In een bandje spelen en beroemd worden. Wie wil datnou niet? Ook onder Utrechtse studenten wordt heel wat afgedroomdover volle zalen en vette platencontracten. Een van de meersuccesvolle dromers is Sigs!. Op hun weg naar mogelijk grote roemspeelden ze twee weken geleden op het lustrumfeest van deDiergeneeskundige Studenten Vereniging.

Veertig optredens per jaar doet Sigs! inmiddels en van een showals vanavond worden de bandleden niet meer echt zenuwachtig. In dekleedkamer die normaal dienst doet als co-assistentenkamer, drinkenze ontspannen een biertje wachtend op het moment dat ze op moeten.Zanger-gitarist Pieter (26) geniet altijd van dit moment. "Het isheerlijk eerst die oase van rust in de kleedkamer en daarna knallenen zweten; alles geven, dat is gewoon gaaf", aldus de zanger. "Aanhet eind ben je dan echt moe, maar voldaan."

De band bestaat uit zeven Utrechtse studenten die het publiekvanavond op bijna twee uur covers trakteert. "We schrijven steedsmeer eigen nummers, maar voorlopig doen we bij de optredens tochvoornamelijk covers", legt Pieter uit. Uiteindelijk is het wel dedroom van de band om alleen zelfgeschreven liedjes te brengen. "Hetlijkt me echt een uitdaging het publiek op onze eigen nummers loste zien gaan", zegt zangeres Evelien (23). Pieter ziet vooralsnogook de voordelen van het naspelen van nummers. "Je leert erg veelvan het covercircuit, het geeft je een goede basis als band."

Toch heeft de Utrechtse groep al een paar keer succes geoogstmet haar eigen werk. Via, via werden ze gevraagd een nummer voor decampagne van het CDA te schrijven, dat werd 'Samen.' "Ideologischhebben we niet iets speciaals met die partij, voor ons was hetvooral een mooie kans om in een professionele studio op te nemen",zegt Pieter. "Het heeft de band geen windeieren gelegd. We zijnveel gedraaid op de radio en zelfs op tv geweest."

Geholpen door het toeval was Sigs! afgelopen zomer zelfs tehoren op de Japanse radio. Daar werd hun eigen nummer 'Thefeeling's gone' gedraaid, nadat Pieter aan de bar een plaatselijkedj had ontmoet. Verder tekende Sigs! tweemaal voor het nummer vande Utrechtse Introductie Tijd, de UIT. Vorig jaar met het op singleuitgebrachte 'Utrecht Check It Uit' en dit jaar met het nummer 'deUitbarsting.'

Paradiso

De band begon zo'n zeven jaar geleden in Lelystad als eengelegenheidsformatie tijdens een feest van de tennisvereniging.Sindsdien is er veel gebeurd. De bandleden verhuisden naar Utrechten werden op drummer Wouter (24) na allemaal lid van Veritas.Gaandeweg bouwde Sigs! vooral in de wereld vanstudentenverenigingen een aardige reputatie op. De afgelopen paarjaar speelden ze veel op studentenfeesten in Utrecht, Amsterdam enMaastricht. "Inmiddels hebben we al in Paradiso, de Melkweg en 013gestaan", zegt Pieter niet zonder trots.

De groep wil graag de studentenband status ontgroeien en metname zanger zou het liefst een platencontract tekenen en verdergaanin de muziek. Dit lijkt een mooie droom, maar wie weet? "We hebbeneen demo en er zijn wat contacten met platenmaatschappijen", aldusde zanger.

Deze zomer verlieten drie leden de band, maar dat heeft niet totproblemen geleid. Zangeressen Leonie (23) en Evelien waren snelgevonden evenals de nieuwe bassist Tom (28) en toetsenist Floris(20). "Er is niets afgedaan aan de stijl en eigenlijk zijn wemuzikaal beter geworden," zegt Pieter enthousiast. Door de komstvan de nieuwe leden is Sigs! niet langer een Veritasband, want dezangeressen zijn lid van UVSV, de bassist van USC en de toetsenistis verenigingsloos. De veranderingen in de personele bezettinghebben geen negatieve gevolgen gehad op de sfeer. "Het kliktemeteen onwijs goed", zegt Leonie.

Terwijl de zangeressen zich in de naastgelegen operatiekamergaan voorbereiden op de show, filosofeert gitarist Michiel (24)over de toekomst van de band. "De drie leden die deze zomer zijngestopt, konden de inspanningen met de band niet langer combinerenmet hun werk. Gelukkig liep het met de nieuwe vier meteenhartstikke goed", zegt de gitarist. 'Het is ook leuk dat iedereenweer studeert, dan hoef je na een optreden niet snel, snel naarhuis toe voor de mensen die de volgende dag weer moetenwerken.'"Maar aan het einde van dit jaar is Michiel zelf ook klaarmet zijn studie technische bestuurskunde en dan is het natuurlijkde vraag wat hij gaat doen. "We gaan dit jaar rammen en als we echtsucces krijgen, is de keuze niet moeilijk. Dan ga ik ervoor. Ik benbereid vijf jaar alles opzij te zetten voor de band."

Kane en Blof

De weg naar succes is lang, realiseert Pieter zich, maar hij zouer heel wat voor over hebben om verder te komen in de muziek.Michiel bevestigt dat de zanger-gitarist de meest gedrevene van hetstel is. "Die gaat met z'n gitaar naar de wc." De juiste weg naarde top is volgens Pieter om langzaam je eigen publiek voor jewinnen en dan van daaruit je populariteit uit te bouwen. "Kijk,Blof begint in Zeeland, de Kast begint in Friesland en Kane begintin Den Haag. Maar neem bijvoorbeeld K-otic, die zijn niet zelfverantwoordelijk voor wat ze doen, die hebben geen wortels, dat isniks."

Hij heeft respect voor Blof en Kane, maar ook voor bands als DeDijk en de Frank Boeijen Groep. Niet alleen omdat die ook een langeweg zijn gegaan, maar ook gewoon vanwege de mooie stemmen en goeienummers die echt iets losmaken. De eigen liedjes van Sigs! zijnmeest Engelstalig en komen van de hand van Pieter en Michiel. "Destijl is pop-, rockachtig", zegt Pieter, maar hij vindt hetmoeilijk om uit te leggen waarmee het te vergelijken is. Zelfluistert hij graag naar artiesten als Sting en Stevie Wonder, enverder vallen ook namen als Bruce Springsteen, The Eagles, TomPetty en The Beatles. Michiel meldt nog even dat hij de Red HotChili Peppers erg goed vindt. 'Met de nieuwe formatie gaan we welwat meer de funk/jazz kant op", voegt Pieter toe.

Even na half elf wandelt de band naar het podium op demonsterbaan in het Heelkunde-Paardgebouw, waar dediergeneeskundigen normaal gesproken paarden op kreupelheid testen,maar vanavond bij wijze van uitzondering een feest wordt gegeven.De akoestiek is niet al te best en het ruikt naar paardenstal, maarde band gaat ervoor. Al na een paar nummers staan de eerstefeestgangers te dansen. Halverwege gaat het goed los. Deenthousiast en professioneel gespeelde covers brengen het inzwembanden, duikbrillen en kapiteinspakken uitgedoste publiek - hetthema is 'Love Boat' - in hogere feestsferen. The Police, Bon Jovi,Fame en Melissa Etherigde: allemaal komen ze langs en ook voor een'recenter' nummer als 'A little less conversation' draait de bandhaar hand niet om.

Bijna twee uur later zit het erop. De geur van paardenstal heeftal aardig plaatsgemaakt voor een aroma van bier, rook en zweet ende band is tevreden. Moe maar voldaan keert iedereen terug naar dekleedkamer. "We moesten als eersten dus het publiek kwam wat traagop gang. Maar uiteindelijk ging het goed, dan voel je dat je zehebt", zegt Leonie als zij in de kleedkamer met zichtbaar genoegeneen sigaret opsteekt. Pieter vond het wel een slijtageslag: "Maarhet ging goed."

De band praat na. "We hadden 'Like the way I do' eerder moetenspelen". Overweegt oordoppen - "het geluid stond echt hard" -,geeft elkaar complimenten - "dames, jullie waren goed op elkaaringespeeld" - en drinkt nog een biertje. Ondertussen proberen tweeheuse groupies de heren van de band te strikken als partner voorhet Diergeneeskundegala Ze vangen bot.

Dan is het tijd om de apparatuur op te ruimen en weg te brengenmet het gehuurde busje; een heel karwei omdat de spullen bij deverschillende bandleden thuis worden bewaard. De vraag is wie ernog even verder gaat feesten en wie er huiswaarts keert. Alhoewelmeerderen iets mompelen over studeren, zet alleen Evelien haarfiets in het busje en gaat richting bed. De rest gaat nog evenlekker door.

Joost van der Spek

In het zand van zeewater zit waardevolonderzoeksmateriaal. In de korrels verschuilen zich oude schelpjesvan miniscule organismen waaruit deskundigen waardevolle informatiekunnen halen over het klimaat in vroegere jaren. Geoloog SanderErnst is zo'n specialist. Hij voegde echter een nieuwe dimensie toeaan het klimaatonderzoek door zich te focussen op de levendeeencelligen uit de zee. Ook keek hij een keer vooruit in plaats vanachteruit.

Met het blote oog lijken het zandkorrels, maar onder eeneenvoudige microscoop blijken de korrels minuscule schelpjes tezijn. Ze hebben gedraaide vormen die nog het meest lijken opslakkenhuisjes. De schelpen zijn de huisjes van eencelligezee-organismen, de foraminiferen. Deze organismen komen over dehele wereld voor. Recent is zelfs een soort ontdekt die in de bodemvan het tropisch regenwoud leeft.

Veel schelpjes zijn minder dan eentiende millimeter groot, maarer bestaan ook soorten van twintig centimeter. De steenblokkenwaarmee de Egyptische piramide van Cheops is gebouwd, bestaan vooreen groot deel uit een grote soort foraminiferen.

Biologisch gezien is er verbazingwekkend weinig vanforaminiferen bekend, maar geologen dragen de organismen een warmhart toe. Forams, zoals de liefhebbers ze noemen, vertellen onsnamelijk hoe het klimaat er vroeger uit zag. De hoeveelheid, dediversiteit en de chemische samenstelling van de fossiele schelpjesin oude aardlagen, zeggen iets over het klimaat van soms welhonderden miljoenen jaren geleden.

