Geen Nobelprijs maar wel een eredoctoraat voor AmerikaanHulet

Randy Newman wees er met zijn ironische getinte hitShort People al op: wie het kleine niet eert, is het grote nietweert. Zijn land- en naamgenoot Randy Hulet verdiepte zich ook inhet kleine: zijn bijdrage aan de wetenschap heeft exact de groottevan een druppel die de liederlijke naam Bose-Einstein-condensaatdraagt. De druppel brengt de wetenschap dichter bij haar heiligegraal van de quantummechanica: de quantumcomputer.

In 1925 voorspelde Albert Einstein het bestaan er al van, maarpas in 1995 slaagden vier Amerikaanse onderzoekers er in hetexotische verschijnsel in het laboratorium te maken: hetBose-Einstein-condensaat. Vorig jaar kregen drie wetenschappersvoor die prestatie de Nobelprijs voor de Natuurkunde. Fysicus RandyHulet (1956) van Rice University in Houston, een van de pioniersvan het onderzoek, viel net niet in de prijzen. Deze week ontvangthij voor zijn werk wel een eredoctoraat van de UniversiteitUtrecht. Prof. dr. ir. Henk Stoof en prof. dr. Peter van derStraten reiken als erepromotoren de bul uit.

Het Bose-Einstein-condensaat is een ijskoude druppel die zichgedraagt volgens de quantummechanica. Door dit soort druppelskunnen we in de toekomst wellicht beschikken over eensupernauwkeurige klok, een atoomlaser en een quantumcomputer.

Een nieuwe atoomklok zou door zijn super nauwkeurigheid hetwereldwijde positioneringssysteem GPS verbeteren. Met eenatoomlaser is het mogelijk zeer fijne structuren aan te brengen opeen ondergrond, belangrijk voor het maken van almaar kleinerecomputerchips. En dan de quantumcomputer, de heilige graal van dequantummechanica. Via het Bose-Einstein-condensaat komt hetmanipuleren van individuele atomen binnen handbereik.

En hier wil Utrecht haar steentje bijdragen. Samen metexperimenteel fysicus Peter van der Straten wil theoreticus HenkStoof in Utrecht Bose-Einstein-condensaten maken, "binnen een jaar,als het meezit". En van de doelen is het maken van eenquantumgeheugen door losse atomen met lasers te besturen. "Dat zougeweldig zijn", zegt Stoof. "Want de rechtstreekste confrontatietussen theorie en experiment stimuleert enorm."

Hoogleraar theoretische fysica Stoof heeft zo'n tien jaar metHulet samen gewerkt en legt uit wat er zo bijzonder is aan dezedruppel. De druppel ontstaat als een wolkje van miljoenen atomenafgekoeld wordt tot net boven het absolute nulpunt waardoor in hetmidden een druppel ontstaat van atomen die zich allemaal hetzelfdegedragen. Deze - met het blote oog zichtbare - druppel heeftbijzondere eigenschappen, hij is bijvoorbeeld supervloeibaar. Eenvoorwerpje dat er doorheen beweegt, ondervindt geen wrijving.

Het maken van zo'n condensaat is extreem ingewikkeld vanwege debenodigde lage temperatuur van bijna min 273 graden Celsius. Metkoelmachines is het mogelijk het absolute nulpunt dicht te naderen,maar de wanden van die apparaten zijn nog altijd veel te warm.Onderzoekers lossen dat op door de gaswolk in een 'magnetischevalkuil' op te sluiten. Sterke magneetvelden houden het gas op zijnplaats zonder dat er een 'fysieke doos' aan te pas komt.

Maar dan is het gas nog niet koud genoeg. Dat lukt pas via'verdampingskoeling'. "Dat werkt op dezelfde manier als het koelenvan een kop koffie", zegt Stoof. "De 'hete' moleculen daarinbewegen het hardst en springen het hoogst uit de koffie omhoog.Door er overheen te blazen, blaas je de heetste moleculen weg enkoelt de koffie af." Door van de magnetisch gevangen atomen desnelst bewegende te laten ontsnappen, koelt het gas ver genoeg afvoor een Bose-Einstein-condensaat.

Dat het maken van zo'n condensaat geen sinecure is, blijkt ookuit de snelheid waarmee wetenschappers het onder de knie krijgen."Nadat in 1995 vier onderzoekers het konden, duurde het maar liefsttwee jaar voor ook andere wetenschappers erin slaagden. En datwaren niet bepaald de kleine jongens", zegt Stoof.

Alsof het nog niet moeilijk genoeg is, probeert de AmerikaanHulet de condensaten te maken met atomen die dat eigenlijk nietwillen. De deeltjes in de natuur zijn in twee groepen in te delen,de ene categorie 'wil graag bij elkaar zitten' terwijl de anderedat juist niet wil. Met de eerste soort is het makkelijker eenquantummechanische druppel te maken dan met de tweede - toch is datwat Hulet wil.

De wetenschappelijke betekenis van het Bose-Einstein-condensaatschuilt in de relatie tussen theorie en experiment. Van gaswolkendie uit losse atomen bestaan, is op microscopisch niveau letterlijkalles bekend. Een theoretische voorspelling over het gedrag van deatomen onder bepaalde omstandigheden is dus direct te toetsen.Stoof: "Als je een theorie opschrijft dan werkt deze of hij werktniet. Er is geen tussenweg. Dat is iets heel bijzonders. Jehebt eenvolledig microscopisch begrip van het systeem."

Rinze Benedictus

Fascinatie voor fantasy: 'Het is mooi dat dingen die normaalniet kunnen opeens acceptabel zijn'

"Ik lees al Engelse fantasyboeken vanaf de middelbare school",zegt dr. Frank Brandsma, docent Literatuurwetenschap enMedievistiek. "Tolkien, maar ook bijvoorbeeld het boekWaterschapsheuvel van Richard Adams. Het principe van die boeken isaltijd ongeveer hetzelfde: een avonturentocht in een andere wereld.De vorm en de periode waarin dat verhaal plaatsvindt, kunnen enormverschillen. Het genre is opgekomen door de boeken van Tolkien diein de jaren zestig in het Nederlands werden vertaald, en het blijftzich ontwikkelen.

"Zelf heb ik Nederlands gestudeerd en in de Nederlandseliteratuur zijn niet veel fantasyschrijvers. Het is een Engelstaliggenre. Ik kan echt genieten van zo'n andere wereld. Elke week loopik wel even de boekhandel in om te kijken of er nieuwefantasyboeken zijn. Als ik een boek open sla en ik zie eenlandkaart van onbestaande landen, ben ik verkocht. Fantasyboekenvergen inlevingsvermogen en een zekere tolerantie. Je moet nietwillen dat alles klopt, maar het is mooi dat dingen die normaalniet kunnen opeens acceptabel zijn. Zulke verhalen hebben ook ietsgeruststellends. De hoofdpersonen komen altijd voor enormeproblemen te staan, maar hebben de middelen om het gevaar tebedwingen. Het is altijd een maakbare en overzichtelijke wereld,die veel gemeen heeft met de gewone wereld, bijvoorbeeld watbetreft emoties, maar daar ook van afwijkt.

"Ik gebruik fantasyverhalen ook in het onderwijs. Ik geefbijvoorbeeld een college over Koning Arthur. Modernefantasyschrijvers zijn vaak beinvloed door de middeleeuwseArthur-verhalen, en schrijven soms moderne versies daarvan, zoalsMarion Bradleys 'Mists of Avalon'. De Arthurromans zijn ookzoektochtverhalen, waarin personages avonturen beleven in eenAndere Wereld.

"Door veel mensen wordt fantasy gezien als pulp, maar ik vindhet heel boeiend als een auteur met woorden een andere wereldschept. Natuurlijk zijn er ontzettend veel slechtefantasyschrijvers. Als een van de namen van de personagesonuitspreekbaar is, dan hoeft het voor mij al niet meer. Ik kijkook altijd naar een stukje dialoog om te zien of de auteur echt kanschrijven. Behalve dat ik fantasyboeken lees, speel ik ook Roleplaying games op de computer, maar daar blijft het bij. Geenbordspelen of riddertje spelen in de bossen. De films van HarryPotter en Lord of the Rings heb ik wel gezien. Films zijn nog ietsheel anders dan boeken. Het is fascinerend om te zien hoegedetailleerd en boek-getrouw die films zijn vormgegeven. Dat iserg knap."

