Zij graven enorme velden af en hopende afgegraven aarde op in een grote cirkelvormige heuvel. Zo kunnenzij schuilen in de schaduw van die heuvel. Door mee te bewegen metde beweging van de zon, kunnen zij voortdurend in de schaduwblijven. Zij hebben dus als het ware een soort ondergrondse stadgebouwd. Hun huizen construeren ze door grotten in die kunstmatigeheuvels uit te hakken. Hun akkers en weiden hebben zij in hetmidden van de cirkel geplaatst om op hun vlucht voor de zon tochniet al te ver van hun boerenbedrijf te zijn.'

Ook uit de ontdekking van vier manen rond Jupiter trekt Keplerverregaande conclusies. Omdat alles in de wereld een doel heeft,moet dat dus ook gelden voor de vier manen van Jupiter, stelt hij.Nu is het doel van onze eigen maan om de bewoners van de aarde 'snachts plezier te bezorgen met het schitterende uitzicht op eenvolle maan. Het doel van de manen van Jupiter moet dus wel zijn omandere bewoners van het heelal een soortgelijk genoegen tebezorgen. Omdat de afstand van de maan tot de aarde ongeveer evengroot is als de afstand van de vier manen tot Jupiter kan datgenoegen alleen bedoeld zijn voor de bewoners van Jupiter, stelt dePraagse sterrenkundige: 'Met aan zekerheid grenzendewaarschijnlijkheid kunnen we uit de aanwezigheid van vier manen dusconcluderen dat Jupiter bewoond is.'

Nederland heeft prima onderzoek, vinden de ministers Heinsbroekvan Economische Zaken en Van der Hoeven van Onderwijs. Maar het'maatschappelijk rendement' ervan is laag. Om dat te veranderenmoeten de universiteiten zich meer gaan richten op toepasbaaronderzoek.

Hiervoor komt echter niet meer geld vrij. Om van Nederland eenconcurrerende kenniseconomie te maken, die kan 'excelleren ininnovatie', is volgens de twee bewindslieden het bestaandeonderzoeksbudget voldoende.

Het bestaande budget moet beter worden benut, zeggen de twee. Definanciering moet daarom deels gebaseerd worden op detoepasbaarheid. In dat kader pleit het kabinet ook voor eenactievere opstelling van de universiteiten ten aanzien van hetaanvragen van octrooien. De bewindslieden willen zich in EU-verbandinspannen om de vastgelopen discussie over een efficient Europees'gemeenschapsoctrooi' vlot te trekken waardoor de octrooiregelinggoedkoper kan worden.

Het ministerie van Economische Zaken blijft een belangrijkefinancier van onderzoek. Voorlopig blijven ICT en genomicsterreinen waarvoor extra geld beschikbaar is. Voor latere jarenworden robotica, microsysteemtechnologie en scheidingstechnologieals nieuwe 'veelbelovende' gebieden aangeduid.

HOP, Frank Steenkamp

Waggelen, flaneren, huppelen en ijsberen: dedeelnemers aan de auditie voor het toneelstuk Ugly Yvonne inCultureel Centrum Parnassos moesten er allemaal aan geloven. Hetnieuwe culturele seizoen staat weer voor de deur en dat betekentdringen bij de culturele club, want het aantal belangstellenden isevenals voorgaande jaren weer groot. Ook voor het 'Ugly Yvonne'. 29spelers meldden zich aan voor slecht tien rollen.

Vanwege het grote aantal aanmeldingen is de auditie maandagavondopgedeeld in twee groepen. Dat geeft regisseuse Mieke Neeteson vankwart voor zeven tot kwart voor twaalf de tijd om te kijken wieuiteindelijk een rol krijgt in haar stuk gebaseerd op detragikomedie 'Yvonne' van de Poolse schrijver Witold Gombrowicz."Ik let vooral op aanwezigheid op het podium", legt de gedrevenregisseuse uit. "Zenuwachtigheid vind ik niet zo erg, als ik maareen soort drive zie; een sprankeling. Het optreden hoeft nietperfect te zijn." Daarnaast probeert Neeteson mensen bij elkaar tekrijgen die samen een leuke groep kunnen vormen. "Ik heb niets aantien ego's, een goed team is erg belangrijk", verduidelijkt ze.

Het verhaal over de lelijke Yvonne die zich met kroonprinsPhilip verlooft, waarna de hofhouding doorslaat en het slechtste iniedereen naar boven komt, spreekt veel mensen aan. Chrisje van derRens (23) bijvoorbeeld, de vierdejaars studente Verpleegkunde deedmet veel plezier al twee keer eerder mee aan een productie vanParnassos en ook dit keer hoopt ze op een rol. "Het stuk lijkt mevooral leuk omdat er snelle dialogen en absurdistische scenes inzitten."

Door het grote aantal aanmeldingen heeft regisseuse Neeteson eenruime keuze in acteurs. Toch vindt ze het jammer dat er mensenmoeten afvallen. "Ik vind het niet leuk dat ik zoveel mensen moetgaan teleurstellen."

De belangstelling van studenten voor alle cursussen vanParnassos is onveranderd groot, bevestigt medewerker QuirineMenschaar. "Elk jaar zitten de meeste cursussen vol." Het blijktniet mogelijk om het cursusaanbod te vergroten, om zodoendeiedereen een plek te geven. "We kunnen eenvoudigweg niet meercursussen geven, omdat we niet genoeg lesruimte hebben." Het gevolgis dat, in de hoop op een rol, iedereen nog harder z'n best moetdoen op de auditie.