Sander Ernst, die sinds 30 september dr. voor zijn naam magzetten, onderzocht het gedrag van levende forams die op of in dezeebodem voorkomen. Daarin onderscheidt hij zich van veel collega'sdie zich bezighouden met de fossiele soms miljoenen jaren oudesoort. De research van Ernst helpt die collega's, want door hetgedrag van de levende organismen te onderzoeken zijn de fossieleforams beter te begrijpen.

Telmachine

Ernst reisde naar de Adriatische Zee, de Golf van Biscaye en deWaddenzee en haalde daar ladingen zand van de bodem. "In de Golfvan Biscaye is het vijfhonderd meter diep. Om daar zand van debodem te halen gebruiken we een 'multi corer', een apparaat metbuizen van plexiglas die zodra ze een stuk in de bodem zijngestoken door het gewicht van apparaat, dichtklappen. Het kan welanderhalf uur duren voor zo'n apparaat weer boven is. Als het danmisgaat, moet je lang wachten."

In Italie was het minder diep, maar viezer. "We vertrokken vanafde Kroatische kant van de Adriatische zee, daar was het waterschoon en helder. Bij Italie, aan de monding van de rivier de Po,leek het wel koffiewater, zo troebel was het. Ik kan wel duiken,maar daar ga ik liever niet in! Het is dertig meter diep en je zietniks. Professionele duikers namen daar voor ons zandmonsters van debodem." Alleen in Nederland haalde Ernst zelf het zand van debodem. "In de Waddenzee doen we het zelf. Gewoon met blote voetenhet water in."

Het verzamelen van de monsters kost per locatie een paar dagen.Het tellen van de forams en het bepalen welke soorten tussen dezandkorrels zitten, duurt maanden. "Helaas is er nog geenforam-telmachine', zegt Ernst. "Het tellen is heelarbeidsintensief. Maar dat vind ik niet erg, het heeft ook wel ietsrustgevends."

In zijn laboratoria - een in Utrecht en een in Nijmegen - steldehij de eencelligen bloot aan verschillende omstandigheden. Door hetwel en wee van verschillende soorten forams in milieu's zondervoedsel of zonder zuurstof te bestuderen, probeerde Ernst er achterte komen waar de forams gevoelig voor zijn.

"De verrassende vinding is dat de invloed van zuurstof veelgroter is dan die van voedsel. Het idee was dat beide factorenongeveer even belangrijk waren. Maar na een of twee weken zonderzuurstof, waren de meeste gemeenschappen flink achteruitgegaan.Sommige soorten kunnen echter wel twee maanden zonder zuurstof, ofze daar voedsel bijkrijgen, maakt niet uit. Kennelijk gaan dieforams in een staat van dormancy, een periode van rust."

De reacties van forams op hun leefomstandigheden, heeft Ernstdaarna in een wiskundig model gegoten. "In het model is te zien hoeeen modelgemeenschap van forams reageert op variaties in dehoeveelheid voedsel en zuurstof. We hebben het model ongeveerdertig jaar door laten rekenen. Dat was voor ons als geologen enpaleontologen een gekke gewaarwording, om vooruit in plaats vanachteruit te kijken."

Po

Het model is gebaseerd op de omstandigheden in de AdriatischeZee. Daar is veel aan de hand. De laatste honderd jaar is deintensiviteit van de landbouw op de Italiaanse Po-vlakte enormtoegenomen. Door de uitspoeling van het bemeste land, komen veelvoedingsstoffen bij de monding van de Po in de Adriatische zeeterecht. Bij de afbraak van al dit organische materiaal wordt veelkostbare zuurstof opgesouppeerd. Door geringe uitwisseling tussenverschillende waterlagen, ontstaan lange periodes vanzuurstofloosheid. Veel zeebewoners, van vissen tot forams, hebbenhet hierdoor moeilijk. "De afgelopen honderd jaar is er eenverschuiving opgetreden naar een minder diverse en een meeropportunistische fauna", zegt Ernst.

Voor de toekomst heeft Ernst al plannen, hij gaat in Frankrijkverder met zijn onderzoek. "Collega's zijn al bezig een dataset aante leggen waarin we gegevens over levende forams koppelen aanfossiele gegevens van het Mioceen, zo'n vijf tot twintig miljoenjaar geleden. De forams zijn nu eenmaal een van de besteklimaatanalyse gereedschappen die we hebben, zeker als we ver in detijd teruggaan."

Rinze Benedictus

Oertijden

Fossielen van de eencellige zee-organismen, foraminiferen,herbergen het oude klimaat in zich. Deze is terug te vinden door tekijken naar de hoeveelheid, de diversiteit en de chemischesamenstelling van de schelpjes in de oude aardlagen. Sommige foramsblijken een duidelijke voorkeur te hebben voor een warme of koudeomgeving. Als in een sediment een 'warme' soort een'koude'vervangt, dan wijst dat op een verhoging van deoceaantemperatuur waar de forams in rondkruipen. Maar ook diepte,hoeveelheid voedsel en zuurstof hebben invloed op de soortenforams.

Ook de samenstelling van de schaaltjes kan iets zeggen over hetklimaat. De chemische formule voor water is H2O, de O staat voorzuurstof. Het zuurstofatoom kan onder meer in een lichte en eenzware variant voorkomen. Water waarin het zware zuurstof-atoom zit,wordt moeilijker opgenomen in ijs. Dat heeft gevolgen voor desamenstelling van de oceanen bijvoorbeeld ten tijde van eenijstijd, als veel water wordt vastgelegd in ijs. In het ijs zitrelatief veel lichte zuurstof, dat betekent dat het 'resterende'water in de oceanen in verhouding veel zware zuurstof bevat.

Dan komen weer de foraminiferen in het spel. De verhoudingtussen lichte en zware zuurstof is terug te zien in de chemischesamenstelling van de schelpjes die de organismen maken. Analyse vande schelpjes kan uitwijzen of in de tijd dat de gevonden foramsleefden er sprake was van een warmere of koudere periode.

Harde muziek, toiletpapierpikkers en natuurlijk deberg afwas waar in veel studentenhuizen regelmatig nieuw leven inschijnt te ontstaan. Met een stel mensen een huis bewonen is nietaltijd feest. Het U-blad belde vele Utrechtse studentenhuizen envroeg: Waar erger je je aan?

Niet verrassend dat de stapels afwas bij bijna iedereen opnummer een staan. Studentenhuizen staan er immers om bekend dat dekeuken de meest verwaarloosde plek van het huis is. "Heb je zelfnet je afwas gedaan, staat er twee seconden later weer een berg",ergert Chris, student fysische geografie zich.

"De keuken is gewoon vies", vindt Roos die pedagogiek doet."Alles plakt, je wil niet eens meer koken", zegt ze over haarstudentenhuis aan de Amsterdamsestraatweg. Huisgenoot Thijs(scheikunde) vindt dat schoonmaken het codewoord is voor irritatiesin studentenhuizen. "Iedereen kent het: vieze vloeren, haren in hetdoucheputje."

Hoewel diergeneeskundestudente Sanne de moed heeft opgegeven -"sommige huisgenoten zijn gewoon niet aanspreekbaar overafwasproblemen" - hebben andere studenten toch een oplossinggevonden die in zekere mate werkt: het boetesysteem.

De bewoonsters van een UVSV-huis aan de Oudegracht betalen tieneuro boete als zij hun beurt niet doen. Bij scheikundestudenteWieteke aan de Ina Boudier Bakkerlaan moet het boetebedrag vantwaalf euro rechtstreeks betaald worden aan de mensen die na deovergeslagen beurt moeten schoonmaken. En bij Marloes in huis wordtde boete elke keer dat je je schoonmaakbeurt niet doet hoger."Volgens mij is het de tweede keer al dertig euro. Iedereen houdtzich nu veel beter aan het rooster", zegtdepsychologiestudente.

Andere huizen, andere oplossingen. Bij Annet (ook psychologie)aan de Enny Vredelaan worden de vuilniszakken gewoon op het balkongedumpt. Wel jammer dat haar kamer daaraan grenst en dat ze na haarvakantie dus met een sopje aan de slag kon toen de maden onder dezakken vandaan kropen. Bij andere studentenhuizen worden ookschuren, tuinen en dakterrassen gebruikt als opslagruimte voorvuilnis en oude afwas.

Sommige studenten maken zich gewoon niet druk om de rotzooi. Eenstudent die anoniem wil blijven: "Ik ben zelf een van degenen dieminder vaak de afwasmachine uitruimen. Het irriteert mij dushelemaal niet als het niet gebeurt." Ook bij Bart (journalistiek)in huis is iedereen lekker nonchalant. "Maar ik zal er niet zo snelwat van zeggen als de afwas zich opstapelt of de wc vies is. Ik benzelf ook weleens lui."

Stampen op de trap

In de - vaak gehorige - kamers van studentenhuizen is de muziekvan je buurman soms letterlijk te volgen. Geert, theologie: "Dankomen er midden in de nacht weer een paar malloten thuis. Diehebben dan wat gedronken en stampen op de trap, slaan met de deurenen draaien harde muziek. Niet zo leuk als je de volgende dag vroegop moet."

Het huis van Thijs - economie en geografie - op de Cambridgelaanstond vroeger bekend om zijn late, luide en ruige feesten. "Erkwamen weleens buren klagen. Ooit werd een huisgenoot diestilletjes op zijn kamer zat helemaal gek van de muziek. Wijdachten eigenlijk dat hij niet thuis was."

Het lijkt wel of huizen met 'oudere' bewoners schoner enrustiger zijn. "We kiezen mensen soms ook uit op de leeftijd" zegtde 25-jarige scheikundestudente Wieteke. "We hebben allemaal onzeeigen spullen en dus ook geen gemeenschappelijke afwasstapel. Wewonen met z'n veertienen en er zijn maar twee mensen die nooitschoonmaken. Daar spreken we hen gewoon op aan."

Ook bij Marloes (27, Psychologie) zijn de meeste bewoners watouder en meer bedaagd. "De gemiddelde leeftijd is ongeveer 25. Veelmensen werken of lopen stage, iedereen gaat redelijk vroeg naarbed. We hebben een jonge hond in huis. Die is negentien en bekladtaf en toe een kastje of een deur met krijt. Dat vinden we niet zoerg."