Tovenaars zijn wetenschappers

"Monsters bijvoorbeeld, komen al eeuwen in legendes voor, dingendie mensen niet begrijpen of waar ze bang voor zijn, krijgen zo eenvorm. Ik ben niet zo'n erg ijverige lezer, maar fantasyboeken leesik nu een jaar of vijf. Tolkien stond ook op mijn Engelse lijst.Mij trekt vooral de sfeer in zijn boeken. Verder is het verhaalenorm goed uitgewerkt. Tolkien heeft die hele wereld inclusief veellegendes compleet uitgewerkt. De film was goed, al zaten er her ender wat foutjes in.

Door de film is er ineens een enorme fantasy-hype ontstaan en iser goed verdiend aan de 'merchandising'. Ik heb een paar beeldjesvan Lord of the Rings, maar die had ik voor de film al. Ik benerheen geweest met een groep vrienden met wie ik elke zaterdag garolplayen. Wij spelen alleen bordspelen, niet live. Vooral'Dungeons and Dragons'. Ik speel meestal het karakter van elf ofboogschutter. Dat spreekt me het meest aan. Je moet er wel een hoopfantasie voor hebben en onderling maken we grappen die voorbuitenstaanders niet te begrijpen zijn, vrees ik. Verder heb ik eeneigen website, www.alcarin.com, World of Fantasy. Dat trektallerlei mensen aan en veel vrienden hangen er ook regelmatig rond.Behalve informatie staat op die site ook een forum en kan er eenspel gespeeld worden. Ook maken we een webnovel. Dat is eenfantasyverhaal waarbij bezoekers zelf steeds stukjes van hetverhaal schrijven dat aansluit op hetgeen een bezoeker voor henheeft geschreven."

Boekenplank vol

"Lord of the Rings is natuurlijk de grote klassieker. Prachtigepisch verhaal. Wat mij persoonlijk erg aantrekt - en een hoopdie-hard fantasy liefhebbers van de laatste jaren erg tegenstaat -is dat het zo mooi middeleeuws is," zegt Jan-Willem van den Broek,tweedejaars informatica. "Midden Aarde heeft zijn eigengeschiedenis compleet met legenden, talen en geschriften, kortomzijn eigen 'feel'. De film vond ik goed, al kan je er als fannatuurlijk niet tegen dat er in het verhaal is gesnoeid.

"Wat me zo aanspreekt in fantasyboeken is het feit dat auteursvaak veel verder kunnen en durven gaan dan in reguliere romans. Erzijn meer mogelijkheden voor een origineel, pakkend plot. Het geefteen gevoel van vrijheid. Zelf heb ik mijn boekenplank vol fantasystaan en speel twee keer in de week fantasy bordspellen. Ik ben ookeen keer naar de Elf Fantasy Fair geweest, een beurs over fantasy.Daar liepen hevige gothicmensen rond, hoewel het merendeel gewoontot de standaard mens behoorde."

Christie Hofmeester

Fantasy-top-drie

Top drie fantasy-auteurs van FrankBrandsma:

1. Robin Hobb: Farseer-serie en Liveship Traders-serie

2. Tad Williams: Memory, Sorrow & Thorn-trilogie enOtherland-serie

3. Stephen Donaldson: Mordant's Need-serie, Kronieken van ThomasCovenant,

Gap-serie

Tip: begin bij het lezen steeds met deel een van een serie, danword je geleidelijk in de andere wereld ingevoerd.

Top drie fantasyboeken van Arjan Wardekker:

1. J.R.R. Tolkien: Lord of the Rings

2. Terry Pratchett: The Colour of Magic, deel 2 uit de DiscworldSerie

3. Terry Pratchett: The Light Fantastic, deel 3 uit de DiscworldSerie

Top drie fantasyboeken van Jan-Willem van denBroek:

1. J.R.R. Tolkien: Lord of The Rings (wel in het Engels, deNederlandse haalt het niet bij het origineel)

2. Roger Zelazny: de Amber serie

3. De Aardzee serie van Ursula LeGuin: de Aardzee serie

Decaan verbijsterd over gemak waarmee student door studieploegt: 'Dan stelt de studie rechten te weinig eisen'

Ook hun decaan Adriaan Dorrestein, door het Facultair OverlegOrgaan van Rechtsgeleerdheid uitgenodigd om uit te leggen dat hijwel degelijk belang hecht aan de betrokkenheid van studenten,verwacht heel wat van het nieuwe model. En door deaanwezigheidsplicht, het toenemende aantal contacturen entussentijdse toetsen in het nieuwe systeem zal de rechtenstudiewellicht ook kwalitatief nog eens wat meer voor gaan stellen.

Mooi meegenomen, lijkt de decaan te denken. Hij is verbijsterdover het gemak waarmee studenten door de studie heen lijken teploegen en vindt dat ook niet kunnen. "Abnormaal dat je eenvolwaardige opleiding volgt en dat dat geen enkele impact heeft opje vrijetijdsbesteding. Dan stelt de studie dus te weinig eisen."Maar daar ging het niet om bij deze FOO-bijeenkomst. Debetrokkenheid, die was er niet en dat was een probleem, daar warenalle aanwezige studenten deels ook lid van faculteitsraden,universiteitsraden en studieverenigingsbesturen - deze avond opgefocust.

Gemeenschap

Er wordt wat schaapachtig rondgekeken als een OnderwijsEvaluatie Rapport-bestuurder zelfs bij deze begane bestuurders moetgaan uitleggen wat het OER nou eigenlijk doet en dat deOER-afdeling Rechten, de grootste faculteit, een paar jaar geleden'is doodgebloed'. Een ander voorbeeld: de maandag na de vergaderingis er een facultair congres, met Loek Hermans, Ernst Hirsch Ballin,Oscar Hammerstein, en leden van de Hoge Raad over de inrichting vande rechtenstudie. Geen misselijk gezelschap, en welke student zoudaar nu geen zeven euro voor over hebben? "Voor studenten is het numaar gratis gemaakt, zodat die tenminste ook nog komen", weet eenbedrukte FOO-bestuurder te melden.

Waarom de rechtenstudent zich, behoudens de studiepunten, weiniggelegen laat liggen aan z`n opleiding, is wel duidelijk. Weinigcontacturen, een persoonlijk curriculum waardoor gezelschappennooit dezelfde zijn 'en geen faculteitssocieteit', stiptVeritas-praeses Johannes Zandvoort aan. De zesdejaarsrechtenstudent vertelde dat hij het tijdens zijn propedeuse het'heel gezellig' had gehad met zijn werkgroepje en niet zat tespringen om een gezelligheidsvereniging. "Maar het tweede jaar zagik niemand meer, leerde niemand kennen. Best wel jammer. Toen benik lid van Veritas geworden." Het aantal juristen ingezelligheidsverenigingen bij Veritas zijn dat er 352 van de 1022leden is dan ook buitenproportioneel, zo benadrukt Zandvoort.

Decaan Dorrestein, die overigens wel wat ziet in een eigensocieteit, laat weten het niet eens te zijn met zijn collega-decaanvan Sociale Wetenschappen, die hem influisterde dat 'studenten zesprioriteiten hebben, maar de opleiding daar geen van is'. Maar waardecaan Rispens het nut van het investeren in betrokkenheidblijkbaar niet bewezen acht, vindt de rechtenbaas dat deacademische vorming alleen een succes kan zijn als er een band isopgebouwd met docenten en studenten. "Door veel te discussieren,vooral juist met andere studenten. Je ideeen toetsen en scherpenaan die van anderen."

Mooi toekomstbeeld, maar over de weg daar naar toe zal nog diepmoeten worden nagedacht. Dorrestein aarzelt even, en doet alvasteen heel bescheiden poging: "Nou ja, we moeten iets doen aan hetopbouwen van een gemeenschap."

