Op 27 maart is de eigenlijke, plechtigeverjaardagsviering. Tijdens een bijeenkomst in de Domkerk krijgtneurobiologe prof.dr. Patricia Goldman-Rakic een eredoctoraatuitgereikt. Drie dagen eerder, tijdens een speciaal concert inmuziekcentrum Vredenburg - waarbij de Nederlandse première vanTon Koopmans reconstructie van de Marcus Passion van J.S. Bach tehoren zal zijn - heeft deze musicus ook al een 'kappa' omgehangengekregen om de Dies Natalis luister bij te zetten.

Maar 1 april wordt dé dag voor de universitairegemeenschap. 's Ochtends zijn er lezingen - van NobelprijswinnaarGerard 't Hooft en de onlangs in Utrecht benoemde moleculairebioloog Ronald Plasterk -, 's middag openen de faculteiten hundeuren om hun (oud-)studenten en medewerkers te fêteren en 'savonds verzorgen de gezelligheidsverenigingen bruisende feesten metDJ's, bands of cabaret.

Reden te over dus voor het U-blad om, in samenwerkingmet de organisatie van de Universiteitsdag - het U-fonds -,uitgebreid stil te staan bij dit verjaardagsfeest. Op de volgendepagina's onder andere een uitgebreid programma van deUniversiteitsdag, waarin je kunt neuzen of er iets van je gadingtussen zit. Het kan bijna niet anders, of dat is hetgeval...

Colofon

Dit katern is een gezamenlijke uitgave van hetUniversiteitsfonds/Alumnibureau van de Universiteit Utrecht en deDienst Utrechts Universiteitsblad (U-blad). Het verschijnt bijgelegenheid van de viering van de 364ste verjaardag van deUniversiteit Utrecht en wordt als bijlage bij het U-blad van 23maart 2000 verspreid.

Coördinatie: Armand Heijnen, Helene Ruys, Leneke Visser

Redactie: Xander Bronkhorst, Erik Hardeman, Gwenda Knobel,Helene Ruys, Joyce Vanhommerig, Bieneke Verhaar, Nathan Vos

Fotografie: Maarten Hartman, Evelyne Jacq

Eindredactie: Armand Heijnen

Opmaak: de V.I.E.W.Masters, Utrecht

Druk: Dijkman Offset, Diemen

Voor meer informatie over de activiteiten van hetUniversiteitsfonds/Alumnibureau kunt u bellen met 030-2538025 ofkijk op internet: http://www.ufonds.uu.nl

Arnold Gaasenbeek behoudt bevroren tenen: "Wachten op depijn"

Zijn koude tenen werden even hot news. De pers stortte zichmassaal op de Maarssenaar. Inmiddels is de rust wedergekeerd inhuize Gaasenbeek. Zijn tenen hoeven niet geamputeerd, zo bleek naeen bezoek aan het Utrechts Medisch Centrum.

Gaasenbeek ligt er wat onbeholpen bij. In de huiskamer staat eenziekenhuisbed geparkeerd, waar de 27-jarige schaatser langer opverblijft dan hem lief is. Een rolstoel wacht er geduldig naast."Mijn vriendin moest me helpen om mijn ontlasting kwijt te raken.Dat is toch niet helemaal wat ik gewend ben. Ik ben opeensafhankelijk van anderen, een hulpeloos mannetje. Maar ik voel megezond, dus ga ik me vervelen en een beetje kattenkwaad uithalen.Leuk voor mijn vriendin." Afgelopen week ging Gaasenbeek voor heteerst sinds `Finland' weer de deur uit. "Ik word ergens afgeleverd,strompel naar binnen en plof neer op de bank. Die rolstoel zie ikniet zo zitten."

De dag des onheils. Gaasenbeek kan hem nog eenvoudig voor degeest halen. Het Finse Kuopio zal nooit zijn favorietevakantiebestemming worden. Het vroor op de bewuste dag achttiengraden. Althans, dat was de lezing van de organisatie. "Wij wistenwel beter. Iemand had een eigen thermometer en die gaf min 22 aan.Volgens sommigen was het boven het ijs zelfs min dertig."

Gaasenbeek had alle mogelijke voorzorgsmaatregelen tegen de kougetroffen, maar maakte één grote fout: hij bond zijnschaatsen te strak onder. Hij kan zich achteraf wel voor zijn kopslaan. ,,Stom, stom, stom. Ik bond mijn voeten min of meer af. Deeerste 25 kilometer heb ik mijn tenen regelmatig bewogen om mijnbloedsomloop te stimuleren, maar daarna schoot dat er bij in omdatik me teveel met de wedstrijd bezig hield. Ik besefte eenvoudigwegniet dat mijn voeten ontzettend koud werden. Er was geen pijn. Ikheb nooit een seintje gehad van: hé, de boel is beneden aanhet bevriezen."

Regenboog

De schok kwam pas toen hij na tweehonderd kilometer de finishbereikte en zijn veters losmaakte, zes uur later. De tenen haddenalle kleuren van de regenboog. "In het ziekenhuis ontstonden nieuweblaren. Acht uur later wist ik niet wat ik zag. Maar ik had nogsteeds geen pijn. Later voelde ik wat speldenprikken, toen werdenhet spijkers. Nu voel ik slechts tintelingen. De pijn zal heel ergworden, maar daar zit ik niet mee. Pijn betekent dat er leven inzit."

De maandag na de terugkeer uit Finland stond in de landelijkekranten breed uitgemeten dat Gaasenbeek enkele tenen kwijt zouraken door amputatie. "Ik had alleen tegen een paar cameramensengezegd dat ik drie van mijn linkertenen niet kon bewegen. Dat iseen heel eigen leven gaan leiden. Toen kwam er een filmpje op tvoverheen. Maar het was nog helemaal niet bekend of ik tenen zoukwijtraken. Het grappige was dat een arts op Radio M verkondigdedat je zonder tenen ook prima kan schaatsen."

Het incident in Kuopio betekende het laatste hoofdstuk in eensomber seizoen voor de rijder uit de Thyssen-ploeg. Gaasenbeekkampte aan het begin van het seizoen met gezondheidsproblemen enverloor ploeggenoot Willem Poelstra na een hartstilstand tijdens demarathon van Amsterdam. De malheur ten spijt, twijfelt dedierenverzorger geen seconde als het gaat over zijn rentree in hetpeloton: "Volgend jaar doe ik gewoon weer mee." De eerstevoorzichtige schreden op weg naar een terugkeer heeft Gaasenbeekinmiddels al gezet. "Gisteren heb ik voor het eerst op zoldergefietst. Alleen het afstappen ging wat moeilijk "

Sisser

Zijn werk op de Faculteit Diergeneeskunde van de UniversiteitUtrecht zal Gaasenbeek voorlopig niet kunnen hervatten. Dat is zuurvoor een werkgever die zich altijd coulant toonde tegenover zijnsportactiviteiten. Gaasenbeek: "Ik heb de hele winter regelmatigdiensten kunnen ruilen of vrij gekregen om te kunnen schaatsen. Datlukte altijd. De universiteit lag nooit dwars. Nu kom ik voorlopigniet werken, en dat zullen ze niet leuk vinden omdat er al teweinig personeel is." Gaasenbeek heeft nog geen datum geprikt omweer aan de slag te gaan, maar als de omstandigheden het toestondenzou hij morgen weer op de racefiets richting De Uithof stappen."Het is leuk werk, lekker in de buitenlucht. Een bureaufunctie isniks voor mij, alhoewel het momenteel wel een uitkomst zouzijn."

Uiteindelijk lijkt het Finse avontuur met een sisser af te lopenvoor Gaasenbeek. "Ik ben positief ingesteld," zegt deonfortuinlijke schaatser. "Misschien dat dat geholpen heeft. Dedoktor zei dat ik drie weken plat moest, maar na twee weken mochtik alweer fietsen en lopen. Ik weet dat het gevoel niet helemaalzal terugkomen.Waarschijnlijk zal negentig procent van de zenuwenherstellen. Daar maak ik me ook niet druk over. Het belangrijksteis dat mijn tenen eraan blijven zitten. Niet dat ik daar ooit aanheb getwijfeld. Alleen de eerste tien minuten nadat ik mijnschaatsen had uitgedaan."