Toiletpapierpikkers

Onrechtmatig gebruik van de huisboodschappen staat in deergernissen-top 5 op nummer vier. Al kan het zelfs nog eerder foutgaan: in het UVSV-huis aan de Oudegracht worden de benodigdespullen zoals peper, zout en toiletpapier soms niet eens gekochtdoor de aangewezen persoon. Dan wordt er maar weer een middagjegemokt door de meisjes.

Aan de Nieuwe Keizersgracht ergert student sociale geografieDennis zich aan huisgenoten die stiekem het toiletpapier pikken."Ze jatten de gemeenschappelijke spullen die voor mijn verdiepingbedoeld zijn. Echt asociaal."

Bij Geert is de gezamenlijke krant regelmatig pleite. "Volgensmij is het meestal een iemand die dat doet" speculeert hij.

Terugrekenen

Als laatste irritatie wordt de huisrekening genoemd. In bijnaelk huis zijn er wel een paar rekeningen die gezamenlijk betaaldmoeten worden. Thijs : "We betalen de elektriciteit en telefoon metz'n allen en dat is een hoop gedoe. Een standaardbedrag instellenlukt vaak niet. En nu de telefoontikker is afgeschaft, moet je opinternet de telefoonspecificaties na gaan zoeken." Ook hetterugrekenen van de huisrekening leidt tot irritaties. Een anoniemestudent: "De huislijst moet op nul eindigen en dat is altijd eenprobleem. Over en weer gefoeter dus."

Eva Houtsma

Kader1

De U-Blad-studentenhuisergernissen-top 5

1.Opgestapelde afwas

2.Vieze badkamers / wc's

3.Geluidsoverlast

4.Onrechtmatig gebruik van huisboodschappen

5.Uitrekenen van de huisrekening

Kader2: 'Ik kan het hoogtepunt timen'

1.Een anonieme student: "In mijn huis zijn de kamers doorgipsplaten van elkaar gescheiden. We horen dus alles van elkaar.Ook van het heftige seksleven van mijn buurman kan ik meegenieten.Hij doet het niet alleen om elf uur 's avonds of 's ochtends als iknaar school moet, maar ook om vier uur 's nachts. En ik word nietsnel wakker, maar daarvan dus wel. Gekreun, gesteun, gehijg, gepuf.Ik kan het hoogtepunt letterlijk timen. Gelukkig heb ik er nog geenbeeld bij. Aan de frequentie weet ik hoe het met de relatie gaat.Soms is het wat minder, dan is het weer iedere dag raak. Somsprobeer ik het hem subtiel te laten weten door te zeggen 'je weettoch dat we alles kunnen horen' maar dat schijnt niet door tedringen. Ik begrijp er niks van: hoe kun je nou niet weten dat jezoveel lawaai maakt?"

2.Ze worden er soms een beetje moe van. Het UVSV-huis aan deOudegracht waar Paulien (Pedagogiek) woont wordt zo nu en dan gekgebeld door mensen die een kamer zoeken. "Dan bellen ze, ten einderaad blijkbaar, alle studentenhuizen in het telefoonboek af. Datwij op de Oudegracht zitten, lijkt natuurlijk heel aantrekkelijk.Vreemd genoeg bellen er vooral jongens. En aangezien wij allemaallid zijn van de Utrechtsche Vrouwen Studenten Vereniging kan datdus echt niet. Er heeft hier nog nooit een jongen gewoond en datzal ook niet gebeuren. Dat lijkt me voor hem trouwens ook niet echtleuk."

3. Magali komt uit Mexico en studeert hobo aan hetconservatorium. Ze woont in een huis voor buitenlandsemuziekstudenten aan de Biltstraat. "Het is vaak lawaaierig hier:iedereen moet af en toe oefenen" vertelt ze aan de telefoon. Op deachtergrond zijn de klanken te horen van een huisgenoot die vioolspeelt. "Toonladders" verzucht ze. "Het huis is niet zo geweldiggeisoleerd dus je moet wel luisteren naar iedereen. En de eenspeelt klassieke muziek en de ander jazz; het is niet altijd jouweigen favoriete muziek. Gelukkig heb ik oordoppen!"

4. Mariette (journalistiek): "Ik erger me eraan dat we nogsteeds geen huisuitje hebben gehad. We zouden van onze pot metschoonmaak-boetegeld met z'n allen iets leuks gaan doen, maar hetis er nog steeds niet van gekomen. Een paar maanden geleden haddenwe een datum geprikt, het derde weekend in september, te gaan maarniet dus. Niemand voelt zich verantwoordelijk om iets te regelen.We zouden eerst een huisje huren en toen naar Antwerpen gaan. Maardat bleek allebei erg duur. Toen zouden we gewoon met z'n dertieneniets leuks gaan doen in Utrecht. Maar uiteindelijk heeft iedereendan toch al iets gepland op de afgesproken datum. Ik baal ervan!Dat geld moet wel gebruikt worden voor alle bewoners van hethuis!

De studietaks staat sinds vorige week weer hoog op depolitieke agenda. Niet onlogisch, want de studiefinanciering druktzwaar op de onderwijsbegroting. Het ligt dan ook voor de hand dater in deze economisch magere tijden naar alternatieven wordtgezocht. De stufi gaat haar einde tegemoet.

Toen het Centraal Planbureau afgelopen zomer via een discussionpaper pleitte voor een nieuw soort studiefinanciering wilde hetministerie van onderwijs slechts kwijt de ideeen 'zeer interessant'te vinden. En hoewel het veld negatief of genuanceerd reageerde,lijkt de nieuwe staatssecretaris Nijs wel voor een hervorming teporren.

Daarmee neemt het plannetje van het Centraal Planbureau (CPB)ineens flink aan gewicht toe. De schrijvers betoogden datafschaffing van de huidige stufi de staatskas een besparing vanmaximaal 3,2 miljard euro oplevert. Om studenten toch van geld tevoorzien, komt er wat het CPB betreft een taks of een sociaalleenstelsel. De taks heeft op dit moment de meeste kans vanslagen.

Die studietaks komt hier op neer: de student krijgt geensubsidie (lees: stufi) meer, maar leent geld van de staat. Nabeeindiging van zijn studie betaalt de student eeninkomensafhankelijke belasting voor de door hem genotenopleiding.

De achterliggende gedachte bij deze constructie is dat zij diehet meest baat hebben gehad bij hun studie ook het meeste bijdragenaan de bekostiging van het hoger onderwijs. Zodoende krijgt eensuccesvol fiscalist een pittige aanslag, terwijl bijvoorbeeld eenleraar Duits nou juist weer wat minder aan de fiscus hoeft af tedragen.

Uit de deze maand gepresenteerde begroting van 2003 blijkt datNijs vooralsnog uitgaat van het oude systeem, waarbij deprestatiebeurs wordt omgezet in een gift mits de studievoortgangvoldoende is. De staatssecretaris meldde bij die gelegenheid dat zeoverweegt dit systeem geheel of gedeeltelijk overboord te zettenten faveure van de taks. Op het ministerie is er inmiddels eencommissie aan het werk die de haalbaarheid van dit planonderzoekt.

Wel collegegeld

De studietaksdiscussie is bepaald niet nieuw. De LandelijkeStudenten Vakbond (LSVb) hield een jaar of tien geleden al eenpleidooi voor de academicusbelasting. Eerder dit jaar zocht hetTwentse onderwijsinstituut CHEPS al naar mogelijkheden om hethuidige stelsel van collegegelden en studiefinanciering om tegooien. GroenLinks nam de taks zelfs op in het meest recenteverkiezingsprogramma.

PvdA-coryfeeen Willem Vermeend en Jacques Wallage hebben in detweede helft van de jaren tachtig en de eerste helft van de jarennegentig diverse modellen losgelaten op de studiefinanciering,waaronder het sociale leenstelsel en de academicusbelasting.

Bij de LSVb - de bond die de afgelopen jaren een warm pleidooihield voor de taks - is het CPB-geschrift echter niet met loutergejuich ontvangen. Het CPB vindt namelijk dat de student naast debelasting achteraf ook tijdens de studie flink collegegeld moetbetalen. Volgens de bond belemmert dat de toegankelijkheid van hethoger onderwijs.

LSVb-voorzitter Noortje van der Mei ziet juist een model zondercollegegeld. "Doordat studenten geen collegegeld moeten betalen,wordt een belangrijke drempel weggenomen. Als studenten tijdens hunstudie een goede lening krijgen, hoeven ze naast hun opleiding niette werken, waardoor ze meer tijd hebben om te studeren. Tenslottemaakt de taks het mogelijk dat studenten die financieel het meestevoordeel hebben van hun opleiding, verhoudingsgewijs het meestebetalen. Het is dus een prima systeem. Alleen gaat het CPB met datbehoud van het collegegeld een brug te ver."

In Zoetermeer dreigt de LSVb bakzeil te halen met hun pleidooivoor afschaffing van het collegegeld. Sterker nog, de kans is grootdat het collegegeld van de topmasters - weliswaar onder striktevoorwaarden - omhoog gaat.

Prikkels

Dat Nijs wel voelt voor de ideeen van het CPB, zal bijwerkgeversorganisatie VNO-NCW niet in goede aarde vallen. Daar zitmen helemaal niet te wachten op uitvoering van hetstudietaksstuk.

Onderwijssecretaris Chiel Renique ziet bovendien niet wat er zoeerlijk en rechtvaardig is aan een taks of sociaal leenstelsel."Hooggeschoolden hebben net als alle andere Nederlanders te makenmet het progressieve belastingstelsel. En al hebben ze geprofiteerdvan het hoger onderwijs als overheidsvoorziening, doordat zedankzij hun kunde veel verdienen, betalen ze verhoudingsgewijs ookmeer belasting. Zodoende betalen de hoger opgeleiden de staat infeite voor bewezen diensten."

Bovendien zijn de CPB-plannen volgens Renique ook niet goed voorhet hoger onderwijs. "Het aantal prikkels neemt af doordat mensenpas achteraf moeten betalen. Studenten zijn eerder geneigd eenstudie te volgen die ze minder snel op hoge kosten jaagt. Eenartsenstudie duurt jaren langer. Dat zou betekenen dat een artsstraks meer belasting moet gaan betalen. Dat schrikt af."

De beide koepelorganisaties spreken zich in principe nog nietuit. De VSNU is meer dan bereid mee te denken over verandering vande stufi, zolang het de toegankelijkheid van het hoger onderwijsniet schaadt.