Rechtenstudenten blijken met name tussen de propedeuse en heteinddoctoraal een periode die bij de n nog wel eens drie keer zolang duurt als bij de ander - zich te vervreemden van faculteitenen opleiding. Gelukkig gaat die vlieger voor de bama-studenten nietmeer op, zo hopen FOO en decaan. De nieuwe eerstejaars weten in elkgeval niet beter, nu nog maar hopen dat de docenten decultuuromslag kunnen maken. ,"De wederzijdse vrijblijvendheid moeter vanaf. Maar het zal niet makkelijk zijn om dat cultuurtje tedoorbreken", aldus de decaan. Want de docenten rechtsgeleerdheidvinden zich vaak in de eerste plaats juristen en geen docenten, zomopperen enkele FOO-ers. De uitzonderingen daargelaten, zijn decolleges dan ook geen feest. "Maar over een slechte docent kan jedan wel weer discussieren met je medestudenten"tracht de olijkeFOO-bestuurder Roel Kusters de bijeenkomst nog een beetje teredden.

Ook Adriaan Dorrestein probeert het selecte gezelschap vangecommitteerde juristen, voor de borrel begint, nog snel even watmoed in te praten. ,"Als je bij de Utrechtse rechtbank gaat werken,kijken ze maar naar drie kwaliteiten: kan je samenwerken, kan jecommuniceren en ben je integer. Je hoeft niet alles op te kunnenlepelen, geen excellent jurist te zijn, je kan een vonnis niet nogjuridischer maken dan je collegas." Commitment loont, dat moge uitdeze woorden duidelijk zijn.

Nathan Vos

Hard werken voor spelers van de theatervoorstelling Soap: 'Legje gevoel helemaal in de tekst'

Gedurende het studiejaar wordt er door acht jonge acteursgewerkt aan een driedelige soapserie. Centraal staat de dagelijkseconfrontaties van de acht bewoners van het Utrechtse studentenhuisCarpe Vitam (geniet van het leven). In deel een speelden de thema'sonuitgesproken liefdes, een slippertje en verslaving daar een groterol in.

"De enorme opkomst verraste ons echt," zegt speler AnnefloorKlep (22), vijfdejaars studente psychologie, terwijl de kleedsterhaar vlak voor de repetitie in het korte topje van haar karakterFabienne hijst. "We hadden gerekend op aardig wat studenten, omdathet toneelstuk over een studentenhuis gaat. Maar we hadden nooitverwacht dat er kaartjes te kort zouden zijn."

Terwijl Annefloor enthousiast praat, kijkt kledingontwerpsterHelga keurend naar haar outfit. "Iedereen heeft dezelfde set klerenaan als in het eerste deel," vertelt Helga. "Alleen waren dekleuren in dat deel nogal sober. Voor het tweede deel heb ik allesgeverfd, omdat het geheel wat kleuriger en opvallender moestworden. In het volgende deel zullen de kleren zowel qua vorm alsqua kleur nog extremer worden. De spelers moeten dan echt hettoneel afknallen."

Terwijl ze dit vertelt, pakt ze een plastic tas met grote witteonderbroeken en hemden uit een kast. H, wat is nu ook alweer deonderbroek van Annefloor", peinst ze. Na enig graaiwerk tovert zeeen grote witte slip met bijpassend hemdje tevoorschijn. "Tsja, hetis niet bepaald wat ik in het dagelijks leven zou dragen", lachtAnnefloor. "Maar ik eindigde de eerste voorstelling na een wildesekspartij in dit ondergoed. Voor de continuiteit moet ik in hettweede deel in dezelfde kleding opkomen."

Sexy outfit

Ondertussen is regisseuse Marjan binnengekomen met uitpuilendezakken vol koeken, popcorn en bier. "Mag ik een stroopwafel?",vraagt een actrice. "Afblijven allemaal! Dit is voor hettoneelstuk," roept ze snel. "Het toneelstuk is tenslotte eenaflevering van een soap. Heb jij ooit een soap gezien waar geenreclame in voorkomt?" Ze gooit smulwafels, bier met het etiket Burpen wc-papier van het merk Hopla! op tafel. "Ik was van plan ombestaande producten te gebruiken," vertelt Marjan. "Maar dat kanproblemen met de fabrikanten opleveren, dus heb ik zelf maar rarenamen bedacht."

Om het soapy aspect van de voorstelling te versterken, is dekleding van de dames modern en moet een enkeling zich hullen in eenkort, strak en sexy outfit. "Elk kledingstuk past qua stof en modelprecies bij de karakters", zegt actrice Anne-Marie van Ginneken(32), afgestudeerd rechten en Chantal in de soap. Ze legt uit datze om hun karakter invulling te geven, allemaal een bepaalde stofmoesten uitkiezen. "Dat vereiste flink wat denkwerk. Ik had eenglad, synthetisch stofje gekozen, wat uiteindelijk resulteerde ineen tuttig en afstandelijk type."

In de tweede voorstelling laat Chantal echter een heel anderekant van zichzelf zien. "Maar daar gaan we nog niets oververklappen", zegt regisseuse Marjan. Ze voegt toe dat allekarakters in dit tweede deel enigszins veranderd zijn. "Voor ik hetscript schreef van de eerste voorstelling, heb ik de acteurs zelfhun karaktereigenschappen laten kiezen. In het tweede deel heb ikdie bijgeschaafd. Sommige acteurs maken in hun rol een draai van180 graden. Zo blijft het stuk zowel voor de spelers als voor hetpubliek spannend."

De acteurs zitten zenuwachtig hun teksten nog even door tenemen. "Het is van belang dat er tijdens de repetities weinigfouten worden gemaakt", zegt Floor de Jong (21), derdejaarsstudente Latijns-Amerikaanse studies en de vertolkster van Joos."Want de voorstellingen zijn al gauw. Ik ben nu al nerveus." Sneltrekt ze haar toneeloutfit aan. Een bruine gevlekte broek en eensomber bruin truitje. Het gaat niet zo goed met mij in dezeaflevering. Ik ben een drugsslachtoffer. Daarom is mijn kleding indeze fijne kleur geverfd," lacht ze. Annefloor heeft zelfs vooraanvang van deze repetitie al last van zenuwen. "De druk is ookgroter dan de vorige keer", zegt ze, "omdat de verwachtingen na hetsucces van de eerste voorstelling zo hooggespannen zijn. Laten wealsjeblieft gaan repeteren."

Schuursponsje

In de repetitiezaal stelt Nils Vergeer (28), afgestudeerdpsychologie, de muziekinstallatie op de juiste manier af. "Ik doeniet mee aan dit dansje, omdat ik naast de rol die ik speel -als Ed- ook in de band zit die het beginliedje speelt." De repetitiebegint. Als iedereen de juiste posities heeft ingenomen start demuziek. En van je een, twee, drie, vier, vijf, zes, zeven, acht!"roept Marjan. En stop maar! Dit gaat helemaal niet goed. Diebewegingen moeten strakker. Nog een keer!"

Als het dansje enigszins vloeiend gaat, wordt er een extramoeilijkheidsgraad ingebouwd. "Jullie nemen allemaal een fles zeepin de ene hand en een schuursponsje in de andere hand. Op hetjuiste moment gooien jullie die schuursponsjes over. Go!" Het beginvan het dansje gaat goed, maar de motoriek van de acteurs blijktniet optimaal. "Het lukt me nooit om te gooien en te vangen met diefles in mijn hand!" roept Anne-Marie wanhopig uit. "Zet die flesdan eerst maar op de grond," zegt Marjan. "Muziek starten!"

Na de fysieke inspanningen volgen stapsgewijs alle scnes."Rustig blijven, niet je tekst afraffelen," zegt Marjan, terwijl zenauwkeurig in de gaten houdt of iedereen zich wel aan de teksthoudt. "Je moet hier zeggen: 'goedemorgen' en niet 'hallo'."Sommige spelers moeten een scene minstens vijf keer opnieuw doen."Loop nu eens iets langzamer naar haar toe. Niet met je hoofd naarbeneden!" De aanwijzingen en kritiek volgen elkaar in rap tempo.Marjan is niet snel tevreden. "Leg je gevoel helemaal in je tekst!Probeer nog maar eens."