Om de deelnemers een beetje los te krijgen en alvast een beeldop te doen van iedereen laat regisseuse Neeteson eerst de helegroep op allerlei manieren door elkaar rennen, lopen en sluipen.Vervolgens gaat de muziek aan en moet de groep zich inbeelden opeen feestje te zijn. Niemand kijkt op van de instructies; demeesten hebben dan ook al heel wat theaterervaring. Frank Thiel(22) bijvoorbeeld, vierdejaarsstudent Renaissance en barok. "Op hetUniversity College, waar ik hiervoor zat, deed ik elk jaar mee aaneen aantal producties." Ook Iris Smalbrugge (20) eerstejaars SocialSience aan het University College heeft al de nodigeacteerervaring, onder meer opgedaan aan de jeugdtheaterschool enbij televisiestukken. "Toch was ik best zenuwachtig", geeft zijtoe. Dat geldt voor meer kandidaat-acteurs. Een aantal deelnemersgaat tussendoor zelfs snel even naar beneden om een biertje kopenaan de bar om zo de zenuwen wat te temperen.

Na het verjaardagsfeestje deelt Neeteson de groep op in koppels,die moeten improviseren op een scene uit Ugly Yvonne. Eva Zijp (21)tweedejaars Logopedie krijgt als hofdame de opdracht met deradeloze koning te flirten om hem als hij toehapt, af te wijzen."Ik vond het wel moeilijk, want improviseren is niet mijn sterkstekant", aldus Eva. "Maar het is wel leuk dat ik nu weet hoe eenauditie gaat."

Omdat niemand van elkaar mag afkijken, staat bij het begin vanhet laatste onderdeel de hele groep op de gang te wachten. Wiebinnen is, moet een monoloog voorlezen uit het stuk. "Dat vond ikeen stuk moeilijker", zegt Chrisje nadien. Bij Eva daarentegenwaren de spanningen na de lastige improvisatie weggevallen.

Na drie uur auditie wordt ook voor de laatste kandidaat nog hardgeklapt, want hoe graag iedereen ook mee wil doen, de onderlingesfeer is super vriendelijk. Uiterlijk aanstaande maandag weten dekandidaten wie een rol in het stuk heeft gekregen. Voor degenen dieafvallen houdt Mieke Neeteson nog een klein spreekuur zodat 'ergeen rotgevoelens blijven hangen' verklaart de regisseuse. Deafvallers hebben nog de mogelijkheid zich bij een andere cursus inte schrijven want de inschrijftermijn sluit pas op 1 oktober. Inhet voorjaar is de uitvoering van Ugly Yvonne.

Joost van der Spek

Voor meer info over het programma van hetculturele centrum zie www.parnas.uu.nl

Het boekje slaat in als een bom en verdeelt de wetenschappelijkewereld in twee kampen, De 'filosofen', die vasthouden aan de aardeals centrum van het heelal, willen niets van de ontdekkingen wetenen roepen dat de telescoop van Galilei niet kan deugen.Vooruitstrevende wetenschappers en politici, zoals groothertogCosimo II van Toscane, laten zich daarentegen wel overtuigen doorhet geschrift en zijn bereid Galilei het voordeel van de twijfel tegunnen. Ook de latere paus Urbanus VIII, dan nog Maffeo Barberinigeheten, toont zich tijdens een diner in Florencegeinteresseerd.

Eenmaal paus geworden ontbiedt hij Galilei in 1624 naar Rome engeeft hem toestemming om over de theorieen van Copernicus teblijven schrijven, mits hij ze puur als wiskundige hypothesesbehandelt. Tot 1632 houdt Galilei zich aan die afspraak, maar danpubliceert hij een dialoog, waarin zijn steun aan Copernicusduidelijk wordt. Dat vergeeft de paus hem niet. Hij laat degeschriften van Galilei verbieden en de auteur arresteren. Na eenslopend proces vindt op 22 juni 1633 in de Romeinse kerk SantaMaria sopra Minerva de beroemde ceremonie plaats, waar Galilei zijnfouten en ketterijen afzweert, vervloekt en verafschuwt, en daarmeeimpliciet erkent dat de aarde het centrum van het heelal is en dusstil staat. Volgens de legende heeft hij vervolgens zachtjesgefluisterd '<I>Eppur si muove<I>' (en toch beweegtzij), maar die theorie wordt door Albert van Helden botwegverworpen.

"Een mooi verhaal, maar ik geloof er niets van. Daar was Galileiveel te slim voor. Ik heb grote bewondering voor hem. Hij was nietalleen een man met passie, iets wat ik heel belangrijk vind inwetenschappers die ik bestudeer, maar bovendien is hij'<I>definitely the smartest guy I ever read<I>'. Neemalleen al de subtiele manier waarop hij de traditionele wetenschapin zijn dialoog van 1632 belachelijk maakte door haar te latenverdedigen door een enorme domoor, genaamd Simplicius. Daar waspaus Urbanus dan ook het meest boos over. Galilei is<I>fun<I>, en hij zal zeker niet zo dom zijn geweest omin een zaal met een paar honderd machtige geestelijken, een ruimtewaarvan hij bovendien de akoestiek niet kende, '<I>Eppur simuove<I>' te fluisteren. De vraag is trouwens of hij op datmoment wel in staat was om zoiets ueberhaupt maar te denken.Vergeet niet hoe overweldigend die hele confrontatie met de paus enzijn inquisitie voor Galilei moet zijn geweest. Is het echtmogelijk om op zo'n moment nog de ironische distantie te bewaren omte zeggen '<I>Eppur si muove'<I>'? Als je de verhalenleest over hoe beklaagden zich gedroegen tijdens showprocessenonder Stalin, dan lijkt me dat hoogst onwaarschijnlijk."