Michiel van Ruitenbeek

Het UOO

Het Universitair Overleg Orgaan is in 1998 opgericht door driestudentenpartijen (Brug, PSO en FCSU). Zij bundelden de krachten omals één stem de studentenbelangen te verdedigen tenopzichte van het College van Bestuur. Het UOO stelt jaarlijks eenkandidatenlijst samen voor de U-raadsverkiezingen. Nu zitten er zesUOO-leden in de U-raad.

Elk jaar wordt er een nieuw bestuur gekozen. Nu zitten daar destudenten Rianne Roukema (biomedische wetenschappen) , Bram Edens(wijsbegeerte, natuurkunde) en Henk Bearda (natuur- ensterrenkunde) in. Zij zijn tevens lid van de Universiteitsraad, wateen ongewone combinatie is. Rianne: "Het was een noodgreep. Er wasgeen belangstelling om bestuurslid van het UOO te worden. Wijvonden het voortbestaan van de UOO zo belangrijk, dat wij toen inhet bestuur zijn gaan zitten."

Het ontwikkelingsplan

Hierin staat wat de universiteit in de komende jaren wilbereiken op het gebied van onderwijs en onderzoek. Als UOO wil hettrio graag weten wat studenten van de plannenmakerij vinden en ofstudenten wellicht nog aanvullende plannen hebben. Het UOO wil destem van de student zijn en deze overbrengen aan het College vanBestuur.

De U-raad houdt in de gaten of de afspraken die met het collegezijn gemaakt, worden nagekomen. Bram: "Het ontwikkelingsplan isheel dynamisch. Het gaat om een continue proces." Henk: "We willenervoor zorgen dat dingen in de toekomst goed geregeld zijn."Voorbeelden waarvan het UOO-bestuur denkt dat studenten diebelangrijk vinden zijn de internationalisering, ICT-onderwijs eniets praktisch als de mailproblemen.

De enquête

In de enquête, die het UOO-stickerplan heet, moetenstudenten aangeven welke doelen in het ontwikkelingsplan het meesten het minst belangrijk zijn. Daarvoor hoeft alleen een kruisje ofeen uitroepteken worden aangeklikt. Ook is er ruimte om met eigenideeën en suggesties te komen.

Alle actieve studenten die bekend zijn bij het UOO (een lijstvan zo'n 200 tot 250 studenten) zijn inmiddels benaderd voor deenquête. Iedereen die op deze wijze persoonlijk isaangeschreven is gevraagd de vragenlijst weer door te sturen aantien anderen. Door dit kettingbrief-principe hoopt het UOO op eengrote respons. Rianne:"Wij denken dat studenten de enquêteeerder invullen als ze daarvoor door een bekende worden gevraagd."Als deze methode aanslaat, zal die vaker worden toegepast. Bram:"Dan kunnen we in de toekomst op een snelle manier meningen vanstudenten peilen over een actueel onderwerp. Op die manier is ereen directere koppeling tussen het beleid en ideeën vanstudenten."

Studenten die niet worden benaderd door een bekende kunnen deenquête natuurlijk ook invullen. Dat kan tot en met vierapril. Op 27 april houdt het UOO een afsluitende bijeenkomst waarde resultaten van de enquête worden bekend gemaakt.

De hele enquête is te vinden op: http://www.uu.nl/uoo

GK

Ontwikkelingslanden

Maaike de Langen (rechten): "De UU doet wel iets aanontwikkelingssamenwerking, maar voor studenten uit arme landen ishet vrijwel onmogelijk om in Utrecht te komen studeren. Wat mijbetreft trekt de universiteit de komende jaren voor dit doel extrageld uit. Maar nog belamgrijker vind ik goede en gerichtevoorlichting aan studenten in ontwikkelingslanden over demogelijkheden om in Utrecht te studeren. Het is natuurlijk nietmijn bedoeling om mee te werken aan de vaak genoemde `brain-drain'door alleen maar briljante bèta's hierheen te halen en zevervolgens hier te houden. Het moet vooral gaan om studenten diemaar voor een bepaalde periode hier komen, waarna zij met hunervaringen kunnen bijdragen aan de opbouw van hun eigenuniversiteit en maatschappij. Als de universiteit dit voorsteloppikt, zou dat trouwens niet alleen studenten inontwikkelingslanden ten goede komen maar ook Utrechtse studenten,want ik denk dat onzeuniversiteit er met de komst van meerbuitenlandse studenten alleen maar leuker op wordt."

Academische vorming

Mirjam Hospers (psychologie): "Ik zou graag zien dat er op deuniversiteit wat expliciteter aandacht werd besteed aan hetaanleren van academische vaardigheden. Argumenteren, debatteren,een essay schrijven, het komt allemaal wel aan bod, maar alleenterloops en niet systematisch. Om dat te veranderen zou ik graagwillen dat in de toekomst in elke opleiding aandacht wordt besteedaan logica en ethiek als theoretisch fundament voor een aantalpraktische vaardigheden. De universiteit zou een lijst moetenopstellen van vaardigheden waarmee studenten ervaring moeten hebbenopgedaan, voordat ze kunnen afstuderen. Als studenten daarvan eenportfolio bij zouden houden, zouden ze meteen ook een grotereverantwoordelijkheid voelen voor het aanleren van vaardighedenzoals helder schrijven en spreken in het openbaar. Bijkomendvoordeel lijkt me dat je zo'n portfolio bij een sollicitatie kanlaten zien. Kijk, dit is het verslag van het debat dat ik hebgevoerd en dit zijn een paar van mijn essays."

Campus

Bart Smits (biologie): "De universiteit zegt al jaren dat DeUithof meer op een campus moet gaan lijken, maar tot nu toe merk jedaar als student heel weinig van. Vooral 's avonds kun je hiereigenlijk nergens terecht. In ieder geval zouden bibliotheken encomputerleerzalen wat mij betreft langer open moeten blijven. Alsje in De Uithof woont en je wilt 's avonds nog aan je verslagwerken, dan zou dat toch gewoon moeten kunnen? Maar in het Went- enhet Kruytgebouw, waar wij zitten, is alles om vijf uur dicht. Etenkan gelukkig iets langer, maar het is wel verstandig om bijtijds inhet Educatorium te zijn, want na half zeven is het meeste op. Alsmen van De Uithof echt een campus wil maken - een grootuniversiteitscentrum met

verscheidene eetgelegenheden, kroegjes, terrasjes en winkeltjes- dan zou zo'n restaurant toch ook veel langer open moetenblijven?"

Buitenland

Joan Arensman (geschiedenis): "De universiteit heeft de mond volover het belang van internationalisering, maar in de praktijkzitten er nog heel wat haken en ogen aan een studieverblijf in hetbuitenland. Het ontbreekt aan goede informatie en je hebt eengrotekans op studievertraging omdat de programma's meestal slechtop elkaar aansluiten. Daarom vind ik dat de universiteit moetkiezen voor een heel andere en veel (pro-)actievere aanpak.

"Elke Utrechtse opleiding zou zelf een aanbod van buitenlandsestages in elkaar moeten draaien dat spoort met het eigenstudieprogramma en dat in Utrecht ook studiepunten oplevert. Hetmoet toch mogelijk zijn om met buitenlandse universiteitenafspraken te maken: in dat en dat semester kunnen studenten dat endat vak volgen. Natuurlijk moeten studenten ook de vrijheid houdenom zelf iets te regelen, maar met zo'n aanbod, zeker als dat ook inde studiegids komt te staan, zou de universiteit het veel studentenwel een heel stuk gemakkelijker maken."

Een telefoonnummer onthouden tot we het gedraaidhebben, en het daarna acuut weer vergeten omdat we het niet meernodig hebben. Voor die efficiënte manier van omgaan metinformatie zorgt ons werkgeheugen. Aanstaande maandag reiktprof.dr. Wim van de Grind namens de Utrechtse universiteit eeneredoctoraat uit aan de Amerikaanse neurobiologe PatriciaGoldman-Rakic die het gebied in de hersenen waar het werkgeheugenzetelt, in kaart bracht.