Ook met de HBO-raad is volgens een woordvoerder best over dekomst van studietaks te praten. "Er is echter wat aarzeling. Onspunt is dat er in het hbo - meer dan op de universiteiten - veelstudenten rondlopen die uit gezinnen komen met lagere enmiddeninkomens. Die studenten zijn doorgaans een stukterughoudender als er zware lasten in het vooruitzicht wordengesteld, en zullen er dus sneller voor kiezen om een studie telaten zitten."

Samengevat lijkt het erop dat het draagvlak voor de studietaksin de afgelopen jaren nauwelijks is veranderd. Voorstanders wijzenop het profijt dat de afgestudeerde bij zijn opleiding heeft, endaar mag best voor worden betaald. Als tegenstanders niet wijzen ophet maatschappelijk belang van hoger onderwijs, vinden ze wel datmensen met hogere inkomens al genoeg belasting betalen.

Tot voor kort leek het er op dat de studietaksdiscussie deverkenningsfase niet zou ontstijgen, onder meer door alle reservesuit het veld. Nu Nijs de taks nadrukkelijk heeft genoemd alsalternatief voor de huidige studiefinanciering, staat de taks erbeter voor.

Het ministerie van onderwijs moet op zoek naar een manier om destufi - dit jaar met 2,1 miljard euro weer een zware post op debegroting - beter betaalbaar te krijgen. Of de studietaks hetmedicijn is, zal moeten blijken uit verder onderzoek. Of diezelfdetaks dan op korte termijn kan worden ingevoerd, ligt aan dedoortastendheid van de bewindspersoon en de nukken van de TweedeKamer.

HOP, Thijs den Otter

Diet Groothuis

Evelyne Jacq en Maarten Hartman

Anonymus & Anonymus

"Ze planten zich snel voort, daarom hebben wij vrouwtjes." Peteren Rineke Klaassen, respectievelijk student scheikunde endiergeneeskunde, hebben twee degoes als huisdier. Degoe's zijnrotsbewoners van het Chileense Andesgebergte. Het verhaal gaat datonderzoekers ze naar Europa hebben gehaald voorlaboratoriumonderzoek. Toen Peter en Ineke hun dieren twee jaargeleden kochten, waren ze nog vrij zeldzaam maar inmiddels kun jevia Internet overal aan gratis degoe's komen. "De meeste mensenweten niet dat ze speciaal voer nodig hebben, ze hebbenbijvoorbeeld een genetische aanleg voor suikerziekte".

Rineke opent de manshoge kooi, steekt haar arm naar binnen. Tweegrijsbruine diertjes spurten zenuwachtig naar boven. "Ze reagerensterk op vreemden" zegt Rineke die ze voorzichtig aait als ze weergekalmeerd zijn. Peter: "Het zijn geen knuffeldieren, dat wisten wetoen we ze kochten"

Hij was verkocht toen hij degoes in een tuincentrum zag spelen."Ze zijn leuk om naar te kijken. Anders dan de meeste knaagdierenzijn ze overdag actief, ze rennen veel door hun kooi." Soms zettenPeter en Rineke een stuk van de kamer af met schotten waar ze vrijrond mogen lopen. "Een half uur, daarna springen ze over deschotten". Peter lacht. Hij heeft voor de levendige beestjes eencentrifugetrommel, een houten ladder, een vogelhuisje en metalen enkartonnen looproutes in de kooi gemaakt. Rineke: "Ze hebben geennamen. We hebben er niet aan gedacht en we houden ze wel uitelkaar. Al vinden onze vrienden dat belachelijk. Die noemen ze Juten Jul en Petronella en Rinet. Nee, wij houden ze gewoonnaamloos."

Beginnersslang

"Je hebt geluk" zegt Reinder Eekhof, "ik ga hem net voeren". Hetspeciale ritueel blijkt eens per twee weken te worden uitgevoerd.Uit een kooitje grijpt hij een witte muis bij zijn staart, schuifthet terrarium open en gooit de muis naar binnen. "Dit heet eenvoermuis" grinnikt de rechtenstudent verontschuldigend. Bliksemsnelschiet een goudgele slangenkop tevoorschijn, wikkelt zich om demuis en wurgt hem in acht seconden. "Het kan ook met dode muizen,maar met levende is leuker" zegt Reinder. Gevraagd om eentoelichting: "moeilijk uit te leggen. Ik vind slangen intrigerendedieren. Zonder handen en voeten zoals wij zijn het toch effectieveroofdieren. Dat wil ik dan ook zien gebeuren, dat hoort er bij alsje een slang als huisdier neemt. Dit is een gele rattenslang, eengoeie beginnersslang. Ze zijn niet giftig en vergeleken met andereslangen gemakkelijk te houden. Slangen zijn stressgevoelig, je moeter mee om leren gaan."

Intussen werkt Jeffrey kronkelend de muis naar achteren endrinkt met elegante slokjes uit een minivijvertje. Zijn gespletentong schiet heen en weer. Als Reinder hem oppakt schrikt hij enbijt twee kleine gaatjes in Reinders arm. Ongevaarlijk, volgensReinder. Het dier, 160 lang en op het dikste punt 7 cm in doorsnee,voelt lauwwarm en leerachtig aan. Plotseling kronkelt hij, eengriezelig gevoel. Reinder: "Er kan niks gebeuren maar ik had het deeerste keer ook. Het is toch een wild beest. Nee, ik knuffel nietmet hem. Als je wilt knuffelen moet je een hond nemen."

Roosje & Rosa

Roosje Stephanie schudt onwillig met haar kop als MartijnMensink haar wil showen. "Ze heeft een eigenzinnig karakter" zegtMartijn vergoelijkend. Roosje ziet er opvallend uit, zwart met eenbrede, witte middenstreep. Ze is een Lakenvelder, een bijzonderkoeienras. Net als Schotse Hooglanders worden ze gehouden voorbegrazing van weilanden. Lakenvelders heten zo omdat dekarakteristieke middenstreep lijkt op een laken in een veld. Roosjeheeft zes 'bazen': Martijn, Lianne, Rene, Hanneke, Franciska enHuijbert. Lianne: "Roosje is echt ons huisdier. Alleen komt eenkoe, anders dan een hond, niet in huis. Een koe kruipt ook niet bijje op schoot. " Martijn vult aan "met een koe kun je wel een bandopbouwen. Ze merken het meteen als ze door een vreemde gemolkenworden." De zes vormen het bestuur van de Veefokkers, eenvereniging bij Diergeneeskunde die contacten tussen studenten enagrarische wereld stimuleert. Ze organiseren excursies(bijvoorbeeld naar melkrobotbedrijven) maar de voornaamsteactiviteit is het leren beoordelen van koeien. Scoort hun Roosjehoog volgens die officiele norm? Martijn: "Nee. De norm geldt voormelkkoeien, bijvoorbeeld of ze veel melk zullen geven. Dat is voorLakenvelders minder belangrijk. Maar daar hebben we Roosje nietvoor. Ze is gewoon een leuke koe. Ze is van ons en we houden vanhaar". Roosje is net bevallen van een zwart-witte dochter: RosaBovina. Rene: "De stier was roodbont dus we hoopten op een roodbontkalf. We zijn per slot van rekening veefokkers. Maar we zijn allangblij dat het een vaarsje (vrouwtje) is".

Mako & Meddle

"Zonder mensen kun je niet leven maar zonder dieren zou het ookknap lastig worden." Bregje Muijlaert, student diergeneeskunde,vist een fret uit de prullenbak en raapt de vuilnis van de vloer.De fret hobbelt over de gladde vloer naar een volgend speelobject."Nooit op blote voeten lopen, ze happen graag in je tenen."

In een enorm hok in de tuin, drie verdiepingen en een buitenhok,wonen de fretten Mako en Meddle. "Jammer dat ze zo sterk ruiken.Als je lang met ze knuffelt, stinken al je kleren. Ben ik ergensvies van? Laatst had een van de katten 's nachts in bed gekotst,lag ik met m'n voeten in de kots. Dat vond ik vies." Behalve tweefretten en twee katten (Djunga en Musj - Limburgs voor poes "ook inde ranzige betekenis van het woord") heeft Bregje nog tweekonijnen: Buffy en Fluffy. Buffy mist een oog nadat de fretten eenkeer waren ontsnapt. Ze kwam er nog genadig van af want de hamsterwerd gedood. "Fretten en konijnen gaan niet samen. Katten vallen zeniet aan, maar ze spelen te grof met ze. Dat vinden katten nietleuk. Ze zijn nog een keer ontsnapt, toen hebben ze eenmoederhamster met jongen doodgebeten. Sommigen leefden nog. Ik heber buiten een stoeptegel op laten vallen. M'n huisgenoot heeft zemet de kaasschaaf van de stoep geschraapt."

"Het leukst van dieren? Als ze contact maken en een eigenkarakter hebben. Katten en fretten hebben dat. En anders danhamsters gaan fretten tenminste een tijdje mee."

Kip & Tok

Kip en Tok zijn officieel lid van studentenvereniging Biton. "Zestaan met foto en adres in het annuarium", zegt assessor Oscar vanSon, verantwoordelijk voor de verzorging. "We weten nog niet wat wedoen als ze doodgaan", vult preses Jaco Schipper aan. "Normaalhouden we drie dagen rouw als iemand overlijdt, maar dat lijkt medan niet gepast." Kip en Tok wonen in de tuin en slapen in een hoogaan de muur gespijkerd hok waar ze via een loopbruggetje kunnenkomen. Ze leggen bijna dagelijks een ei. Student economie engeografie Jaco: "Ze zitten graag op schoot en pikken alles uit jehanden. Als je een shaggie draait moet je oppassen dat ze het nietopeten". Wat moet Biton met kippen? Biologiestudent Oscar: "Tweejaar geleden liepen ze opeens in de kelder. Het raampje stond open.Ze bleken van Triton te zijn. De roeiers zijn nog wel komeninformeren of het goed met ze ging."

De leden besloten dat de kippen mochten blijven. Er zijn zelfsspeciale, alleen mondeling overdraagbare, huisregels opgesteld voorde omgang van de leden met de kippen en de andereverenigingsdieren: de zeven goudvissen. De goudvissen dierondzwemmen in een Romeins bad met fontein, dat is gebouwd volgensde wetten van de gulden snede, zijn Jaco's verantwoordelijkheid."Het is je eer als preses dat ze tijdens jouw bestuursjaar nietdoodgaan. Tijdens de Uit-dagen en op drukke feesten brengen we zein een grote pan in veiligheid. Die fontein staat meestal uit, diewerkt nogal op de blaas."