Eindelijk is het tijd voor ontspanning. De spelers storten zichop hun drankjes en de koekjes, terwijl ze ondertussen het zweet vanhun voorhoofd afvegen. Er moet nog veel gebeuren voor deuitvoering," zegt Marjan. "Dus het is even hard werken."

Wat er precies in de tweede aflevering gebeurt, mag natuurlijkniet verklapt worden. Maar Marjan ligt een tipje van de sluier op:"Grote confrontaties, veel ruzies en spannende onthullingen."

Fleur Baxmeier

Soap, aflevering 2: 'Truth or Dare' is 15 en 16maart te zien om 20.30 uur in Parnassos. Op 17 maart begint devoorstelling om 15 uur. Deel 3, waarvan het script nog geschrevenmoet worden, is te zien op 21, 22 en 23 juni.

Studenten dagen huisbaas voor rechter: "Hij wilde ons nietuitkopen"

De biertjes worden uit de ijskast getrokken, een van de drieaanwezige studenten maakt een snelle pasta klaar. Marco, Tijmen ende nieuwe huisgenoot Rob gaan ontspannen op de bank in Marco'skamer zitten eten. Het lijken de verschijnselen van een gewoonstudentenhuis. En dat klopt ook. Maar lange tijd was de sfeer nietzo ontspannen, daar hebben de studenten de afgelopen tijd hard voormoeten zwoegen.

"Wij zitten allemaal bij het dispuut Dolce far Niente", legtMarco Reeuwijk (28) uit. "Onze club is aangesloten bijstudentenvereniging Utrhes van de faculteit Economie en Managment,Communicatie en Bedrijfskader van de Hogeschool van Utrecht. Deafgelopen twaalf jaar hebben er alleen dispuutsleden in dit huisgewoond. De bewoners regelden de vervanging. Wij hadden Rob aluitgekozen en hij was hier net naartoe verhuisd, toen de kamerineens door iemand werd geclaimd die door de huisbaas was gestuurd.Dat was Karim Akoudad."

De kennismaking met Karim ging op een niet zo'n leuke manier.Rob Campman (23): "We lagen afgelopen najaar nog in bed, toen devoordeur ineens werd opengebroken. Staat Karim in ons huis. Dat wasniet echt lekker wakker worden. Hij dreigde wat; zei dat ik snelweg moest zijn om plaats te maken voor hem. Tsja, toen hebben weeen extra slot op de deur gezet en zijn we naar de rechtergestapt."

Karim Akoudad heeft een andere versie van de gebeurtenis. "Ikheb telefonisch contact gezocht met de studenten, maar ik kreegsteeds geen gehoor. Toen ben ik inderdaad langs gegaan. Maar hoeweler wel mensen thuis waren, werd er niet open gedaan." Akoudad isnaast woningzoekend ook de zaakwaarnemer van de huisbaas in dezekwestie. Hij is na de twee rechtzaken nog steeds boos: "Die Rob isdaar zomaar, zonder contract, komen wonen. Je gaat toch ook nietstiekem bij Van der Valk naar binnen om eens lekker teovernachten?"

Nooit gezeik

De eerste rechtszaak diende rond de jaarwisseling. De eis van devier studenten was dat ze hun eigen huisgenoot mochten kiezen. Indie zaak noemde de huisbaas de studenten wanbetalers en hij zei datze een flinke huurachterstand hadden. De dispuutgenoten wonnen,maar moesten wel beloven hun huur beter op tijd te betalen. Robwerd de nieuwe huisgenoot.

"Natuurlijk gebeurde het wel eens dat de huur wat later kwam,maar we hadden er eigenlijk nooit echt gezeik mee", zucht TijmenBitterlich (26). "Waarschijnlijk heeft iedereen op een moment zijnhuur een maand te laat betaald, waardoor de huisbaas dacht dat wenooit meer de huur zouden betalen. We dachten dat hij daarom Karimhad benaderd, om ons het huis uit te pesten."

"Af en toe niet op tijd betaald?" reageert Karim. "Het kwamgeregeld voor dat er geen huur overgemaakt werd. Het was eenstructureel probleem." Karim vindt de studenten simpelweg arrogant."Ik ben zelf ook student geweest. Natuurlijk kan het voorkomen datje een keer de huur niet kan overmaken. Maar zij betaalden vaakniet en deden daar dan laks en ongeinteresseerd over."

Tijdens de rechtzaak gaf de huisbaas ook aan dat hij zijn zoonlater wilde onderbrengen in het studentenhuis. "Maar die is paszestien, dus dat kan nog wel even duren", lacht Marco. "Nee, alshij dat wil doen, dan mag dat. Dat is een van de rechten die eenhuisbaas heeft." Tijmen: "Karim had hier ook best wel even mogenwonen, als wij niet al iemand anders de kamer hadden beloofd."

De tweede rechtzaak werd aangespannen door de huisbaas. "Hijging de tweede zaak in met het doel ons uit huis te krijgen",vertelt Tijmen.

De rechter wilde er geen langdurig proces van maken en beslisteheel snel dat Rob de rechtmatige huurder bleef en dat de anderestudenten ook niet uit huis gezet mochten worden. Hetcooptatierecht van het huis -het recht om zelf nieuwe bewoners uitte zoeken - verviel. De studenten houden wel het recht om de keuzevan de huisbaas af te wijzen.

De huidige bewoners blijven voorlopig nog aan de Van deWeteringstraat wonen. Marco: "We hebben namelijk aangeboden om onste laten uitkopen, voor vijfduizend euro per persoon. Daar is dehuisbaas niet op in gegaan." Tijmen: "En vijfduizend is echt eenschijntje."

In de toekomst zal het huis mogelijk niet meer tot het dispuuthoren, nu de huisbaas zelf de nieuwe bewoners mag uitzoeken.Daarmee voelt hij zich toch een beetje een winnaar van de tweederechtzaak.

Zijn zaakwaarnemer Karim: "We gaan de zaak nu strak aanpakken.Iedereen moet nu op tijd zijn huur betalen, anders komt er eenboete overheen. Hopelijk kunnen we straks zelf studenten vragen,die hun huur ook nog eens op tijd betalen."

Pim Sedee

Rechten & plichten

Het is voor een student moeilijk in te schatten welke rechten enplichten hij tegenover zijn huisbaas heeft. Over een aantal zakenvalt niet te discussieren, zoals het op tijd betalen van de huur.Hieronder een paar punten die de rechten en plichten van de studentkunnen verduidelijken.

* Als je drie maanden huur hebt betaald, heb je al alle rechtenvan een huurder. Je mag niet zomaar het huis worden uitgezet. Jemoet wel door middel van afschriften of kwintanties kunnnenaantonen dat je de huur ook echt hebt betaald.

* Vaak betalen studenten te veel huur voor een kamer. Dit kan opeen

simpele manier worden aangevochten. Via een puntensysteem datverkrijgbaar is bij de huurcommissie kun je uitrekenen of je teveel betaald. Zo spelen dingen als verwarming, douches, uitzicht enlocatie van het huis een rol in de bepaling van huur. Betaal je teveel, dan kan je een verlaging van de huur aanvragen.

* Je mag een kamer niet 'overbewonen'. Dit houdt in dat je nietmet twee studenten in een kamer mag wonen, die voor een studentbestemd is.

* Een punt waar altijd veel twijfel over bestaat is hetcooptatierecht. Dit is het recht om als bewoners van eenstudentenhuis zelf nieuwe huisgenoten te mogen kiezen. Dit kan ineen contract staan, maar meestal wordt er per geval bekeken of eenhuis een dergelijke traditie kent. De verhuurder kan de nieuwestudent weigeren, al moet daar wel een hele goede redenatie achterzitten. Huisbazen die het tot een rechtzaak laten komen, verliezenvaak.

Voor meer informatie kun je de huurcommissiebenaderen. Adres: Muntstraat 7, 3512 EV Utrecht. Telefoon:030-23335513.