Je zit op je fiets en je kijkt opzij omdat er een leuk meisje(of jongen) voorbij loopt. Niets bijzonders, zou je zeggen. Tochkun je alleen maar doorfietsen omdat je het beeld van de weg dievoor je ligt, hebt onthouden. Daardoor weet je dat je niet meteenergens tegenop zult botsen. Maar zodra je weer voor je kijkt,verdwijnt de overbodig geworden herinnering. Dat kortstondigeonthouden gebeurt door cellen in een stukje hersenen ter groottevan een vierkante centimeter, zo ontdekte PatriciaGoldman-Rakic.

Van de Grind: "Al lang onderscheidt de psychologie het korte enlange termijn geheugen. Maar met die concepten bleef onverklaarbaardat we in staat zijn om bepaalde informatie heel kortstondig endoelgericht te onthouden. Daarom werd nog een derde geheugenvormgepostuleerd: het 'werkgeheugen'. Maar dit bleef lange tijd eenhypothese van theoretisch psychologen. Dat veranderde toen Goldmanontdekte dat dit werkgeheugen zetelt in wat wij 'gebiedje 46'noemen, direct achter het voorhoofd. Het bleek niet anders ofingewikkelder te werken dan hersengebieden die voor de waarnemingverantwoordelijk zijn. Het werkgeheugen was daarmee onderwerp vanneurowetenschappelijke analyse geworden en stond nu dus letterlijkop de (hersen)kaart.

"Goldman heeft dat ontdekt door proeven te doen met aapjes. Zijtrainde die dieren om een bepaalde positie in de ruimte teonthouden, en liet ze daarna naar een andere positie kijken. Zolanger een zogeheten fixatielampje brandde, moesten de aapjes dietweede positie blijven fixeren. Anders verspeelden zij hunbeloning. Intussen mat de onderzoekster de activiteit in de cellenin het werkgeheugen en ontdekte dat de cellen voor de eerstepositie zeer actief waren. De dieren waren dus druk bezig die plekte onthouden. Zodra het fixatielampje uitging en de aapjes hun bliknaar die eerste positie wendden, vielen de betreffende cellen stil.Er hoefde niets meer onthouden te worden."

Via dit soort experimenten slaagde Goldman er geleidelijk in omeengedetailleerde 'landkaart' te maken van clusters van cellen inhet werkgeheugen die elk een bepaalde positie kunnen onthouden,vertelt Van de Grind. "Later heeft zij lager in hetzelfdehersengebiedje cellen gevonden die geen posities maar objectenonthouden. In dat gebiedje zitten onder meer cellen diegezichtsinformatie aanbieden, en dat is voor sociale dierenuiteraard heel belangrijk. Ook die cellen heeft zijproefondervindelijk bekeken en ook hier bleek weer dat elk gezichtwordt onthouden door een 'eigen' groep van een paar duizend cellen.Als je honderd gezichten tegelijk moet onthouden, zit elk gezichtdus opgeslagen in een ander gebiedje."

Schizofrenie

Naast de functie van de verschillende cellen van hetwerkgeheugen en hun anatomie bekeek Goldman ook hun aansturing doorzogeheten neurotransmitters. Dat zijn hormoonachtige stoffen dieervoor zorgen dat hersencellen hun taken naar behoren verrichten.Daarbij kwam zij tot de opzienbarende constatering dat deneuroransmitters die het werkgeheugen laten functioneren, dezelfdezijn waarvan al langer bekend was dat zij gestoord zijn bijschizofrenen.

"Voorlopig is het nog niet meer dan een hypothese", waarschuwtVan de Grind, "maar het is dus goed denkbaar dat schizofreniesamenhangt met een slecht functionerend werkgeheugen. Vandaarmisschien ook dat schizofrenen vaak denken dat ze stemmen horen.Als ik praat, is het normaal gesproken zo dat dat geluid door hetwerkgeheugen wordt herkend als mijn stemgeluid. Maar als mijnwerkgeheugen hapert, herkent het dat geluid misschien niet meer. Ikhoor dus wel een stem, maar herken die niet als mijn eigen stem, enzo gaat het ook met gedachten. Het zou dus goed kunnen datschizofrenen die zeggen dat ze 'stemmen' horen, gewoon datgenehoren wat ze denken of zeggen, zonder dat ze dat als zodanigherkennen."

Hoewel het denkbaar is dat deze recente ontdekking op termijnzou kunnen leiden tot een doorbraak in de behandeling vanschizofrenie, haast Van de Grind zich te beklemtonen dat het belangvan het onderzoek van Goldman-Rakic allereerst moet worden gezochtin het fundamentele karakter ervan. "Maar wat ik zelf ook heel ergbelangrijk vind, is dat het hier gaat om onderzoek dat duidelijkwil maken hoe biologische systemen functioneren. Als het ommoleculair of genetisch onderzoek gaat, is er in Nederland altijdwel een zak geld beschikbaar, maar het onderzoek op systeemniveauzit in ons land de laatste tijd aardig in het verdomhoekje. InUtrecht doen wij soortgelijk onderzoek als Goldman, maar dan naarhet visuele systeem in de hersenen. Ik hoop dat dit eredoctoraatduidelijk maakt dat ook op andere terreinen danhetmoleculair-biologische boeiend en belangwekkend onderzoek wordtgedaan."

Erik Hardeman

Aanstaande vrijdag ontvangt musicus enBach-specialist Ton Koopman (Zwolle, 1944) een eredoctoraat van defaculteit Godgeleerdheid van de Utrechtse universiteit. Diezelfdeavond dirigeert hij in muziekcentrum Vredenburg de Nederlandsepremière van zijn eigen reconstructie van Bachs verlorengegane Markus-Passion, waarmee hij vervolgens door Europa trekt.Hoe een opmerkelijke 'leerling van Bach' verzeild raakt in dekerkgeschiedenis en de filmmuziek.

"Ik ben bij het verkeerde concert beland!" Die reactie,enthousiast uitgesproken, kreeg Ton Koopman in september vorig jaarna afloop van de wereldpremière van zijn reconstructie van deMarkus Passion, in Stuttgart. Een bezoeker had zich op het concertvoorbereid met een paar cd's van eerdere uitvoeringen van de MarkusPassion, maar was door Koopmans versie volledig verrast. Koopmanvertelt de anekdote met gepaste trots. "Vanaf nu zal er een nieuwetraditie bestaan in de uitvoering van de muziek van Bach",verklaart hij zelfverzekerd.

We zitten in een pizzeria in het centrum van Rotterdam. Het250ste sterfjaar van Johann Sebastian Bach is tot Bachjaaruitgeroepen en Ton Koopman heeft het razend druk. Vanavond geefthij samen met echtgenote Tini Mathot een klavecimbel-optreden in deDoelen, in het kader van het Bach-festival. Morgen vliegen ze naarWenen. Volgende week vrijdag neemt Koopman in Utrecht zijn eersteeredoctoraat in ontvangst. Daarna trekt hij met zijn reconstructievan de Markus Passion naar onder meer Frankfurt, Milaan, Rome enAmsterdam.

De Markus Passion, gecomponeerd in 1731, behoort met de Lukas-en Matth"us-Passion tot de drie passieverhalen van Johann SebastianBach die volledig of gedeeltelijk verloren zijn gegaan; alleen deJohannes is compleet overgeleverd. Wel bleef de tekst van de MarkusPassion van Bachs tekstschrijver Picander bewaard. Koopman: "Bijeerdere uitvoeringen van de Markus Passion gebruikten interpretenmoderne composities of ze vielen terug op oudere werken uit dezeventiende eeuw. Vaak dienden stukken van Bachs oudere tijdgenootReinhardt Keiser als alternatief. Die traditie vind ik incorrect.Ik heb voor mijn reconstructie alleen koren, aria's en duetten vanBach zelf gebruikt, niet van anderen." Het hielp Koopman bij dereconstructie dat hij, zoals hij zelf zegt, "een uitzonderlijk goedoverzicht" heeft over Bachs talrijke cantaten. Sinds zes jaar werkthij in de Waalse Kerk in Amsterdam aan de opname van de volledigecantates van Bach, eenprestigieus en kostbaar project, dat nog tot2004 doorloopt en 22 cd-boxen moet opleveren.