Tienduizenden mensen lijden in Nederland aandementie. Het onderzoek van Heinekenprijswinnaar Dennis Selkoebrengt een medicijn tegen de ziekte van Alzheimer onder handbereik.De Amerikaanse professor was onlangs in Nederland om zijn prijs inontvangst te nemen en gaf een lezing in het Universitair MedischCentrum over zijn onderzoek.

Op een billboard hangt een klein briefje: 'een halfje wit entwee melk'. Dit is menselijk, vertelt de poster ons. Op een anderbriefje staat 'onze kleinkinderen heten Annemarie en Pieter-Jan'.Dit is zorgelijk, vindt de poster. De Stichting Alzheimer Nederlandwil met deze billboards dementie onder de aandacht brengen. Denieuwe campagne van deze stichting heet onheilspellend: 'Alzheimermag geen nationale ramp worden'.

De getallen zijn dan ook dreigend. In Nederland leiden ongeveer180.000 mensen in meer of mindere mate aan dementie, zes procentvan mensen ouder dan zestig lijdt eraan. Waarschijnlijk zijn er nogeens 70.000 mensen bij wie de diagnose nog niet is gesteld. Debelangrijkste oorzaak van dementie is de ziekte van Alzheimer. Bijdeze onomkeerbare hersenaandoening sterven er steeds meerhersencellen af. Wat begint met mild geheugenverlies, leidt binnentien tot vijftien jaar tot ernstige dementie, karakterveranderingenen uiteindelijk tot de dood. De langzame aftakeling van alletypisch menselijke functies zoals geheugen en intellectuelevaardigheden maakt de aandoening bijzonder wreed.

Controversieel

Als het aan de Amerikaanse professor Dennis Selkoe ligt, hoeftin de toekomst niemand meer dit lot te ondergaan. Volgens hem isAlzheimer een behandelbare aandoening. Hij verwacht dat zijnonderzoek binnen vijf tot tien jaar zal leiden tot eenmedicijn.

Selkoe, die werkt aan de Harvard Medical School, is in Nederlandom de Heinekenprijs voor de geneeskunde in ontvangst te nemen. Dezetweejaarlijkse prijs wordt uitgereikt door de KoninklijkeNederlandse Academie van de Wetenschappen in de categorieengeschiedenis, biochemie en biofysica, geneeskunde, kunst enruimtelijke wetenschap. De vijf winnaars mogen elk 150.000 dollarmee naar huis nemen.

Vrijdag 20 september vertelde Selkoe tijdens een lezing in hetUniversitair Medisch Centrum aan een vooral neurologischgeinteresseerd publiek, wat volgens hem de oorzaak is vanAlzheimer. Volgens hem, want zijn ideeen waren in ieder geval eentikje controversieel.

In de hersenen van Alzheimerpatienten vormen zich plaques. Datzijn afzettingen van een eiwit dat overvloedig voorkomt buiten dehersencellen van de patienten. Volgens Selkoe veroorzaken dezeplaques de sterfte onder de zenuwcellen. Tegenwoordig is zo'ndriekwart van zijn collega's het daar mee eens, maar dat wastwintig jaar geleden anders. "Men zag de plaques als grafstenen",zegt Selkoe. Hij moest maar uit gaan zoeken hoe de zenuwcellendoodgingen, de plaques waren oninteressant.

Het pakte anders uit. Selkoe ontdekte dat de plaques bestondenuit een klein eiwit, beta-amyloid. Bij patienten met een zeerzeldzame genetische afwijking maken zenuwcellen dit eiwit in grotehoeveelheden. Dat leidt tot dementie op ongebruikelijk vroegeleeftijd. "De jongste patient met Alzheimer die ik ken was een18-jarige high school student", vertelt Selkoe. "Ze overleed toenze achter in de twintig was."

Welvaartsziekte

Gelukkig komt deze erfelijke vorm van Alzheimer erg weinig voor.Maar het opende wel de weg voor Selkoe's onderzoek. Via degenetische afwijking kwam hij het biologische mechanisme achterAlzheimer op het spoor. Mensen met genetische Alzheimer hebben vaakafwijkingen in het presenilline-eiwit. Dit eiwit knipt de langevoorloper van het 'ziekmakende' beta-amyloid-eiwit in verschillendestukken. Het presenilline kan echter op verschillende manierenknippen. Als het zo knipt dat veel van het 'verkeerde' beta-amyloidontstaat, leidt dat tot vroege Alzheimer.

Het kan ook verklaren waarom sommige mensen Alzheimerontwikkelen en andere niet. Een hele reeks van kleine genetischefactoren hebben waarschijnlijk invloed op hoe presenilline knipt.Naarmate er meer beta-amyloid ontstaat, is de kans groter datiemand op latere leeftijd Alzheimer krijgt.

Want Alzheimer is een soort welvaartsziekte, alleen door onzelange levensverwachting kennen we de ziekte. Selkoe: "Als weallemaal op het gepaste moment dood zouden gaan, als we gedaanhebben wat we moeten doen, dan zou de opstapeling van beta-amyloidgeen enkel probleem zijn. De enige keer dat Alzheimer iemand treftin zijn biologische actieve periode, is vanwege een zeldzamemutatie."

Selkoe formuleert het wat droog biologisch, maar hij isnatuurlijk zeer begaan met het lot van Alzheimerpatienten. "De keygoal van mijn onderzoek is behandeling", vertelt hij na de lezingop een kamer op de afdeling Celbiologie van het UMC. Selkoe wilAlzheimer op twee manieren aanpakken: voorkom de aanmaak vanbeta-amyloid of zorg dat de plaques opgeruimd worden.

Het opruimen van de opgehoopte beta-amyloid-eiwitten kan doorhet inspuiten van hetzelfde eiwit. Het immuunsysteem reageertdaarop door de plaques aan te vallen en op te ruimen. Selkoe: "Ineen klinische trial waar driehonderd mensen zo gevaccineerd werden,kregen 17 van hen echter een ontstekingsreactie in de hersenen. Demensen werden wel weer beter, maar de bijwerking is onacceptabel.Ik denk dat een nieuw vaccin, dat gebaseerd is op een kleiner stukvan het beta-amyloid, deze bijwerking niet zal hebben."Uiteindelijk hoopt Selkoe dat het mogelijk is om het vaccinpreventief te geven, zodat bij mensen met pre-Alzheimerverschijnselen zoals vergeetachtigheid, de verdere opbouw van hetbeta-amyloid wordt voorkomen.

Drijfveren

Een andere manier om Alzheimer te voorkomen is het eiwitpresenilline te remmen. De productie van beta-amyloid stoktdaardoor. De farmaceutische industrie is momenteel hard op zoeknaar stoffen die presenilline blokkeren. Probleem: presenillineheeft ook goede kanten, het eiwit verwerkt stoffen die belangrijkzijn voor het functioneren van zenuwcellen. Het is dus zaak om eenmedicijn te vinden dat de opbouw van beta-amyloid remt, maar denormale functie van presenilline ongemoeid laat. Selkoe heeft goedehoop dat zo'n stof bestaat.

Selkoe: "Binnen vijf of tien jaar bestaat er waarschijnlijk eenmiddel dat de hoeveelheid beta-amyloid in de hersenen verlaagt. Alsblijkt dat dat werkt tegen Alzheimer, dan zijn de laatsteongelovige Thomassen pas overtuigd van de rol vanbeta-amyloid."

Het zou een prestatie van formaat zijn, een hersenziekte viareductionistische biologie behandelbaar maken. Het is een vanSelkoe's drijfveren. "Dat vind ik heel opwindend, daar houd ik echtvan. De hersen-geestrelatie is de reden dat ik dit onderzoek bengaan doen. Als kind wilde ik dokter worden om irrationele redenen:ik vond artsen sort of cool. Maar toen ik eenmaal biochemie-vakkenvolgde, kreeg ik het idee dat alleen ziekten diagnostiseren enbehandelen niet genoeg is. Het zou pas echt geweldig zijn als weziekten konden voorkomen. En daar heb je wetenschap voor nodig. Watik zo mooi vind aan mijn onderzoek is dat ik begonnen ben met heteigenhandig vermalen van de hersenen van Alzheimerpatienten om tede plaques te analyseren. Dat werk leidde uiteindelijk tot eenfundamenteel nieuw inzicht in hoe de hersenen werken."

En daar kunnen anderen van leren. "Ik denk dat het paradigmazoals wij dat neergezet hebben - de ophoping van 'afval' in dehersenen kan ingewikkelde ziekten verklaren - openingen biedt voorandere hersenziekten. Neem bijvoorbeeld Parkinson. In de hersenenvan die patienten vind je Lewy bodies. Genetici ontdekten dat eenerfelijke vorm van Parkinson samenvalt met een afwijking in hetalfa-synucleine-eiwit. Dat eiwit blijkt ook een van de bestanddelenvan de Lewy bodies te zijn! Bij hersenziekten moeten we dus zoekennaar cellulaire afwijkingen in het brein. Bij bijvoorbeeldschizofrenie hebben we dat nog niet gevonden, maar dat is eenkwestie van tijd."

Rinze Benedictus

Edwin Evers gaf afgelopen maandag een kamer inUtrecht weg. Uit 1500 kandidaten werden drie finalisten gekozen diein twee uur tijd zoveel mogelijk studieboeken moesten verzamelen.Een impressie vanuit het Educatorium, waarvandaan 'Evers staat op'deze morgen de ether werd ingeslingerd.

Het is een koude en donkere septembermaandag, zes uur'sochtends. De Uithof ligt er verlaten bij. Op de Cambridgelaanzijn alle lichten uit. Het Educatorium is echter al wakker. Vanuithet gebouw zijn enkele luide Top-40 melodieen te horen. Plots eenvrolijke tune: 'Evers staat op' begint.

Op deze morgen is Radio 538 naar Utrecht getogen, en niet zonderreden. Het radiostation geeft kamers weg. De omroep betaalt eenjaar lang de huur en de student kan hierna in het pand blijvenwonen. De Rabobank, sponsor van het evenement, geeft de winnaar eeninboedelverzekering en een maand zakgeld van 250 euro. Ook inTilburg, Groningen, Rotterdam en Amsterdam zullen de twee bedrijvenstudenten gelukkig gaan maken.