Twee weken geleden was er weer brand in een studentenhuis inUtrecht. Uit de verhalen van de bewoners blijkt dat het nog steedsniet duidelijk is wat ze kunnen en moeten doen om hun woningbrandveilig te maken. Hennie Bosch, die op de afdeling preventievan de brandweer werkt, zegt dat het belangrijkste is de gangen entrappen vrij te houden. "Dan kun je het pand veilig uitkomen Je kandertig meter door rook lopen met ingehouden adem zonder te stikken,maar dan moet je wel zeker weten dat je nergens overstruikelt."

Daarnaast is het volgens de brandweerman belangrijk dat je optijd gewaarschuwd wordt. Hij adviseert dan ook om in de gangen ofop de overloop rookmelders te plaatsen. "Voor een paar tientjeskoop je die bij de bouwmarkt. Uiteraard niet vergeten om een keerper jaar als 'ie begint te piepen het batterijtje te vervangen."Studenten moeten die wel zelf aanschaffen want een huisbaas isdaartoe niet verplicht.

De grootste verantwoordelijkheid voor de brandveiligheid van eenpand ligt uiteraard bij de huisbaas. Sinds 1992 moet in Utrechtiedere eigenaar van een studentenhuis met meer dan vijf bewonerseen gebruiksvergunning hebben. Deze grens is gelegd omdat debrandweer maximaal vijf mensen uit een brandend huis kanredden.

Voordat de vergunning wordt verleend inspecteert de brandweerhet pand en kijkt dan vooral naar het gebruik van brandwerendmateriaal en vluchtmogelijkheden. Wanneer het huis een derdebouwlaag heeft, bijvoorbeeld een zolder, moet er een tweedevluchtmogelijkheid zijn. Bovendien moet op elke bouwlaag eenhandblusser van minimaal vijf kilo aanwezig zijn. Wanneer hier aanis voldaan en de huisbaas de vergunning krijgt, is het deverantwoordelijkheid van de studenten dat het veilig blijft. Bosch:"Ik kan moeilijk elke week gaan controleren of ze alles welopruimen of niet ergens een deur weghalen".

Angst

Die brandpreventie van de gemeente is wel mooi, maar wat als jehuis met zes bewoners is afgekeurd door de brandweer en jij opstraat wordt gezet? Omdat er dan vijf bewoners overblijven hoeft deeigenaar geen gebruiksvergunning te hebben. Zo staan er in eenstudentenhuis in Utrecht al anderhalf jaar twee kamers leeg. Dehuisbaas had na het vertrek van twee bewoners de kamers leeg latenstaan, waarna er vijf huurders overbleven. "We vonden dit geenmanier van doen en hebben toen geeist dat er brandblussers zoudenkomen", vertelt bewoonster Caroliene Stein.

Er kwam een brandslang en brandblussers en de keuken op debovenverdieping zonder deuren werd afgebroken, omdat dat nietveilig was. Zelf kochten de studenten rookmelders en haalden ze deposters van de muren in de gangen. "Toch zou ik nog wel willenweten of we genoeg vluchtroutes hebben. Maar ik ben bang dat als debrandweer op bezoek komt wij er ook uitgezet worden", zegt debewoonster.

Door de angst van studenten voor hun huisbaas blijven veelpanden onveilig en dat is volgens de brandweerman 'enormfrustrerend'. Bosch:"We zijn druk in bespreking om het maximum vanvijf naar drie bewoners te verlagen. Op die manier is het niet meeraantrekkelijk voor de huisbaas om studenten op straat te zetten omzo de eisen te ontlopen. Dan krijgt de huisbaas gewoon te weinighuur binnen. De huizen zullen dan wel veiliger gemaakt moetenworden." Maar het zal nog wel een hele tijd duren voordat ditrealiteit wordt. Er moet politiek en juridisch veel geregeldworden.

Brandweerman Bosch maakt het zelf af en toe mee dat studenten opstraat komen te staan na een van zijn controle's. "Die student isdan wel boos op ons, maar ik heb liever dat ze op straat staan danin dat huis zitten. Je wil niet weten wat wij tegen komen." Boschvertelt over een student die in een keldertje woonde en bij branddus opgesloten zou zitten. Ook kwam hij iemand tegen die in eenzolderkamer zat en zijn trap moest ophalen, zodat zijn huisgenootdoor de gang kon. "Die studenten zitten in de val als er brand is.Dan maar op straat. Ik heb geen zin om lijken te gaan rapen."

Marieke Feringa

Voor meer informatie: brandweer: 030-2867916 ofhttp://www.voorkombrand.nl

Utrechtse student-rugbyers bijna kampioen: 'Wij hebben alsheren gespeeld'

De Utrechtse derby is de strijd tussen burgers en studenten. Destudenten hadden het meest te winnen. Ze zouden bij winst zo goedals zeker zijn van het kampioenschap wat een promotie betekent naareen hoger rugby-niveau. USRS was favoriet. De studenten wonnen dereguliere competitie en tot nog toe alle playoffwedstrijden. Maarook de burgers hadden nog kansen op de titel. Ze moesten winnen omin de race te blijven.

De studenten zagen de wedstrijd angstig tegemoet. Vorig jaarhielpen ze een zeer geslaagd seizoen tijdens een paarplayoffwedstrijden naar de knoppen. Het hele seizoen had USRS nu indienst gesteld van deze playoffs. Coach Johan Broers die mogelijkaan zijn laatste jaar bezig is, legde niet teveel nadruk op decompetitie en schaafde het hele jaar rustig aan zijn team. Broerskreeg er een paar geroutineerde spelers bij, zoals de Schot KennyAnderson en voormalig international Bas Ossenkoppele.

De wedstrijd op sportterrein Strijland kwam zondag moeizaam opgang. In de eerste helft overheerste het verkeersgeluid van desnelweg A2. Het publiek hield zich stil. Volgens de deskundigen opde tribune was het in de vroege lentezon veel te warm om terugbyen. USRS maakte drie try's (velddoelpunten) en miste vijfstrafschoppen. URC schoot wel met grote regelmaat strafkicks tussende palen en de ruststand was 16-15, voor de burgers.

De studenten waren na rust feller en grepen het initiatief. Zekwamen met 27-19 voor, toen de inmiddels ingevallen Luit Fledderuseindelijk een conversie (een strafschop na een doelpunt) wist tebenutten. Wedstrijd en kampioenschap leken beslist. Maar de burgerszetten voor hun laatste kans nog een keer aan.

En opeens was het een echte derby. De A2 was niet meer te horen.De sfeer in het veld raakte verhit. Een student provoceerde. Eenburger sloeg, kreeg een waarschuwing en was vervolgens zo dom omvoor de ogen van de scheidsrechter een bal keihard tegen eentegenstander aan te trappen. De burger werd voor tien minuten naarde kant gestuurd en het offensief ebde weg.

Maar gelukkig voor URC waren de studenten zo zenuwachtig dat zevergaten de wedstrijd af te maken. De burgers kwamen door eenvelddoelpunt, goed voor vijf punten, nog erg dichtbij en ze mochtenook nog een strafschop nemen. Die ging mis. In de laatste spannendeslotminuten wisten alleen de studenten nog te scoren.

De ontlading was groot. De spelers vielen elkaar juichend in dearmen. Het publiek schreeuwde. Iedereen voelde zich kampioen enniet zonder reden. De volgende wedstrijd tegen de zwakste broederin de kampioenspoule hoeft USRS niet eens te winnen. En punt isvoldoende. En zo'n punt krijg je bij rugby al als er viervelddoelpunten worden gemaakt.

Farmaciestudent en captain Joost Fledderus is als een kind zoblij als hij van het veld komt. "Ik stond in het veld te shaken vande zenuwen", vertelt hij na afloop. Hij speelt al negen jaar metUSRS in de tweede klasse en is nog nooit kampioen geweest. Dat enepunt komt er, daar is hij van overtuigd. Hij verheugt zich erop datde echte kampioenswedstrijd thuis in het bijzijn van vrienden enfamilie gepeeld gaat worden.