Ondanks dit zorgvuldige reconstructiewerk bleven in MarkusPassion onvermijdelijk gaten zitten. Met name recitatieven werdendoor Bach nooit hergebruikt. Koopman heeft het - anders dan zijnvoorgangers - aangedurfd deze traits d'union, zoals hij ze zelfnoemt, eigenhandig te componeren. Gewaagd, zeggen kenners, maarKoopman weet wat hij doet: "Ik trek mijn eigen plan, zonder ijdelof macho te willen zijn." Bovendien is het niet zijn bedoelinggeweest Bach te imiteren: "Dat zou zoiets zijn als eenzondagsschilder die Rembrandt namaakt."

Bachitus

Koopman beschouwt zichzelf als een leerling-componist vanachttiende-eeuwse barok, met duidelijke invloeden van Bach. "Als ikzelf zou componeren, zou ik dat ook in barokstijl doen. Dat is mijnstijl", zegt hij. Binnenkort krijgt hij daarvoor trouwens de kans.Koopman heeft zijn medewerking beloofd aan Anthony Minghella, deregisseur van The English Patient en recentelijk van The talentedMr. Ripley. Minghella werkt aan een project waarin de muziek vanBach een centrale rol speelt. Koopman zal ontbrekendemuziekfragmenten zelf in Barokstijl componeren. "Dat vind ik welheel leuk."

Het betekent weer een verruiming van het toch al brede terreinwaarop Koopman zich bezighoudt. Bij zijn leermeester GustavLeonhardt studeerde hij klavecimbel, orgel en muziekwetenschappen.Hij is chef-dirigent van het Amsterdam Baroque Orchestra and Choir,dat hij in 1979 zelf oprichtte en dat een wereldwijde reputatiegeniet door zijn uitvoeringen op authentieke instrumenten uit debaroktijd. Daarnaast is hij chef-dirigent van het Radio Kamerorkesten docent klavecimbel aan het Koninklijk Conservatorium in DenHaag. Ook treedt hij regelmatig op als gastdirigent.

Soms maakt Koopman een uitstapje van Bach naar een anderecomponist. Tijdens het Holland Festival in Rotterdam zal zijnBaroque Orchestra and Choir samen met de Nationale Reisopera DieZauberflöte van Mozart uitvoeren. Koopman vindt het vooralleuk voor zijn orkest. "Bach vergt het uiterste van een musicus.Het is altijd zo'n ongelooflijk ingewikkelde muziek, dat je somswel eens wat makkelijkers wil." De Bachitus heet dat gevoel.Echtgenote Tini Mathot, aan de overkant van de tafel, bekent datzij de Bachitus heeft. De veeleisendheid van Bach komt vooral om dehoek kijken in haar werk als producer en opnameleider, bijvoorbeeldbij het cantateproject. Ton Koopman heeft de Bachitus niet, vertelthij. Hij beklemtoont dat niemand in het orkest wel eens echt genoegkrijgt van Bach. Daarvoor is het te mooi. "Intellect en emotiebereiken bij Bach een evenwicht dat echt uitzonderlijk is."Mathotvult aan: "Als we naar een onbewoond eiland moesten, namen we Bachmee." Ook op vakantie naar Zuid-Frankrijk draaien ze in de autoBach op de heenweg en Bach op de terugweg.

Obscuur

Koopman heeft bij al zijn uitvoerende werk ook een seriemuziek-wetenschappelijke publicaties over barokmuziek op zijn naamstaan. Een serie van drie boeken, De wereld van Bach, die hij samenmet Harvard-professor Christoph Wolff redigeerde en die ook weerhandelt over Bachs cantates, staat bijvoorbeeld in de kast bijWillemien Otten, hoogleraar kerkgeschiedenis en promotor bij heteerste eredoctoraat dat aan Koopman wordt toegekend.

Otten over het eredoctoraat: "Wij willen Koopman niet claimenvoor wat voor theologische agenda dan ook. Onze bedoeling is eenhommage te brengen aan het werk van Koopman, een van de zeer groteinternationale Bach-specialisten, zowel in het uitvoeren van hetwerk van Bach als in het herscheppen." Volgens de hoogleraar wordt"soms gedaan alsof het verdacht is dat kerkhistorici zich met Bachbemoeien". Maar Bach is, zegt zij "een respectabel kerkhistorischonderwerp. De theologische Bachforschung zit in de lift."

Toch werd Otten aan het schrikken gebracht toen in de rubriek deSchreef van het U-blad van 3 februari werd gesuggereerd dat aan deuitverkiezing van de beroemde Bach-specialist door de theologenpr-motieven ten grondslag liggen. Even dacht zij aan toestandenzoals in Groningen, waar recentelijk ophef ontstond over eeneredoctoraat voor Helmut Kohl. Otten: "Zodra een grote naamgeëerd wordt, heerst al snel iets van: 'Er is iets niet in dehaak, dat moet bestreden worden.' In Nederland geldt vaak: hoeobscuurder, des te wetenschappelijker het is. Daar ben ik het nietmee eens. Bovendien wordt een profeet vaak niet in eigen landgeëerd. Wij hebben daar heel bewust wél voorgekozen."

Het idee om Koopman voor te dragen voor een ere-doctoraat kwamniet van Otten, maar van haar collega Frits Broeyer. Volgens Ottenmoet het eredoctoraat voor Koopman "voor theologen de aanleidingzijn zich af te vragen wat er in de actuele kerkgeschiedenis vanNederland aan de hand is." Volgens haar is Bach een grote figuur inzowel de kerkgeschiedenis als de muziekgeschiedenis, maar diegebieden lopen tegenwoordig in Nederland steeds verder uiteen.Otten: "Voor de meeste mensen is het christendom alleen nog ruis inde muziek van Bach, niet meer de natuurlijke inbedding. Koopmanhoudt het erfgoed van de kerk levendig."

Protestant

Otten noemt het "een van de paradoxen van de NederlandseBachtraditie dat de hoogstaande uitvoeringspraktijk hierzorgt vooreen grote populariteit van Bach, maar ook voor de loskoppeling vanBach van zijn christelijke context." In haar laudatio zal zijonderstrepen dat het losweken van de muzikale beleving van dechristelijke context specifiek Nederlands is. In Duitsland, waarook een sterke Bach-traditie bestaat, is de verbinding tussen Bachen het christendom naar haar inschatting sterker. Zelf houdt Otten,"als goed protestant" overigens veel van Bach. In Chigaco, waar zijvier jaar heeft gewerkt, heeft ze ook wel eens een Bachconcertonder leiding van Koopman bijgewoond. Zij vond het heel mooi. Ottenbenadrukt dat de kerkhistorici met het eredoctoraat voor Koopmangeen musicologisch oordeel willen uitspreken. Wel is het voor haarduidelijk dat Koopman - samen met Philippe Herreweghe en NikolausHarnoncourt - de eredivisie van de huidige Bach-specialistenvormt.

In de Rotterdamse pizzeria beklemtoont Koopman dat demusicologische benadering van Bach zich sterker heeft ontwikkeldnaarmate de ontkerkelijking is toegenomen. Vooral in Duitsland enAmerika is dat volgens hem het geval. Vrijdag gaat hij in zijndankwoord niet alleen in op zijn reconstructie van deMarkus-Passion, maar ook op het verband tussen Bach, deauthentiek-historische tendensen onder huidige Bach-specialisten ende kerkgeschiedenis.

Koopman noemt het opmerkelijk dat verschillendeBach-specialisten van nu van katholieke huize zijn: Harnoncourt,Rilling, maar ook hijzelf. Dat past volgens hem bij Bach, die nietde protestantse scherpslijper was voor wie hij wel is aangezien.Koopman: "Bach was een normale Lutheraan, een gewoon kind van zijntijd, alleen genialer dan anderen. Het Lutheranisme uit deachttiende eeuw had een mystiek accent dat dicht bij hetkatholicisme lag. Maar er was ook een sceptisch accent. Bach heeftzeker ook invloeden van de Verlichting ondergaan. DeVerlichtingsfilosoof Johann Christoph Gottsched ging bijvoorbeeldin dezelfde kerk te kerke als hij. In Bachs theologischebibliotheek stonden wel felle antikatholieke geschriften, maar diedateerden uit de zeventiende eeuw. Die heeft hij waarschijnlijkgewoon geërfd van zijn familie."