Simpel

Marloes van Welie (21) loopt zenuwachtig heen en weer. De meestemensen om haar heen kijken allemaal nog wazig voor zich uit op devroege morgen, maar Marloes is al op en top geconcentreerd. Ze iseen van de drie uiteindelijke kanshebbers op de kamer. Uit de 1500inschrijvingen zijn deze drie studenten gekozen. Gestresst zoekt zezoveel mogelijk mobiele telefoons bij elkaar, zodat ze in iedergeval genoeg beltegoed heeft, als ze rare opdrachten moetvervullen. Ook heeft ze haar vriend Bastiaan (25) en haar moederDinie als hulp meegenomen.

Ook de andere twee kandidaten, Sybre Bitter (19) en ChristieVerplanke (20), zijn voorzien van fans. Dit op verzoek van 538. Hethelpt een goede sfeer creeeren, is het idee. "Het is jammer dat hetverder niet zo druk is", vertelt Ghislaine van Halle. De

p.r.-executive is verder tevreden over de opzet. "Het ziet ertoch allemaal prima uit, en we maken een student gelukkig. Daargaat het om."

Om zeven uur moeten de drie kandidaten zich bij Edwin Eversmelden. "Hebben jullie al enig idee wat de opdracht is", lachtEvers. "Het zal wel iets met bier zijn", is het snelle antwoord vanMarloes. Ze zit er ver naast. "De opdracht is simpel", verteltEvers. "Degene die om negen uur de meeste studieboeken heeftverzameld, is de winnaar." De drie kandidaten kijken verrast omzicht heen. Dit hadden ze niet verwacht. Evers: "Wat staan julliehier nog. Aan de slag!"

De drie kandidaten rennen snel naar hun aanhang om teoverleggen. Christie gaat de studenten van de Cambridgelaan uit bedte bellen, Sybre belt zijn vrienden in Ede met het verzoek of ze zosnel mogelijk met alle studieboeken die ze hebben op de trein naarUtrecht willen stappen en Marloes besluit naar de PABO te gaan,waar haar vriend Bastiaan zijn opleiding volgt. Snel belt ze haarvader om zijn auto te lenen.

Ondertussen draait Evers rustig verder en grapt als altijd. "Watis het rustig, he, zie je wel dat die studenten niets doen danuitslapen." Een buldersaldo van de hulpdj's. Het ritueel herhaaltzich voortdurend.

"Kijk eens wat ik heb!" Moeder Dinie komt met een karretje volboeken het Educatorium binnen. "Ik zag een medewerker van debibliotheek lopen met het karretje, en ik vroeg of ik het mochtlenen. Zoals jullie kunnen zien, is het gelukt." Haar horloge moestze afgeven als borg.

Erik de Zwart is inmiddels ook binnen. De directeur van Radio538 is tevreden over de studentenactie. "Vier jaar geleden zijn wemet deze actie begonnen. Toen ging het om een landelijke wedstrijdmet een winnaar: de student met de meest ludieke actie won. Deeerste keer zwom een student door de Amsterdamse grachten , hetjaar daarna duwde een student een tram door diezelfde stad. Het isgoed om te zien dat het nu een grotere actie is geworden." Of DeZwart zelf ook in woningnood heeft gezeten? "Jazeker, ik heb zelfseen tijdje in een illegaal pand in Amsterdam gewoond."

Monumentaal

Het is iets voor negen. De drie kandidaten komen het Educatoriumbinnengesneld. Al snel blijkt dat Marloes de meeste boeken heeftverzameld, dankzij haar moeder. Christie kijkt wat sip voor zichuit. "Bijna alle studenten op de Cambridgelaan sliepen nog." Sybremompelt ongeduldig: "Waar blijven die vrienden? Ze hadden er almoeten zijn." Iets na negen uur rennen ze het Educatorium in."Vertraging bij die klote NS", roept een vriend verongelijkt. "Wehebben zelfs de taxi hierheen genomen. Zijn we nog op tijd?" Hetantwoord is negatief. De medewerkers van Radio 538 zijnonverbiddelijk. De vrienden met boeken zijn te laat.

Zo wordt Marloes winnaar van een kamer van 3,5 bij vier in eenmonumentaal pand op de Leidsche Kade in Lombok. "Dit had ik dusecht nooit gedacht", jubelt ze. Evers kijkt tevreden. Het is tienuur, de show is voorbij en er is weer een student gelukkig gemaakt."Daar draait het toch om. Kijk het meisje gelukkig zijn", lacht dedj. Met een vriendelijk knikje beeindigt Evers het gesprek. Depopulaire radioman stapt in zijn auto en verlaat De Uithof.

Pim Sedee

Kans op explosieve situatie

Het kabinet Balkenende lijkt inhoudelijk wel Paars III, meenthoogleraar praktische filosofie Willem van Reijen. "Het gestuntelin de eerste maanden kan ik deze nieuwe ploeg nog vergeven, al hadBalkenende verstandiger moeten zijn toen hij zich bij een bezoekaan Berlusconi liet fotograferen met de arm van de Italiaanseleider om zijn schouder. Ik kreeg er het Karremansgevoel bij." WatVan Reijen echt verontrust, is dat toch de feeling ontbreekt voorhetgeen burgers bezighoudt. "Zo'n passage in de Troonrede overnormen en waarden is goed. Maar als ik kijk naar de motivatie vanburgers die dit kabinet in het zadel hebben geholpen en ik zie wathet kabinet nu voorstelt, dan kan ik me indenken dat burgers op eengegeven moment nijdig worden. Terecht, want mensen hebben recht opeen goed functionerende gezondheidszorg, goed onderwijs, een gevoeldat ze veilig op straat kunnen lopen, dat hun stem iets uithaalt.Het is nog steeds: wij regeren voor u, maar zonder u. Pim Fortuijnverstond de kunst om mensen bij het spel te betrekken. Nu zie ikaan de verre horizon niemand met zoveel charisma."

Niet dat Van Reijen onverdeeld blij was met Fortuijn. "Het isgebleken dat ook Nederland - zij het nog vrij onschuldig - nietongevoelig is voor een volksmenner. Als mensen straks geen huizenmeer kunnen kopen vanwege de hoge hypotheken, er geen leraren meervoor de klas willen staan en de wachtlijsten nog steeds bestaan,kan dat tot een explosieve situatie leiden. Zeker metniet-professionele politici op sleutelposities."

Hoe teleurstellend de inhoudelijke voorstellen van het nieuwekabinet zijn, valt volgens Van Reijen pas op als je die vergelijktmet Duitsland. "Daar kwam na zestien jaar CDU een roodgroeneregering aan de macht. Ook die maakte in het begin blunders, maardaarna is er wel degelijk iets veranderd. Er is een hele anderegezinspolitiek, kernenergie werd afgeschaft en de immigratieaangepakt."

Meer ruimte voor politiek handelen

De nieuwe regering moet vooral serieus genomen worden. Net alselk ander kabinet. Dat zegt universitair hoofddocent Bestuur- enOrganisatiewetenschappen Margo Trappenburg. "In Nederland neemt hetpolitiek cynisme toe. Mensen hebben geen vertrouwen meer in deoverheid. Dat is geen goede ontwikkeling. Volgens mij kun je datcynisme alleen bestrijden door gewoon inhoudelijk op ieders ideeenin te gaan." Politiek gezien zijn het volgens haar spannendetijden. "Het kabinet Balkenende is een trendbreuk met Paars in eenaantal opzichten. De ruimte onder Paars om problemen aan te pakken,was uiterst beperkt door tal van internationale verdragen en eenheel streng regeerakkoord. Dat leidde tot een technocratischebestuursstijl. Ik vind het winst dat dit nieuwe kabinet daarmee wilbreken. Dat suggereert meer ruimte voor politiek debat en politiekhandelen. Zelfs het regeerakkoord is niet langer meer heilig. Wemoeten maar zien of die nieuwe stijl van openheid beklijft. Zo'ndiscussie over normen en waarden vind ik goed, al lijkt het mij danweer raar om daar een commissie voor in het leven te roepen."

Beleidsinhoudelijk is Trappenburg erg genuanceerd. "Gaat het dekomende jaren beter met de publieke sector? Dat moet je maar hopen.Positief is wel het idee van Bomhoff dat de gezondheidszorg toemoet naar een open-einde regeling. Dat wil zeggen dat er zoveelzorg moet zijn als patienten nodig hebben. Dit plan kan werken,alleen moet het niet zo zijn dat het uiteindelijk asociaal uitpaktdoordat patienten alles uit eigen zak moeten betalen."

Ook over het vreemdelingenbeleid is Trappenburg niet alleen maarnegatief. "Sommige ideeen gaan natuurlijk echt te ver, zoals datplan om criminele Marokkanen hun Nederlandse paspoort af te pakken,maar er is zo lang een taboe op dit onderwerp geweest. Nawijn wilstrengere regels voor het importhuwelijk en meer eisen stellen aannieuwkomers. Het is jammer dat het oude plan van de SocialistischePartij om allochtonen te verspreiden over de stad nooit isuitgevoerd, daarvoor is het nu in de grote steden te laat. Meerspreiding in het onderwijs zou nog wel kunnen, maar dat zie ik nietgebeuren met het CDA in de regering.' Zorgen heeft ze vooral overandere terreinen. "Het openbaar vervoer, het hoger onderwijs en hetmilieu krijgen weinig aandacht. Dat is erg sneu. Helemaal als jebedenkt dat er wel veel geld is voor defensie en zo'n Joint StrikeFighter."

Langetermijn wordt vergeten

Kennelijk ziet dit kabinet voor zichzelf ook slechts eenbeperkte levensduur want het neemt vooral maatregelen voor de kortetermijn, is de mening van hoogleraar arbeids- enemancipatie-economie Joop Schippers. "Bezuinigen is hetoverheersende motto, maar het is penny-wise, pound foolish. Hetkabinet vergeet wat economen de programma-effecten noemen. Datbetekent dat het geld dat je op de ene sector bezuinigt, elderswordt uitgegeven. Neem als voorbeeld het onderwijs: wat je daar nuniet in investeert, levert over vijf of tien jaar weer een tekortaan huisartsen op of een slechtere concurrentiepositie ten opzichtevan het buitenland door een gebrek aan technici."