Ook coach Broers -die ook nog zijn tweede team en zijn dameskampioen kan zien worden- is natuurlijk trots op zijn jongens. OokBroers is de voorzichtigheid voorbij. Hij is ervan overtuigd datzijn spelers de komende tegenstander niet zullen onderschatten enhet volgende week professioneel gaan af maken.

Broers is zo blij dat hij iedereen tot en met de scheidsrechtertoe de hemel in prijst. Hij is vooral trots dat zijn jongens zichniet gek hebben laten maken door de entourage. "We hebben als herengespeeld", vindt hij. Alleen dat benutten van die penalty's, daarzal hij op de training toch nog even aandacht aan moeten besteden.Maar volgens Broers waren dat alleen maar zenuwen.

Jurgen Swart

Derby's

In de afgelopen twee seizoenen werden vijf derby's per jaargespeeld. USRS en URC ontmoetten elkaar twee keer in de regulierecompetitie, twee keer in de playoffs en op koninginnedag toen detraditionele wedstrijd om het kampioenschap van Utrecht werdgespeeld. De derby voor de komende koninginnedag is waarschijnlijkde enige in het komende jaar, omdat een van de twee teamspromoveert en ze elkaar dus niet meer in de reguliere competitie ende daaropvolgende playoffs voor het kampieonschap tegenkomen.

Fred Soons buigt zich over wetten om planten- en diersoorten tebeschermen: 'Hoe maak je afspraken met 190 soevereine staten?'

"Biodiversiteit wordt steeds meer erkend als een algemeenbelang. Maar hoe maak je daarover afspraken met de ongeveer 190staten in de wereld die in beginsel soeverein zijn op hungrondgebied? Daar zit een knelpunt." Aan het woord is hoogleraarvolkenrecht prof. dr. Fred Soons. De directeur van het NetherlandsInstitute for the Law Of the Sea, houdt zich bezig met dejuridische kanten van biodiversiteit. Op 28 maart spreekt hijdaarover op het symposium 'Biodiversity: a driving force for life'van het Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek enNederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek.

Het symposium staat in het teken van biodiversiteit, en dat isgeen toeval. In april is Nederland gastheer van de zesdeConferentie over Biodiversiteit. Op deze bijeenkomst bespreken 182landen de voortgang die is geboekt sinds het ondertekenen van hetBiodiversiteitsverdrag in 1992 in Rio de Janeiro. De deelnemersspreken zich daarin uit voor het behoud van biodiversiteit, hetduurzame gebruik van biodiversiteit en een rechtvaardige verdelingvan genetische bronnen.

Soons vraagt zich onder meer af welke rechtsregels vantoepassing zijn op bescherming van biodiversiteit. Hetgewoonterecht, de verzameling onuitgesproken regels, is namelijkniet voldoende. "Volgens het gewoonterecht mag een staat geenactiviteiten ontplooien op zijn grondgebied die kunnen leiden totgrensoverschrijdende schade", legt Soons uit. "Maar het kappen vangrote delen van het regenwoud in Brazilie bijvoorbeeld heeft geendirecte gevolgen over de grens. Toch vinden wij dat met z'n allenniet wenselijk. Het gewoonterecht is dus niet adequaat."

De oplossing is het sluiten van internationale verdragen. Ditsoort verdragen zijn ouder dan je zou denken. Soons trekt een boekuit de kast en citeert een paar oude voorbeelden. Een verdrag uit1875 tussen Oostenrijk-Hongarije en Italie over vogels die vanbelang zijn voor de landbouw. Een afspraak over trekvogels tussende Verenigde Staten en Canada stamt uit 1916.

Konijnen

In de geschiedenis is een duidelijke trend zichtbaar. Vanverdragen met een economische achtergrond, over visserij in deNoordzee, loopt het naar de bescherming van diersoorten, hetverbieden van de walvisjacht, naar het beschermen van heleecosystemen, zoals de wetlands. "De verdragen hebben een steedsgrotere reikwijdte gekregen", vat Soons samen.

Het meest veelomvattende en breedst gedragen is het Rio deJaneiro-verdrag uit 1992 over biodiversiteit, waar in Den Haag oververgaderd zal worden. Soons relativeert de hoge ratificatiegraadenigszins. "Het is uitzonderlijk dat 183 landen een verdrag hebbenondertekend binnen tien jaar. Daar staat tegenover dat het een ergalgemeen verdrag is, het is vooral een kader waarbinnen nadereafspraken gemaakt moeten worden. Er staan erg weinig harde regelsin."

Een van de agendapunten in Den Haag en een van de specialismenvan Soons is het gevaar van 'alien invasive species'. Dat gaat nietover de biodiversiteits-waarde van groene ruimtewezentjes, maarover het invoeren van bijvoorbeeld diersoorten in gebieden waar zeniet thuishoren. Dat kan namelijk rampzalige gevolgen hebben.

Een bekend voorbeeld is de konijnenplaag in Australie. Eeuwengeleden brachten immigranten een paar dieren mee. Nu richten diemiljoenen knaagdieren enorme economische schade aan. Dichter bijhuis worden Nederlandse bossen bedreigd door oprukkende Amerikaansevogelkers, 'bospest'. Ingevoerde uitheemse soorten, de zogenoemdeexoten, kunnen lokale soorten overwoekeren en zo een bedreigingvormen voor de biodiversiteit.

Slijkgarnaal

Een belangrijke oorzaak van het verslepen van organismen over dehele wereld is de scheepvaart. Aan de huid van schepen kunnenschelpdieren zich hechten - en weer loslaten. Zo kan een Aziatischeoester in de Noordzee terecht komen. Maar het ergst is het innemenvan ballastwater door tankers. Omdat een lege tanker niet zostabiel vaart, nemen deze enorme schepen honderdduizenden literszeewater in. Op de plaats waar ze hun lading ophalen, lozen ze ditwater weer. Met alle mogelijke zeedieren van dien. Via ballastwateris bijvoorbeeld de Kaspische slijkgarnaal Nederland binnengekomen,deze verdringt momenteel de inheemse garnaal.

"In Panama hebben ze erg veel last van binnendringende soorten",zegt Soons. Schepen zijn daar enkele dagen bezig om door allesluizen in het kanaal te varen. Het zijn ideale omstandigheden voorvreemde soorten om zich los te maken en zich een nieuw woongebiedeigen te maken."

Als reactie op dit probleem heeft Australie besloten datbuitenlandse schepen binnen de 200 zeemijlszone (370 kilometer uitde kust) hun ballastwater niet mogen lozen. Het land vreest vooralmogelijke schadelijke effecten op de prachtige koraalriffen van hetGreat Barrier Reef. Soons betwijfelt echter of Australie demaatregel kan handhaven. Een kuststaat heeft zeggenschap overschepen die binnen de 200 mijlszone komen. Zo is het lozen van olieverboden en hoeft de staat visserij niet toe te staan, maar het ismaar de vraag of datzelfde recht ook van toepassing is op het lozenvan ballastwater. "Het is zeer dubieus of een schip dat niet onderAustralische vlag vaart in een Australische haven beboet mag wordenvoor het lozen."

Inmiddels is er een internationale verdrag in de maak dat hetverspreiden van zee-organismen moet beperken. Voor schepen gaanstrenge regels gelden over de plaats waar ze water mogen innemen enlozen. Het hechten van schelpdieren aan de buitenkant van schepenkan ingeperkt worden door het gebruik van verfsoorten waar dezeedieren niet makkelijk op blijven zitten. "Maar dit zijn allemaalnog richtlijnen", zegt Soons. "Het zijn nog geen bindende normen.Dat moet binnen een of twee jaar geregeld zijn."

De afspraken zijn dus binnen handbereik, maar op andere gebiedenis nog lang geen consensus bereikt. Een van de grootste problemenschuilt in het economische belang dat veel Derde-Wereldlandenhebben bij het exploiteren van biodiversiteit-rijke gebieden zoalsbossen. Houtkap brengt nu geld op, maar de biodiversiteit komtnooit meer terug.