René Moerland

Programma

Ochtend

Educatorium, De Uithof, 9.30 - 12.00 uur

Lezingen van twee topwetenschappers

Sprekers: Prof.dr. Gerard 't Hooft, winnaar van de Nobelprijs1999 voor de Natuurkunde en hoogleraar Theoretische Natuurkunde aande Universiteit Utrecht, en prof.dr. Ronald Plasterk, hoogleraarMoleculaire Biologie aan de Universiteit van Amsterdam, winnaar vande Spinozaprijs 1999 en sinds februari directeur van het HubrechtLaboratorium in Utrecht.

Gerard 't Hooft is werkzaam bij de faculteit Natuur- enSterrenkunde, het Spinoza Instituut, van de Universiteit Utrecht.Hij ontving de Nobelprijs voor de Natuurkunde voor het werk waarmeehij begin jaren zeventig, samen met de natuurkundige prof. dr.Martinus Veltman, de deeltjesfysica uit een diep dal heeftgetrokken.

Zijn recente werk heeft betrekking op de quantummechanischetheorie van de zwaartekracht. Dit intrigerende onderwerp staatmomenteel sterk in de belangstelling van de internationale fysischegemeenschap. De concepten en ideeën van 't Hooft worden alomgezien als belangrijke bijdragen aan dit onderzoek. In zijn lezing'Kleiner dan de atoomkern' gaat 't Hooft in op nieuwetheorieën over de elementaire deeltjes.

Ronald Plasterk hoort tot de briljante Nederlandse onderzoekersop het gebied van de moleculaire biologie. Gezien zijn leeftijd (41jaar), speelse geest en fundamentele belangstelling voorbiologische fenomenen, kunnen we verwachten dat Plasterk nog jarenop zijn huidige niveau verder zal gaan. In zijn lezing, 'De functievan genen', gaat hij in op de gevolgen van kennis van de totaleDNA-samenstelling van de mens.

Lunch

Educatorium, De Uithof, 12.00 - 14.00 uur

Aperitief en lunch in het restaurant van het Educatorium.

Na afloop van de lezingen staat een feestelijke lunch klaar inhet restaurant van het Educatorium. Er zijn tafels gereserveerdvoor faculteiten en reünistenverenigingen. Op deinformatiemarkt presenteren alumni diensten of producten van hunbedrijf of organisatie, die zowel interessant zijn voor studentenals voor mensen uit de beroepspraktijk. Kijk ondertussen goed om uheen. Voor het ontwerp van het Educatorium ontving architect RemKoolhaas vorig najaar de Utrechtse Rietveldprijs.

Middag

Verschillende locaties in de binnenstad en De Uithof, 14.00 -17.00 uur

Faculteiten ontvangen hun alumni, medewerkers en studenten.Deelname aan interessante workshops.

Het uitgebreide programma treft u hieronder aan.

Avond

Faculty Club Helios en Gezelligheidsverenigingen, vanaf 17.00uur

* Borrelen en dineren (Universiteitsdagmenu) in de Faculty Club,Academiegebouw.

* Sociëteiten van destudentengezelligheidsverenigingen:

19.00 - 21.00 uur borrel en rondleidingen

vanaf 21.00 uur cabaret en bands

22.00 uur DIES-feest

Van 17.00 tot 21.00 uur is Helios, de Faculty Club van deUniversiteit Utrecht, geopend voor bezoekers van deUniversiteitsdag. Na een druk middagprogramma zal een aperitief opdeze historische locatie goed smaken. Stijlvol genieten: à lacarte of een Helios-dagschotel in de Faculty Club kan 's avonds,mits u van tevoren reserveert (030) 253 99 10, fax: (030) 253 3366).

Op andere dagen zijn alleen leden welkom. Zij kunnen binnenlopenvoor een drankje, de krant lezen in de Huiskamer of biljarten in deBiljartkamer. Ook kunt u vergaderen in Helios, waartelecommunicatiefaciliteiten aanwezig zijn. Medewerkers en alumnivan de UU worden van harte uitgenodigd om lid te worden.

Locatie: Achter de Dom 7

Informatie: Faculty Club, tel (030) 253 99 10, of e-mail:faculty.club@helios.uu.nl

En daarna? Tot diep in de nacht in de Joosbar doorpraten over dezin van het leven of swingen tot de lichten aangaan? Beleef datgevoel en kom naar een van de Utrechtsestudentengezelligheidsverenigingen. Vanaf 19.00 tot 21.00 uur kuntu terecht bij Unitas, Veritas, SSR-Nu, USC, UVSV/NVVSU en Bitonvoor een borrel, cabaret en een rondleiding, waarna om 22.00 uur -ook op hun sociëteiten - de DIES-feesten losbarsten vooralumni, studenten en medewerkers.

Inspirerende middagprogramma's

Het middagprogramma op de faculteiten is zogevarieerd dat het nog lastig wordt om keuzes te maken! Deprogramma's beginnen om 14.00 uur, tenzij anders is aangegeven.Nadrukkelijk worden ook studenten en medewerkersuitgenodigd.

Biologie; wetenschap van 21e eeuw

Biologie staat aan de basis van ontwikkelingen die bepalend zijnvoor de wereld van morgen. Denk maar aan het eerste genoom, stressen DNA-profielen. De faculteit Biologie biedt in aansluiting op hetochtendprogramma (lezing Ronald Plasterk) het thema 'Biologie: dewetenschap van de 21ste eeuw'. Welke spectaculaire ontwikkelingenzijn er gaande? Wat staat ons de komende jaren te wachten op hetgebied van hersenonderzoek, biotechnologie, ontwikkelingsbiologieof ecosystemen? De onderwerpen worden ingeleid door deskundigesprekers, waarna een discussie volgt. Na de Universiteitsdag leestu de krant met andere ogen! Uiteraard is er gelegenheid om bij eenhapje en een drankje met elkaar bij te praten.

Locatie: De Uithof

Informatie: Dorinne Raaimakers, (030) 253 28 22(di. t/m vr.), e-mail T.H.J.M.Raaimakers@bio.uu.nl

Geneeskunde; het brein binnenste buiten

Het facultaire middagprogramma voor Geneeskunde en MedischeBiologie, maar dit jaar ook voor studenten, medewerkers van hetUniversitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) en huisartsen uit deregio, laat zich vangen onder de titel 'Het brein binnenstebuiten'. Centraal staat het onderzoek van het Rudolf MagnusInstituut (RMI) voor Neurowetenschappen. Vooraanstaandeonderzoekers maken u deelgenoot van de stand van zaken op hetgebied van schizofrenie & imaging, CVA en neuropeptiden. Op dewetenschapsmarkt maakt u kennis met de breedte van hetRMI-onderzoek. De onderzoekers zelf informeren u over verslaving,ruggenmergletsel, afgifte van neurotransmitters,epilepsie,bedrading van vaten in de hersenen, neuromusculaireziekten en autisme. De middag wordt afgesloten met een borrel.

Locatie: De Uithof

Informatie: Trea Fakkeldij, (030) 253 62 40(dagelijks tussen 13.00 en 14.00 uur), e-mail: T.M.V.Fakkeldij@med.uu.nl

Godgeleerdheid; nieuwe spiritualiteit

Ontkerkelijking en secularisatie gaan niet gepaard met afnamevan 'religiositeit' in de betekenis van aandacht voorzingevingvragen, geloof, belangstelling voor levensbeschouwelijkethema's en ethische kwesties. Op allerlei plaatsen waar dat totvoor enkele decennia een taboe zou zijn, wordt aandacht besteed aanlevensbeschouwing en spiritualiteit. Geen management-cursus kantegenwoordig nog zonder een blok 'spiritualiteit', hetbedrijfsleven sponsort de komst van de Dalai Lama naar Nederland,en de Matth"us Passion in Naarden is een ontmoetingsplaats voorpolitici en vertegenwoordigers van de haute finance. Wat betekentdit voor de theologie?