Vooral het CDA neemt hij dit kortetermijndenken kwalijk. "HetCDA predikt altijd het rentmeesterschap, het zuinig omgaan met deomgeving, het woekeren met talenten. Nu gaat het er vooral om ofhet kasboek op orde is. Neem de Melkertbanen. Het schrappen daarvanlevert nu een bezuiniging op, maar volgend jaar moeten die mensenwel een uitkering krijgen. Bovendien mis je hen dan als stadswacht,klassenassistent of bewaker van de fietsenstalling. Dat komt dekwaliteit van de samenleving niet ten goede. Ook het negeren vansociale aspect van dit werk is niet in overeenstemming met denormen en waarden die het kabinet predikt."

Het meest vreest hij de maatregelen die onomkeerbaar zijn. 'Hetspaarloon, de WAO en desnoods de Melkertbanen kun je terugdraaien.Maar ze morrelen ook aan de grenzen van het Groene Hart, dat krijgje nooit meer terug. Hetzelfde geldt voor het investeren in vrouwenop de arbeidsmarkt. Als je niet investeert inarbeidszorgvoorzieningen, redden vrouwen het niet op dearbeidsmarkt en verliest hun menselijk kapitaal aan waarde. Omdatweer op peil te brengen, heeft een lange doorlooptijd. Vrouwenzullen niet massaal van de arbeidsmarkt verdwijnen; departicipatiegroei zet ongetwijfeld door. Veel beleidsterreinenblijken beleidsresistent. Gelukkig maar, in het geval van ditkabinet.' Naast de gevolgen van kortetermijndenken waarschuwtSchippers ook voor de betrouwbaarheid van de overheid. 'Er is zoweinig aandacht voor gedragsreacties. Je kunt niet straffeloosversimpelen. Dat heeft negatieve gevolgen voor de economie. De LPFis onervaren, maar CDA en VVD zouden toch moeten weten hoebelangrijk een betrouwbare overheid is.' Ook de discussie met devakbonden op dit moment is volgens Schippers terug te voeren op diebetrouwbaarheid. 'Een aantal jaar geleden hebben de bondeningestemd met loonmatiging. Het spaarloon was daarbij eensmeermiddel om dat erdoorheen te krijgen. Als de overheid daar nualweer op terugkomt, speelt bij de bonden de geldvraag, maar vooralook de principiele vraag of met zo'n overheid wel afspraken temaken zijn.'

Te veel nadruk op repressie

Bijzonder hoogleraar vredespedagogiek en docent onderwijskundeLennart Vriens is blij dat het nieuwe kabinet problemen in desamenleving signaleert en het doorgeschoten individualisme datonder Paars floreerde kritisch benadert, maar heeft twijfels overde realiseerbaarheid van de oplossingen. "Ik wil het kabinet eenkans geven. Het debat over waarden en normen is positief, al is hetniet nieuw. Het is mij te makkelijk daar meteen de spruitjesluchtvan de jaren vijftig op te plakken. De vrije samenleving heeft ooknadelen, er moet enige vorm van gesprek blijven over wat ons in ditland bindt en waarin we van elkaar verschillen. Maar in de plannenvan het kabinet zitten veel tegenspraken. Het economische dogma isgebleven. Met die bezuinigingen loop je het gevaar dat wat je metde ene hand binnenhaalt, er via de andere hand weer uitgaat."

Het kabinet gaat volgens hem te kort door de bocht. "Heinsbroekzei in De Volkskrant dat de moraal verkocht kan worden. Dat is temakkelijk. Waarden en normen zijn geen jas die je aan en uit kunttrekken. Ze vereisen langdurige opvoeding, een groei in deontwikkeling, inspanning en volharding. Het tolereren van demulticulturele samenleving is een deugd, maar het moet wel eenkritische tolerantie zijn. Voor inburgeren moeten allochtonen zichniet alleen bewust zijn van de verandering die ze moeten maken,maar het is ook noodzakelijk dat ze in hun directe omgeving deNederlandse waarden en normen zien. Anders lukt het nooit."

Over de jeugd maakt Vriens zich in het bijzonder zorgen. "Dehuidige jongeren zijn een vergeten generatie, terwijl zij juistvaak overlast en onveiligheidsgevoel veroorzaken. Het probleem inonze cultuur is dat we geen antwoord hebben op de Sturm und Drangfase die vooral jongens doormaken. Deels gaan de problemen vanzelfover en is het onschadelijk, maar deels niet. Daarover staatnauwelijks iets in het de troonrede, alleen dat er repressief moetworden opgetreden. Volgens mij werkt alleen repressie niet, er moetmeer inzicht komen in de leefwereld van jongeren. De buurthuizendie in de jaren tachtig zo'n beetje zijn wegbezuinigd, waren nietalleen maar soft. Die vingen veel jeugdcriminaliteit af. Ook kon jedaar inzicht krijgen in hetgeen er onder jongeren speelde. Vanuitpedagogisch oogpunt is het ook heel slecht als bijvoorbeeldminister Heinsbroek zegt dat hij te hard rijdt in zijn auto. Eenregering die wil dat de samenleving waarden en normen hanteert,moet zelf het goede voorbeeld geven."

Christie Hofmeester

De valkuil van de psychologie. "Een saillant voorbeeld daarvanis wat precies de grote onvrede bij de Pim Fortuyn-stemmersveroorzaakte. Het is moeilijk daar precies de vinger op te leggen."Iedereen speculeert over de oorzaak van de enorme aanhang vanFortuyn, terwijl al die speculaties niet te verifieren zijn. In depsychologie is het heel makkelijk vragen te stellen die nietbeantwoordbaar zijn. Dat is volgens hoogleraar sociale psychologieKees van den Bos het grote manco van zijn onderzoeksgebied."Psychologen moeten niet vergeten dat ze een empirische disciplinebeoefenen. Je kunt wel gedachten of theorieen hebben, maaruiteindelijk moet je die staven met metingen. Dat kan frustrerendzijn, omdat je vaak toch graag iets 'hoogs' wilt weten, maar dat jegenoegen moet nemen met iets 'lagers', omdat je dat wel kuntmeten."

Het dilemma is terug te voeren op de wortels van de psychologie.Psychologie heeft twee componenten, een meer theoretische,filosofische en een empirische, natuurkundige. Daarom is socialepsychologie ook zo'n succesvolle discipline binnen de psychologie,zegt Van den Bos. "Sociale psychologie heeft die combinatie heelerg in zich. Elke wetenschapper die van zijn vak houdt, zal datnatuurlijk zeggen. Maar dit is denk ik wel echt zo, het isbovendien ook vaker beweerd."

Binnen de sociale psychologie gaat de aandacht van Van den Bosuit naar sociale rechtvaardigheid. "Ons politieke bestel draait omsociale rechtvaardigheid, denk bijvoorbeeld aan de discussie rondde belastinghervorming. Thema's als zelfzucht en altruisme, zijnheel belangrijk. Ook de economie draait daarom. Hoe beperk jemensen hun zelfzucht?" Het 'graaigedrag' van topmanagers waarminister van economische zaken Heinsbroek tegen ageert, is daarvaneen actueel voorbeeld.

"Het probleem van denken over sociale rechtvaardigheid is dat eral snel objectiviteit insluipt", waarschuwt Van den Bos. "Terwijldie objectiviteit helemaal niet bestaat, iemands oordeel overrechtvaardigheid is altijd gekleurd."

Het oordeel van mensen of een bepaalde behandeling rechtvaardigis, hangt van de omstandigheden af. Van den Bos illustreert dat meteen simpel experiment. Proefpersonen worden gevraagd langs te komenom een onduidelijke situatie te beoordelen. "Als mensen door deregen er naar toe moeten komen, zullen ze sneller geneigd zijn eenbehandeling als onrechtvaardig te beschouwen. Op een zonnige dagoordelen ze anders. Het gevaarlijke is dat je je niet realiseertdat zulke factoren een rol spelen. Je denkt dat je een objectiefoordeel geeft, maar dat is dus niet zo."

Iets vroeger in zijn carriere onderzocht Van den Bos hoe mensende rechtvaardigheid van een rechterlijk vonnis beoordelen.Normaliter maken mensen eerst het proces mee en horen ze daarna wathet vonnis is. "De gang van zaken tijdens het proces vormt dan hetreferentiekader, de basis waarop mensen beoordelen of het vonnisrechtvaardig is. In een experiment gaven we mensen echter eerstinformatie over het vonnis en daarna pas over het proces. In datgeval bepaalt het vonnis of mensen de procedure rechtvaardig vondenBij een strenger vonnis vonden mensen het proces oneerlijker."

Ook de onzekerheid tijdens een sollicitatiegesprek is vaninvloed op ons oordelingsvermogen. Als het moeilijk is om eensalarisaanbod op waarde te schatten omdat je niet weet wat anderemensen in het bedrijf verdienen of omdat je het om een andereredenen niet goed kunt inschatten, blijkt opeens de behandelingtijdens het gesprek belangrijk te zijn. Van den Bos: "Door jeonzekerheid weegt de sollicitatieprocedure mee. Als je het gesprekrechtvaardig vond, zul je eerder geneigd zijn te denken dat hetsalarisaanbod dan ook wel rechtvaardig zal zijn."

Van den Bos heeft ook verschillende malen gepubliceerd overrechtvaardigheid in bedrijven. Reorganiserende bedrijven moeten ookwaken dat ze hun werknemers eerlijk blijven behandelen. "Het isvaak moeilijk voor een werknemer om te beoordelen hoe terecht eenreorganisatie met eventuele gedwongen ontslagen is", zegt Van denBos. "Dus hecht zo iemand dan juist veel waarde aan de manierwaarop het bedrijf met de situatie omgaat. Werknemers worden heelgevoelig voor rechtvaardigeid. Terwijl managers in tijden vancrisis juist denken 'Even snel reorganiseren', die zienrechtvaardigheid meer als een luxegoed."

En dat is gevaarlijk voor de sfeer in een bedrijf. "In Amerikazijn gevallen bekend waar werknemers over zijn gegaan totdesastreuze dingen. Het saboteren van de lopende band,bijvoorbeeld. Iets subtieler kan ook. Mensen doen vaak meer danprecies in hun taakomgeving staat. Wie werkt de nieuwe werknemerim? Wie organiseert het vakgroepsuitje? Als dat soort dingen nietmeer gebeuren, haal je de olie uit de machine."