"Of neem het toerisme", zegt Soons. "Aan de ene kant is het eenbelangrijke bron van inkomsten voor veel arme landen. Maar als hetten koste gaat van de natuur, dan is dat een slechte zaak. Alleshangt met alles samen. Vooruitgang wordt daardoor slechts langzaamgemaakt. Ik kan mij dan ook zeer wel voorstellen dat mensen diebiodiversiteit een warm hart toedragen, ongeduldig zijn."

Rinze Benedictus

Meer informatie: http://www.biodiversitysummit.nl/en http://www.currentthemesinecology.nl/

Winst of wetenschap

Een Britse bioloog die het paargedrag van de haring bestudeert,moet in principe toestemming krijgen zijn onderzoek te doen aan deNoorse kust. Maar Noorwegen mag Britse vissers weren uit zijnwateren. Een kuststaat is eigen baas over levende rijkdommen, overalles wat economisch exploiteerbaar is. Maar over wetenschappelijkzee-onderzoek heeft een kuststaat maar beperkte rechten.

Maar hoe zit het met 'genetische bronnen'? Dat zijn organismenwaar de mens direct gebruik van maakt. Het gaat om (delen van)plant- en diersoorten die hun weg vinden naar ons voedsel en naargeneesmiddelen. Bijvoorbeeld een farmaceutisch bedrijf dat met eengen of een eiwit uit een tropische vis een nieuw medicijn maakt.Gebruik van genetische bronnen houdt het midden tussen winstbejagen wetenschappelijk onderzoek. "Welk regime is van toepassing?",vraagt Soons retorisch. Genetische bronnen zijn onderdeel van debiodiversiteit, maar ze kunnen ook geld opbrengen en er kunnenoctrooien op worden aangevraagd. Het is een van de vele kwestieswaar men het in Den Haag over eens moet zien te worden.

Joegoslavie-tribunaal is Balkangeschiedenis in notendop:'Milosevic mag voorgoed achter de tralies'

Cedomir Radnic (25) volgt een master-studie mensenrechten aan deUtrechtse universiteit. De Bosnier probeert elke maand een zittingvan het Joegoslavie-tribunaal bij te wonen. Niet alleen vanwegezijn studie, maar ook omdat hij in zijn jonge leven tot twee keertoe moest vluchten voor het geweld waarvan Slobodan Milosevic medede aanstichter was. "Als student heb ik nog tegen het regiem vanMilosevic gedemonstreerd, maar toen leek hij nog zoonoverwinnelijk." Om de voormalige Servische leider achter glas ophet beklaagdenbankje te zien zitten, blijft voor hem eenbevreemdende ervaring.

In vergelijking met veel van zijn leeftijdsgenoten heeft Radnicgeluk gehad. Hij en zijn familie zijn redelijk ongeschonden uit deoorlog in voormalig Joegoslavie gekomen. Toen het misging in Bosniekon hij in 1992 zonder al te veel problemen naar Servie vertrekken,omdat hij in het gelukkige bezit was van twee paspoorten. "Ik hebtoen een vrij normaal leven kunnen leiden. Maar als ik jonge mensenin Bosnie spreek, dan is dat voor hen heel anders. Jongeren pratenniet graag over dat verleden. Ze waren tieners en zijn hun bestejaren kwijtgeraakt aan die stomme oorlog, omdat ze opgesloten zatenin hun huizen om de kogels te ontlopen. Ze willen nu gewoondoorgaan met leven en inhalen wat ze hebben gemist."

Hete geschiedenis

Andre Klip, universitair hoofddocent strafrecht probeertregelmatig met studenten naar Den Haag te gaan. Hij merkt dat hetbegin van de Balkan-oorlog al weer relatief ver weg is. "Ruim tienjaar geleden. Van de studenten die nu achttien zijn, kun jenauwelijks verwachten dat zij het destijds hebben gevolgd." In deuitspraken van het tribunaal, vaak honderden pagina's lang, vind jeechter veel van de verwikkelingen terug: "Die ellenlange verhalenbevatten hete geschiedenis. Dat is handig voor mensen die er toenniet zo veel over hebben meegekregen."

Speciaal voor hen die te jong waren nog even een spoedcursusMilosevic. Want wat heeft de Servier allemaal op zijn kerfstok enwat heeft dat te maken met de problemen op de Balkan? Je zou kunnenzeggen dat hij vanaf midden jaren tachtig heeft ingespeeld op deontevredenheid en het verkapte nationalisme onder de Servischebevolking in Joegoslavie. Onder het communistische bewind van Titowerd nationalisme niet getolereerd. Tito wist door allebevolkingsgroepen evenveel macht te geven, de lappendeken vannationaliteiten redelijk bij elkaar te houden. Na zijn dood in1980, begon het echter te broeien, met name onder de Serviers, degrootste bevolkingsgroep van het land.

Dat Joegoslavie uiteen zou vallen, zat er wel in. Maar dat hetop zo'n bloederige manier ging, is voor een groot deel te wijtenaan de haat die Slobodan Milosevic in eerste instantie alsServische partijleider wist aan te wakkeren. Met historischeverhalen over Servische helden wist hij het streven naar eenGroot-Servie steeds salonfhiger te maken. Toen in 1991 Slovenie enKroatie en in 1992 Bosnie-Herzegowina hun onafhankelijkheiduitriepen, sloeg Milosevic met harde hand toe. Hij wilde deServische delen van Kroatie en Bosnie. Niet alleen zijn eigen legerviel de drie gebieden binnen, hij onderhield ook innige contactenmet milities van Bosnische Serviers en met paramilitaire criminelenzoals de inmiddels vermoorde Arkan. Eind jaren negentig hield zijnleger nog eens huis in de provincie Kosovo. Hier wilde hij deAlbanezen verdrijven. De gevolgen van zijn oorlogszucht warengruwelijk: concentratiekampen, verkrachtingen, plunderingen,miljoenen vluchtelingen, 263.000 doden in Bosnie, 20.000 inKroatie, 12.000 in Kosovo.

Verkrachtingen

Andre Klip, docent strafrecht, neemt zijn studenten geregeld meenaar Den Haag, om in levenden lijve het internationale strafrechtin werking te zien. "Studenten vinden het spannend, alleen al omdatze de mensen over wie iedereen het al zo lang heeft in het echtkunnen zien. Bovendien is het een prima pedagogisch middel omallerlei verschillende rechtsvormen mee uit te leggen."

Het tribunaal toont een bijzondere mengeling van rechtsmodellen.In vergelijking met de Nederlandse rechtspraak zijn de zakeninteressanter. Het bewijs moet bijvoorbeeld op de zitting wordengeleverd. Aan de andere kant is er geen jury zoals in deangelsaksische landen: hier spreken professionele rechters hetoordeel uit.

Goran Sluiter is net als Klip intensief bezig met het tribunaal.De universitair docent internationaal recht volgt onder andere hetproces voor het televisieprogramma TweeVandaag. In een hoekje vanzijn beeldscherm staat de site waarop de zitting van het tribunaalonline te volgen is, altijd open. "De hele ellende op de Balkan isnatuurlijk een megazaak met vele betrokkenen. Maar in het verhaalvan Milosevic zie je alle grote incidenten terug. De helerampzalige geschiedenis van de Balkan in een notendop."Gebeurtenissen die in het collectieve geheugen zijn blijven hangen,figureren allemaal in zijn dossier. De moord op alle patienten enburgers in het ziekenhuis in Vukovar door de Serviers in 1991; debeschietingen op klaarlichte dag van de markt in Sarajevo waarbijvele burgers omkwamen; en natuurlijk de val van Srebrenica in1995.

Het ziet er niet best uit voor Milosevic, denkt Sluiter. "Defeiten staan wel vast, en voor zijn rol in Kosovo zal het vrijwelzeker tot een veroordeling komen. Als bevelhebber van zijn eigenleger is Milosevic strafrechtelijk aan te spreken op het gedrag vanzijn ondergeschikten in Kosovo. Command responsibility heet dat:als je op de hoogte was van de misdaden, er iets aan had kunnendoen maar dat hebt nagelaten, dan ben je schuldig." Zijn 'schuld'in de oorlogen in Kroatie en Bosnie is minder makkelijk tebewijzen. "Daar ging het meer om legers waarmee Milosevic officieelniets te maken had."