Locatie: nog niet bekend

Informatie: Monique Bosch, (030) 253 18 53,e-mail: mbosch@theo.uu.nl

Duits; onderwijsvernieuwingen

De ontwikkelingen in de maatschappij en dus ook in het onderwijsvolgen elkaar snel op. Hoe speelt de 91-jarige opleiding Duitsetaal- en letterkunde daar op in? Verschillende generaties komen bijelkaar om te praten en te leren. Workshops en demonstraties vanhedendaagse onderwijsvernieuwingen staan vanmiddag centraal. Metmedewerking van prof.dr. Wolfgang Herrlitz en prof.dr. TonNaaijkens worden digitale mogelijkheden voor taalkunde en vertalenbesproken, zoals ze in het onderwijs aan derdejaars worden ingezet.De middag wordt afgesloten met een borrel.

Locatie: binnenstad Utrecht

Informatie: Dr. Ewout van der Knaap, (030) 25361 82, e-mail: ewout.vanderknaap@let.uu.nl

Engels; creativiteit en High Tea

In het jaar 2000 benadert Engels het Universiteitsdaggebeurenvanuit een ander perspectief. Natuurlijk kijken we naar de positievan de studie Engels, maar de aandacht is in het bijzonder gerichtop de creativiteit van studenten en alumni. Na de inleiding vandrs. Kristine Steenbergh (Alumni Officer) zijn er lezingen van drs.Hassnae Bouazza ('Rap van Tong: over Rappers en Rapmuziek'), dr.Erik Kooper ('The Challenge of English') en drs. DianeButterman-Dorey ('Poetry is the search for oneness', over detoekomst als dichteres). Op verzoek van velen wordt de middagafgesloten met een traditionele High Tea.

Locatie: binnenstad Utrecht

Informatie: Ton Hoenselaars, (030) 253 78 45/6193, e-mail ton.hoenselaars@let.uu.nl,ofKristine Steenbergh, e-mail: kristine.steenbergh@let.uu.nl.

Geschiedenis; de Duitse bezetting

Twee inleiders schetsen een nieuw beeld van de Duitse bezetting.Dr. Gerard Trienekens spreekt over 'Voedsel en voedselvoorzieningtijdens de Tweede Wereldoorlog' en dr. Hein A.M. Klemann over 'Heteconomisch leven tijdens de bezetting'. Trienekens concluceerde inzijn proefschrift dat de voedselvoorziening in Nederland totseptember 1944 modelmatig geregeld was. Zijn beeld week sterk afvan het gangbare, wat tot een storm van protest leidde. Inmiddelsheeft Klemann berekend dat het in de eerste bezettingsjareneconomisch over een veel breder front goed ging. Na de lezingen iser gelegenheid tot discussie. Het programma wordt afgesloten meteen borrel.

Locatie: binnenstad Utrecht

Informatie: Linda Westerink, (030) 253 78 69,e-mail Linda.Westerink@let.uu.nl

Italiaans; recht en vertalen

We gaan een eigen alumnivereniging oprichten, waarvoor eencomité een actieplan zal presenteren. Verder aandacht voor hetthema 'recht en vertalen' vanuit verschillende invalshoeken,namelijk rechtsvergelijking (een jurist over de verschillen tussenItaliaans en Nederlands recht), vertaalpraktijk (een vertaler vande Europese Unie) en literatuur (de procesterminologie van Sciasciaen wat zijn vertalers ermee doen). Maar we willen ook onze alumnizelf horen. Velen zijn bezig met vertaalwerk op juridisch terreinen hebben een eigen termenbestand opgebouwd. Bestaat er behoefteaan uitwisseling van gegevens? Minne de Boer wil uw ideeënbundelen voor een discussie op de alumnidag. We sluiten de middagaf met een cena bij een plaatselijke Italiaan.

Locatie: binnenstad Utrecht

Informatie: Minne G. de Boer, (030) 253 64 27,e-mail: m.g.deboer@let.uu.nl

Kunstgeschiedenis en Muziekwetenschap;muziekinstrumenten

Kunstgeschiedenis en Muziekwetenschap organiserendit jaar sameneen bijeenkomst. Er zijn lezingen van prof.dr. E.S. de Jongh(kunstgeschiedenis) over de betekenis van muziekinstrumenten in de17e-eeuwse beeldende kunst, en van dr. Martin van Schaik(muziekwetenschap), die zich met muziekinstrumenten van de GriekseOudheid bezighoudt. Ook wordt de scriptieprijs Kunstgeschiedenisuitgereikt. De bijeenkomst wordt afgesloten met een borrel.

Locatie: Museum Het Catharijneconvent

Informatie: Christian Klamt, (030) 253 6263

Nederlands; op de digitale snelweg

De alumnivereniging Nedwerk van Utrechtse neerlandiciorganiseert een middagprogramma over het thema 'NL-20-00:neerlandistiek op de digitale snelweg'. Prof.dr. Carel Jansen,tegenwoordig verbonden aan de KU Nijmegen, opent de middag. Inworkshops worden toepassingen van de nieuwe media op het gebied vande neerlandistiek gedemonstreerd. De middag wordt afgesloten meteen markt waarop de alumni in contact kunnen komen metverschillende bedrijven en instellingen die zich bezighouden metmultimedia-toepassingen in de neerlandistiek. Tot slot eenborrel.

Locatie: binnenstad Utrecht

Informatie: Antoinette Bolt, (030) 253 80 00,e-mail: Antoinette.Bolt@let.uu.nl.Ofbezoek de website: http://www.let.uu.nl/nederlands/nedwerk.nl

Spaans; oprichting alumnivereniging

Op deze derde alumnidag van Spaans vindt deoprichtingsvergadering van een alumnivereniging plaats. Hiervoorbestaat veel belangstelling. Het middagprogramma wordt ingeleiddoor Peter Slagter. Tot slot is er een borrel.

Locatie: binnenstad Utrecht

Informatie: Peter Jan Slagter, (030) 253 64 19,e-mail: Peter.J.Slagter@let.uu.nl

Taalwetenschap (Algemene Taalwetenschap en Fonetiek); nieuwewegen

Het middagprogramma voor (oud-)studenten van Taalwetenschap -zoals we tegenwoordig heten - begint met een inleiding door SiebNooteboom, hoogleraar Fonetiek en coördinator van de OpleidingTaalwetenschap, over de onderwijsontwikkelingen. Na de inleidingvolgen presentaties door - vooral jonge - onderzoekers, dieduidelijk maken welke kant het uitgaat met het taalkundige enfonetische onderzoek. Tot slot is er een reünie.

Locatie: binnenstad Utrecht

Informatie: Bert Schouten, (030) 253 60 69/6265, e-mail: bert.schouten@let.uu.nl

Theater-, Film-, en Televisiewetenschap; workshops

14.00 uur..... welkomstwoord

14.15 - 15.55..... workshops ronde 1

15.00 - 15.40..... workshops ronde 2

15.40 - 16.00..... pauze

16.00 - 17.00..... plenaire afsluiting met de kwis 'Met het Mesop Tafel'

17.00 - 18.30..... borrel

vanaf 18.30 uur..... gezamenlijk etentje (opgeven kan bij ClaraPafort-Overduin. De kosten bedragen maximaal 50,- gulden).