Het gebrek aan een objectieve rechtvaardigheid maakt ook dediscussie over ontgroeningen bij studentenvereniging snelonoplosbaar. Vorige week zijn de verenigingen Unitas en Veritasfinancieel gestraft voor meer en minder bewezen excessen tijdens de'initiatie-riten' - om de psychologisch correcte term maar eens tegebruiken. Van den Bos: "Het is een van de klassieke thema's in desociale psychologie. Waarom laten mensen zich een ontgroeningwelgevallen? Er blijkt maar weer uit dat de mens een sterk sociaalwezen is. Hij heeft er veel voor over om deel uit te maken van eengroep. En een groep met een hele zware ontgroening, moet wel ergbijzonder zijn."

Van den Bos haalt het fenomeen cognitieve dissonantie om uit teleggen dat dat laatste argument verre van objectief is.Proefpersonen die een saaie taak verrichten, met eenspellingscontrole door hele lappen tekst gaan bijvoorbeeld,beoordelen die taak op basis van de beloning. Proefpersonen die 50eurocent voor de taak kregen zullen de saaiheid bagatelliseren,'het viel best mee'. Degenen die 20 euro als vergoeding kregenzullen de taak na afloop nog steeds heel saai vinden - zij zijnimmers beloond voor de nare taak.

De parallel met ontgroeningen is duidelijk. Iemand die tweeweken lang zwaar ontgroend is, zal daarna niet makkelijk toegevendat de vreugden van het verenigingsleven misschien helemaal nietopwegen tegen de ontgroening. "De implicatie is dat je omgevingmeer invloed op je heeft dan je denkt", zegt Van den Bos. Dieopmerking kunnen ouderejaars in hun zak steken.

Rinze Benedictus

Nederland - Duitsland

"Gisteravond keek ik naar een BBC-documentaire over debrandweermannen van 11 september", zegt sociaal psycholoog Kees vanden Bos. "Wat me opviel was de schok die door de mannen heenging ophet moment dat de eerste toren instortte. Dan valt de tweede ook,en er stort nog een naastliggend gebouw in. Je ziet dat bij diemannen hun hele basis van hun wereldbeeld wegvalt. De manier waaropze tegen de wereld aankijken verandert."

Dat geschokte wereldbeeld verklaart de - in Europese ogenwellicht overdreven - aandacht voor culturele normen en waardenzoals Amerikaanse vlaggen. "Maar dat is niet zo'n verrassendinzicht", relativeert Van den Bos. Met een eenvoudig experiment isdit namelijk te bewijzen. Van den Bos haalt een onderzoek aan vaneen Nijmeegse collega. Mensen werden gevraagd hun gevoelens op teschrijven als ze dachten aan hun eigen dood. Daarna moesten ze eenuitslag geven van de EK-voetbalwedstrijd Nederland tegen Duitsland.Mensen die net aan hun sterfelijkheid herinnerd waren, voorspeldeneen grotere overwinning voor Nederland, dan de controlegroep.

"De mens is een sterfelijk wezen. Natuurlijk weet iedereen dat,maar we drukken die gedachte weg. Als we daar toch aan herinnerdworden, gaan we meer waarde hechten aan culturele symbolen. Eenoverwinning op aartsvijand Duitsland wordt dan opeens nogbelangrijker."

Theatergroep Tweelicht krijgt steeds meer een eigengezicht. De gedreven studenten van dit gezelschap leggen de latvoor hun ambities steeds een stukje hoger. Onlangs zijn Utrechtseschrijvers gevraagd een eenakter op papier te zetten. "Wij willennieuwe Nederlands toneel een podium bieden."

Tegenover Studio T aan de Kromme Nieuwegracht vallen de eerstekastanjes uit de bomen. Vanuit de openstaande deuren van hettheater klinkt pianomuziek. Er wordt gezongen. 'Memories', 'Aan deAmsterdamse grachten' en het beginlied van de serie'Vrouwenvleugel'. De zangeressen behoren tot de 'harde kern' vanTweelicht en zitten regelmatig in uitvalsbasis Studio T om terepeteren. Deze nazomer zijn de vier dames bezig met het bedenkenvan hun nieuwe voorstelling Gold 'nd Delicious, die is gebaseerd ophet verhaal van Paris uit de Griekse mythologie die gaat over eenklassieke miss-verkiezing. Het is een van de vijf producties dieTweelicht dit jaar op de planken brengt.

Toneelgroep Tweelicht werd in 1996 opgericht door studentenNederlands die vonden dat hun opleiding een eigen toneelvereniginghoorde te hebben. Ze bracht onder andere De Minnaar van Pinter, DeFysici van Duerrenmatt en Salome van Oscar Wilde voor hetvoetlicht. Vorig jaar begonnen de toneelenthousiastelingen steedsmeer eigen producties te maken. Zo was Fin de Saison, een soortmini-festival in Studio T, een groot succes en waren zowel zijzelfals het publiek ook blij met 'Zeven zonden', een project waarbijzeven regisseurs elk een zonde toebedeeld kregen en met slechts eenpaar vaste lijnen ieder een toneelstukje van een kwartier op potenzette. Het succes van deze korte stukjes wordt dit voorjaargeprolongeerd met 'De tiende muze', waarvoor ook weer metverschillende regisseurs gewerkt wordt.

"Bij professionele gezelschappen wordt vooral bestaand toneelgespeeld", zegt student theaterwetenschappen Suzanne Stuifbergen(24). "Wij willen steeds meer zelf maken, zelf laten maken enmensen een podium bieden. Het geeft juist een kick om iets mooisneer te zetten als je alle spullen en onderdelen zelf bij elkaarhebt geharkt."

Speelplaats

Een van de manieren om dit jaar nieuw Nederlands toneel op deplanken te brengen is door Utrechtse auteurs eenakters te latenschrijven. Zo zijn dichter, performer en publicist Ingmar Heytze enjournalist en auteur Christie Hofmeester gevraagd om ieder zo'neenakter te schrijven. Beide Utrechters hebben nog nooit eerdervoor toneel geschreven en zijn volledig vrij inhoud te geven aanhun toneelstuk. De twee stukken moeten in april opgevoerdworden.

Tweelicht bekostigt alles zelf en bestaat op basis van de inzetvan vrijwilligers. Ook voor Hofmeester en Heytze is betaald wordener niet bij. "Als we geld hebben om iedereen te betalen, betalen weiedereen", verklaart de net afgestudeerde Neerlandica Anneke Jansen(26). "Tot die tijd betalen we niemand. We maken geenuitzonderingen. Al onze leden doen vrijwillig mee en we gebruikenalles wat ons van pas komt: de een heeft een moeder die goed kannaaien, de ander ziet op straat een bank staan die we vervolgensmet zijn allen naar Studio T slepen."

Geleidelijk wordt Tweelicht (Achterhoeks voor schemer) eensteeds bekendere naam in de Utrechtse theaterwereld. "We helpen ookanderen met hun producties", vertelt Anneke. "Zorgen voor ruimte enondersteuning tijdens het proces.Veel mensen kennen ons via-via."Daardoor komen ook steeds meer min of meer bekende namen tijdelijkbij Tweelicht helpen met een productie. De assistent-regisseur vanhet Nationaal Toneel regisseert zo nu en dan wat, de lichttechnicusvan de Stadsschouwburg Utrecht helpt met het licht. "Tweelicht iseen soort speelplaats", vindt Anneke. "Hier krijg je de vrijheid omwat dan ook te doen."

Ook student Nederlands Michiel Laarhoven (24) bevalt vooral devrijheid bij Tweelicht. "We willen onze krachten bundelen. 'Watleuk dat jij dat kan, wat doe jij dat goed' en dan samen verder.Dat is de manier van werken van Tweelicht."

De meeste leden hebben inmiddels zowel geacteerd alsgeregisseerd. Els Willems (24, Nederlands): "Het is lekker om hierte kunnen rotzooien. Vorig jaar heb ik de zonde 'Gramschap'geregisseerd voor 'Zeven zonden'. Maar ik heb ook geacteerd inproducties. Hier kun je alles proberen."

Vanaf volgend jaar wordt Tweelicht een stichting. Op die manierkunnen ze subsidies ontvangen en nog professioneler worden."Natuurlijk heb ik het droompje dat ik hier ooit mijn geld mee kanverdienen", zegt Neerlandica Marieke Rovers (26). "Ik hoop datTweelicht een brug kan slaan tussen professionele enamateurgezelschappen. Dat iedereen weet wie je bent, wat je doet enwaar je voor staat."

Eva Houtsma

Doedelzak

"Het zal gaan over liefde en het loopt goed af. Dat kan ikalvast verklappen." Ingmar Heytze - dichter, performer, publicist-is benaderd door Tweelicht om een van de twee eenakters die in hetvoorjaar opgevoerd zullen worden te gaan schrijven. "Ik hebverschillende voorstellingen van Tweelicht gezien en er zit veeltalent bij die groep. Het is de moeite waard om voor hen wat teschrijven. Tegelijkertijd is het een test om te kijken hoe het mijbevalt. Iets nieuws proberen is altijd aardig."

Heytze schreef nog nooit eerder voor het toneel. Hij denkt datzijn eenakter een musicalachtig karakter zal krijgen. "Door muziekte gebruiken kun je pronken met andermans veren. Waarschijnlijk zalik veel Nederlandstalige liedjes uit de jaren 30 en 40 gebruiken,die hebben het soort drama waar ik van houd. Maar ik ben nog nietbegonnen, heb het druk met andere dingen. Ik denk niet dat ik voorhalf november een letter op papier zal zetten."

Anneke Jansen van Tweelicht gaat het uiteindelijke stukregisseren. "En hopelijk helpen als het schrijven dreigt teontsporen", aldus Heytze. "Om goede dialogen te schrijven enzinnige monologen heb ik haar waarschijnlijk wel nodig."

"Het zal wel anders zijn dan wat ik tot nu toe heb gedaan. Alsschrijver van een toneelstuk heb je ook nog met de regisseur temaken, die zal alles op haar eigen manier zien. Maar er valt metmij wel te praten. Als de acteurs een solo willen spelen of eendoedelzak erbij willen halen, dan schrijf ik dat er in. Het maaktmij niet zoveel uit. Als ze elkaar maar krijgen aan het einde."

Programmering

Programma Tweelicht 2002-2003:

26,27 septemberAppel, zwaard, hart (een stuk van studententheaterwetenschappen)

2-9 december Gold 'nd Delicious

17-21 februariDe tiende muze

7-11 aprilTwee eenakters

23-27 juniFin de Saison