Om die reden is Mirela Shuteriqi (23) erg benieuwd wat deuiteindelijke uitspraak zal zijn. De vierdejaars internationaalEuropees recht kreeg als Albanese pas eind jaren negentigzijdelings te maken met de gevolgen van de oorlog, toen de Serviersde Albanese Kosovaren het land uitjoegen. "Ik studeerde toen al inNederland, maar als ik terugging naar Tirana hoorde ikverschrikkelijke verhalen over hele gezinnen die een week door dekou hadden gelopen om de grens te bereiken. Vanaf het begin van deoorlog ben ik bang geweest dat het uiteindelijk ook fout zou gaanin Kosovo, en dat is ook gebeurd."

Op haar eigen manier wil zij bijdragen aan de strijd omgerechtigheid. Binnenkort gaat zij drie maanden stage lopen bij hettribunaal, op de afdeling voor de bescherming vanverkrachtingsslachtoffers: "Omdat ik de taal spreek kan ik metAlbanese vrouwen makkelijker communiceren. Ik besef dat dat geenlolletje zal zijn. Maar deze getuigen hebben meer bescherming nodigdan wie dan ook. Op deze manier heb ik het gevoel dat ik, zoweljuridisch als menselijk, een nuttige bijdrage kan leveren."

Milosevic mag wat haar betreft voorgoed achter tralies: "Vanuitmenselijk en politiek perspectief is hij verantwoordelijk, en ikhoop dat dat nu ook in legale termen wordt omgezet. Dat zou eenhoopvol teken zijn. Politieke leiders zullen dan beseffen dat zeniet overal mee wegkomen door achteraf te zeggen dat ze van nietswisten."

Femke van Zeijl

Het proces online: http://www.un.org/icty/latest/index.htm

"Tijdens de pauze van een college zaten we een beetje tekletsen, en toen kwamen we op het idee om de Kilimanjaro eens tegaan beklimmen", vertelt Dirk-Sytze Kootstra (20). "Mijn oom", zegtDerk-Christiaan van Dijk (23), "had de klim vroeger gemaakt, dus wewisten dat het kon."

Samen met Frank Aarts (20) en Erik Deiman die niet bij ditinterview kon zijn, stonden de vier twee jaar later aan de voet vande Kilimanjaro, de hoogste berg van Afrika met toppen van bijna6000 meter. De reis was niet goedkoop. "We moesten toch wel zo'ntweeduizend euro per persoon betalen", zucht Frank. Derk: "En danmoesten we ook nog eens bergkleren kopen en ons laten inenten."

Aangekomen in Moshi moesten ze even slikken. Dirk: "Naar te topvan de Kilimanjaro klimmen, is eigenlijk een wandeling van hiernaar Amsterdam, maar dan recht omhoog."

Dirk schrijft: 'We zijn net gearriveerd in Moshi, Tanzaniaaan de voet van de Kilimanjaro. Vanaf het balkon van ons hotel,hebben we uitzicht op de berg. Tegen het einde van de middag komtde top van de berg uit de wolken tevoorschijn. Een schitterendgezicht. Het Kilimanjaro-massief meet ongeveer 60 bij 40 kilometeren bestaat uit drie vulkanische toppen. Shira, Mawenzi en Kibo, dehoogste.

De beklimming die je gewoon te voet kunt doen, belooft eenfysieke uitdaging te worden. Door de grote hoogte zit er maar halfzoveel zuurstof in de lucht als op zeeniveau. Onderweg is hetgenieten van de natuur. Je loopt van de evenaar tot de pool. Allevegetatiezones worden gepasseerd. Je begint in het regenwoud eneindigt in de sneeuw. Daarnaast zijn er spectaculaire landschappenen vergezichten.'

In Nederland hebben de vier goed getraind. Derk: "Eh, we haddenal best een goede conditie, hoor." Frank: "Nou, we hebben toch bestwat door de polders gewandeld, om een beetje voorbereid te zijn."Het echte werk kon beginnen. Samen met een Deense sportieveling eneen aantal gidsen die ook koken en de bagage dragen, vertrekken zenaar de top.

Al snel wordt duidelijk dat het niet echt een gemakkelijktochtje gaat worden. "De klim is prima te doen, maar het gebrek aanzuurstof breekt je op", legt Dirk uit. "Je krijgt hoofdpijn, jekunt niet meer op je benen staan; het wordt ongelofelijk zwaar",zucht Frank. Dirk: "Frank kreeg zelfs helemaal blauwe lippen."

Dirk schrijft: 'Na twee dagen wandelen en klauteren zijn weop 3800 meter. Op deze derde dag klimmen we eerst naar 4500 meteren dalen dan af naar het dal op 3900 meter. We raken verzeild ineen hagelbui en komen uiteindelijk behoorlijk afgepeigerd in hetkamp aan. Het regent nu. De tent opzetten is een hels karwei. Wezijn dolgelukkig wanneer we kunnen gaan liggen.

Na een uurtje voel ik me weer een stuk beter. De omgeving iswerkelijk prachtig. Af en toe spatten de kolkende wolken uiteen, enstaren we vol verwondering naar de hemelshoge bergwand van de Kibo.Er ligt sneeuw en ijs op de rotsen. Vlakbij staanreuzenkruiskruiden. Metershoge planten, die het midden houdentussen een cactus en een palmboom, en alleen op de bergen vanOost-Afrika voorkomen. De volgende ochtend is de hemel het domeinvan een paar lammergieren. Als enorme vliegers scheren ze over onshoofd.

Frank kan de tocht naar de top niet voltooien. "Eigenlijk ben iknog veel te lang doorgegaan. Pas bij het laatste kamp heb ikrechtsomkeert gemaakt." Dirk: "En dan te bedenken dat Frank debeste conditie heeft." Derk: "Maar daar heb je dan dus niets aan.Zo'n hoogteziekte neemt alle kracht bij je weg."

Als Frank terug naar Moshi loopt, beginnen Derk, Dirk en Erikaan de laatste meters. Het wordt steeds zwaarder: de temperatuurligt ver onder het vriespunt, en de hoogte eist zijn tol. Deindrukwekkende natuur en het mooie uitzicht geven de impuls om doorte gaan. Derk: "Die slot-etappe was toch nog zo'n zeven uurklimmen." Dirk: "Ik was niet al te helder meer toen de top in zichtkwam. Het ging in een soort roes. Maar eenmaal boven was de kickuiteraard onwijs groot."

Dirk schrijft: 'Op dag vijf bereiken we rond een uur smiddags het hoogste kamp, op 4600 meter. Het is ook hier erg mooi.De fraaiste uitzichten op de Mawenzi en een verblindendezonsondergang. Evan na middernacht breekt het uur van de waarheidaan. Met een lamp op ons hoofd gaan we op weg naar de top. We zijndik ingepakt. De hemel is helder. Af en toe lopen we door desneeuw, dan weer door puin. Babuji, onze gids, zingt vrolijkeliedjes. Dat is een goede motivatie

Inmiddels zitten we op 5600 meter, het is niet ver meer, maarik heb het helemaal gehad. Het is koud en steil. Mijn coordinatieis bedenkelijk en ik kan amper nog een stap zetten. Ik wil zelfseen paar keer omkeren.

Maar de top komt in beeld. Ik zie de anderen al staan. Ik zetdoor. Mijn geest is een beetje vertroebeld door de hoogte. Maar, ohja jee, het is me gelukt. Gefeliciteerd! Het hoogste punt vanAfrika. 5895 meter hoog. Schitterende ijssculpturen vlakbij, en 300kilometer ver weg de top van Mount Kenia. Wat een plek.'

Derk: "Het mooiste was die zonsopgang op de top. Het uitzichtwas zo mooi. Er heerste een prachtige gloed van de rode horizon. Degletsjers werden prachtig belicht", zwijmelt Derk. "En dan diesterrenhemel 's nachts", doet Dirk mee. "Ongelofelijk helder.Allemaal zo echt, geen strooilicht te bekennen."

Pim Sedee