Locatie: Drift 21

Informatie: Clara Pafort-Overduin, (030) 253 6339, e-mail: Clara.Pafort-Overduin@let.uu.nl

Natuur- en Sterrenkunde; bijpraten

Het programma van de faculteit Natuur- en Sterrenkunde is vooralbedoeld om de alumni en huidige leden van de facultaire gemeenschapmet elkaar te laten praten bij een hapje en een drankje. Er wordenwel, onder voorbehoud, activiteiten aangeboden die het socialekarakter van de bijeenkomst onderstrepen. Het programma wordtbekend gemaakt via FacNieuwS, het informatiebulletin van deFaculteit en via de facultaire activiteitenkalender op internet:http://www.phys.uu.nl/~fcagenda/

Locatie: De Uithof

Informatie: Peter Mertens, (030) 253 27 25,e-mail: P.C.J.Mertens@phys.uu.nlofJenny Andriese, (030) 253 17 58, e-mail: J.Andriese@phys.uu.nl

Rechtsgeleerdheid; georganiseerde misdaad

Door criminologisch onderzoek, onder andere voor decommissie-Van Traa, zijn we goed op de hoogte van de aard en omvangvan de zogenaamde georganiseerde misdaad in Nederland. Wij wetenwelke economische sectoren worden bedreigd en welke beroepsgroepenhet risico lopen in hun integriteit te worden aangetast. Er is eenreeks nieuwe strafrechtelijke maatregelen om de georganiseerdemisdaad te bestrijden. Zijn deze maatregelen proportioneel eneffectief? Daarover praat prof.dr. F. Bovenkerk, cultureelantropoloog en nu hoogleraar criminologie aan de Utrechtserechtenfaculteit. Bovenkerk, bekend van tal van publicaties, maaktedeel uit van de criminologische onderzoeksgroep ten behoeve van deparlementaire enquêteopsporingsmethoden.

Locatie: binnenstad Utrecht

Informatie: Jorunn Labordus, (030) 253 93 05,e-mail: j.labordus@fbu.uu.nl

Ruimtelijke Wetenschappen; wandeling Blauwe Kamer

Een meeslepende wildernis! Zo is het rivieroeverreservaat deBlauwe Kamer het best te omschrijven. In deze uiterwaard aan devoet van de Grebbeberg heeft de Stichting Het Utrechts Landschapeen natuurontwikkelingsproject uitgevoerd. De invloed van de rivieris toegenomen, de oorspronkelijke hoogteverschillen zijn herstelden er zijn konikpaarden en gallowayrunderen in het gebied uitgezet.Door natuurlijke begrazing in combinatie met overstromingen,ontstaat meer afwisseling in hoogte, dichtheid ensoortsamenstelling van de planten. De Blauwe Kamer is veranderd ineen prachtig wilde en levende oever vol natuur. De faculteitRuimtelijke Wetenschappen organiseert onder leiding van een gidseen wandeling.

Locatie: Blauwe Kamer (vertrek vanaf DeUithof)

Informatie: Robert van Ginneken, (030) 253 1559, e-mail R.vanGinneken@geog.uu.nl

Scheikunde; chemie en voeding

De faculteit Scheikunde, alumnivereniging 'Carolus de Maets' enstudievereniging Proton organiseren een themaprogramma over 'Chemieen voeding'. Voedselvoorziening, de veiligheid van ons voedsel enmiddelen om voedsel te conserveren of te verbeteren zijn allemaalzaken waarbij de chemie een belangrijke rol speelt. Denk maar aanbegrippen als genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen, dioxine,BSE, E-nummers, anti-oxidanten en functional foods. Deskundigenlichten dit toe. Daarna volgt een discussie. Bij een hapje en eendrankje krijgt u gelegenheid om bij te praten. Voorafgaand aan hetprogramma vindt de Algemene Ledenvergadering van 'Carolus de Maets'plaats. Het programma staat open voor alle belangstellenden.

Locatie : De Uithof

Informatie: Jos de Kooker, (030) 253 37 93 (ma.t/m do.), e-mail: j.a.dekooker@chem.uu.nl.

Sociale Wetenschappen; culturele verschillen

Binnen het onderzoekszwaartepunt Sociale Cohesie speelt'multiculturalisme' een belangrijke rol. Omgaan met etnische enculturele verschillen staat vanmiddag centraal. Het programmabestaat uit lezingen van prof.dr. A. de Ruijter en dr. P. Verweel,uit eenworkshop 'omgaan met culturele verschillen in werk &privé' en een forumdiscussie over een actueel maatschappelijkvraagstuk. Het forum legt u dilemma's voor over actuele situatiesin de stad Utrecht, waarover u kunt stemmen. Tenslotte is er eenborrel.

Aanvang: 16.30 uur

Locatie: De Uithof

Informatie: Renske de Graauw en Evelijn Koomanvan de faculteitsvereniging U.F.S.W. Alcmaeon, tel: (030) 253 3200, e-mail: Alcmaeon@fss.uu.nl

Lolita van Toledo en Maria Splinter, medewerkersvan de faculteit Sociale Wetenschappen, (030) 253 46 33, (030) 25348 34 0f (030) 253 67 28, e-mail: L.vanToledo@fss.uu.nlof M.Splinter@fss.uu.nl

Wijsbegeerte; Spinoza

Tijdens de alumnimiddag van de wijsgeren staat Spinoza centraal.De universitaire docenten Piet Steenbakkers en Jan Bransen zullenhierop vanuit hun eigen wetenschappelijk historische,respectievelijk wijsgerig-antropologische achtergrond ingaan.

Locatie: binnenstad Utrecht

Informatie: Erna Kas, (030) 253 2097, e-mail:Erna.Kas@phil.uu.nl

Wiskunde en Informatica; robocup, datamining,paasfeest

Na de ontvangst door de decaan van de faculteit, prof.dr. D.Siersma, gaat dr. W. van der Hoek in op de deelname van hetInformatica Instituut aan Robocup, wat u inzicht geeft in de wijzewaarop robots functioneren. Prof.dr. A.P.J.M. Siebes biedt zicht opdatamining, een deelgebied van de informatica waarop hetInformatica Instituut in de nabije toekomst onderzoek verricht.Prof.dr. F. Oort houdt een lezing met de titel 'Algebra ofmeetkunde? Gewoon wiskunde!' Dr. J. Hogendijk verzorgt eenpracticum waarin de wiskunde van het paasfeest centraal staat. Naeen korte inleiding kunt u zelf aan de slag om het verschil tussenhet kerkelijke en het astronomische paasfeest uit te rekenen. Hetprogramma wordt afgesloten met een borrel.

Locatie: De Uithof

Informatie: O. Möller (030 253 35 36),e-mail: o.moeller@math.uu.nl(zie ookhttp://www.math.uu.nl/faculteit).

Workshops

De bibliotheek in cyberspace - Universiteitsbibliotheek2050.

De wereldbibliotheek bevat een digitale collectie meteen omvangvan zo'n 25 miljoen complete Britannica's. Er is geen hoofdingang.Je hoeft geen catalogi te raadplegen, je hoeft niet bang te zijndat je iets mist en 'uitgeleend' is er niet meer bij. De deelnemerskrijgen een overzicht van de virtuele collecties en van deinstrumenten om relevante informatie te putten uit een overvloedaan gegevens. U leert uw studie- of onderzoeksbehoefte te vertalenin een concrete vraag aan de diverse geautomatiseerdeInternet-systemen. Dit gebeurt via oefeningen en opdrachten die uzelf - onder individuele begeleiding - opstelt. Directe toepassingvan de leerresultaten in uw studie- of beroepspraktijk is mogelijk.Er kunnen maximaal 20 mensen deelnemen.

Locatie: binnenstad Utrecht

Informatie : Natalia Grygierczyk, (030) 253 6516, e-mail: N.Grygierczyk@library.uu.nl

Informatie- en communicatietechnologie in hetonderwijs

De meeste studenten gebruiken dagelijks informatie- encommunicatietechnologie (ICT) voor hun studie en dit zal de komendejaren sterk toenemen. ICT biedt mogelijkheden om onderwijs aan tebieden dat toegesneden is op de individuele wensen van de student.De workshop geeft een overzicht van diverse vormen van ICT die ingebruik of in ontwikkeling zijn. Deelnemers kunnen vanuit hun eigenachtergrond meedenken over de consequenties van ICT-gebruik voorhet karakter van het universitaire onderwijs.

Locatie: De Uithof

Contactpersoon: Jan van Tartwijk, (030) 253 3778, e-mail: j.vantartwijk@ivlos.uu.nl

De parel van Cleopatra

Sinds ruim vijf jaar is de Universiteit Utrecht actief in hetHoger Onderwijs voor ouderen (HOVO). Samen met de Universiteit voorHumanistiek, de Hogeschool van Utrecht en de Hogeschool De Horstbiedt HOVO Utrecht ieder semester ongeveer 25 cursussen aan voor deleeftijdscategorie vanaf 50 jaar. De onderwerpen bestrijkendisciplines als geschiedenis, kunstgeschiedenis, wijsbegeerte engodsdienstwetenschappen. Ook thema's uit de sociale wetenschappen,rechten en natuurwetenschappen komen aan bod. Om een indruk van deaanpak van HOVO te geven, verzorgt mevrouw dr. H.W.A.M.Sancisi-Weerdenburg, hoogleraar in de oude geschiedenis en antiekecultuur, een college met als titel 'De parel van Cleopatra'.Aansluitend volgt informatie over de betekenis van HOVO voor ouderealumni. Ook horen wij graag suggesties.

Locatie: Nog niet bekend.

Informatie: Coen Görts (030) 253 46 06,e-mail: c.gorts@usp.uu.nl

Achter de schermen van het academisch onderwijs

Een koninklijk besluit uit 1815 bepaalt dat iedere universiteitmoet beschikken over een bibliotheek en een kabinet metdemonstratiemodellen. Veel daarvan verhuisde sindsdien van deinstituten naar het museum. Een bezoek aan het Universiteitsmuseumbetekent een kijkje achter de schermen van het academischeonderwijs vanaf de 19de eeuw. Anatomisch materiaal van mensen endieren, natuurkundige modellen en archeologische vondsten tonen debreedte van het universitaire veld. Tijdens de rondleiding kunt uplaatsnemen in negentiende-eeuwse collegebanken en naar eenvonkende demonstratie statische elektriciteit kijken.

Aanvangstijd: 14.00 uur, bij veel belangstelling een tweederondleiding om 15.30 uur.

Locatie: Universiteitsmuseum

Informatie: Bettina Althaller, (030) 253 8731(b.g.g. 253 8008), e-mail: bettina.althaller@museum.uu.nl

Percussie, Theatersport en Zang

Parnassos, het Cultureel Centrum van de Universiteit Utrecht,biedt in samenwerking met het U-fonds drie workshops aan. Ze durenanderhalf uur en er is plaats voor maximaal 15 deelnemers.

* Percussieworkshop

Handdrums bespelen is een sociaal gebeuren. Het samenspel en hetluisteren naar elkaar is zeer belangrijk, zeker als de ritmescomplexer worden. Kom dit ervaren.

* Theatersportworkshop

Bij deze vorm van improvisatietheater is er een wisselwerkingtussen spelers en publiek. Spelers vragen het publiek om suggestiesvoor de invulling van de spelvormen en worden zo uitgedaagd tot hetspelen van absurde, alledaagse of ontroerende scènes. Deworkshop theatersport is voor iedereen die dit eens wiluitproberen.

* Zangworkshop

Beleef het harmonieuze gevoel.

Locatie: Parnassos (binnenstad)

Informatie: (030) 253 84 48, e-mail: parnassos@parnassos.uu.nl

Praktische informatie

U kunt zich aanmelden door middel van het web: http://www.ufonds.uu.nl; oftelefonisch: 253 35 50. Het ochtendprogramma, inclusief lunch, kost15,- gulden. Aanmelding voor de lunch op de dag zelf is nietmogelijk. Voor sommige middagprogramma's wordt een bijdragegevraagd van 10,- gulden.

Tijdens de Universiteitsdag is er een informatiepunt in hetEducatorium, waar u met vragen terecht kunt. Hier is ook hetavondprogramma van de Utrechtse studentengezelligheidsverenigingenverkrijgbaar.

Nog vragen? Bel het Communicatie Service Centrum van deUniversiteit Utrecht, (030) 253 35 50 of kijk op internet: http://www.ufonds.uu.nl

Wat betekent muziek voor studenten? Wat doen ze zelf?Deze zesdelige serie belicht studenten die op een bijzondere ofprofessionele manier met muziek bezig zijn. In deze eersteaflevering: Eddie Vader, student biologie ensinger/songwriter.

Nostalgie naar de grunge. Eddie Vader, studentbiologie en singer/songwriter, verpakt het in mooie oneliners. "Diegrungeteksten zeggen eigenlijk helemaal niks, maar tegelijkertijdook alles." Al is hij opgegroeid met Nirvana, ook Marco Borsato enBlöf kunnen zijn goedkeuring wegdragen. "Muziek vind ik goedals er gevoel in zit, als het mensen raakt. Maar het doel vanmuziek is gewoon lol maken."

Nog een beetje brak van de vorige avond opent Eddie Vader (21)nog maar een biertje. Eigenlijk moet hij aan zijn scriptie werken.Hij heeft een strakke planning, want over een paar maanden begintzijn stage in het Parijse Pasteur-instituut. Dan moet het af zijn.Maar er moet ook tijd zijn voor een beetje lol, en dus ook voormuziek. Want muziek maken is voornamelijk lol maken. Dat was al zotoen hij met zijn vwo-bandje de derde prijs won in de finale van deKunstbende, en dat is nog steeds zo, ook nu hij nummers aan hetschrijven is voor een Nederlandstalige zanger à la Borsato."Mijn droom is door Utrecht te lopen en van die ufjes mijn liedjete horen zingen", zegt hij. Verder gaan zijn dromen niet. "Nou ja,als er een single van gemaakt wordt en die verkoopt aardig dan vangje wel dertig procent."

Echt om het geld is het hem niet te doen. Het gaat om deuitdaging van het schrijven in het Nederlands. "Normaal schrijf ikin het Engels. Ik had wat materiaal via via naar eenplatenmaatschappij gestuurd. Op mijn muziek zaten ze ze niet tewachten. Maar ze vonden blijkbaar dat ik goede liedjes schreef. Zehadden net een mooie jongen gecontracteerd, van het type idealeschoonzoon. Die had nog geen repertoire. Dus vroegen ze of ik ookin het Nederlands schreef."

Sneaky

Het valt hem niet mee. "Nederlands is zo'n directe taal. Ik laatdingen graag in het midden, zodat mensen er eigen ideeën bijkunnen krijgen, dat het eigen gevoelens opwekt. Bovendien schrijfik nu ook op een heel andere manier. Als ik voor mezelf schrijf, gaik maar wat zitten pielen en dan komt het vanzelf. Dat gaatonbewust. Je schrijft wat op en dat vormt dan een geheel. Je zietdat bijvoorbeeld bij de grunge, dat vond ik zo mooi aan die tijd.Die teksten zeggen eigenlijk helemaal niets,maar tegelijkertijd ookalles. Flarden van gevoelens vormen een geheel met de muziek. Datis heel tof. Maar wat ik nu voor die Nederlandse gast doe is meersystematisch, heel sneaky eigenlijk. Ik ben bezig verhaaltjes metmooie metaforen op te zetten. Je bent dan heel bewust aan hetcreëren, een beetje als een architect die te maken heeft metallerlei eisen en randvoorwaarden."

Eigenlijk is het niet zijn manier van schrijven. "Ik schrijfliedjes om van dingen af te zijn. Het is een uitlaatklep. Als jeheel boos bent, of heel verdrietig dan pak je een gitaar. Jegebruikt het medium om gevoelens in te pakken en die je toch af entoe weer eens terug kunt grijpen om ze weer te beleven." Zo schreefhij een nummer over de scheiding van zijn ouders. Hij zingt er eenstukje van voor. All the time it took for you to understand, thatthis chapter should be over, just shake hands. Ze hebben het nognooit gehoord. "Ik ga niet in een huiskamer zitten en het voor zespelen. Maar ik hoop dat ze het nog een keertje horen", mijmerthij, "als ze allebei in de zaal zijn "

Hobby

Hij speelt meer nummers voor. Steeds is hij zelf de eerste diemet vergelijkingen komt. Bettie Serveert, Counting Crows,Blöf. "Het is moeilijk om origineel te zijn. Mijn naam alleenal is bijna hetzelfde als die van de zanger van Pearl Jam. Niks aante doen."

De laatste band waar hij in speelde werd wel vergeleken met deSmashing Pumpkins en de Afghan Whigs. Hij laat de demo horen dienog op de valreep is gemaakt. "De band ligt nu min of meer op zijngat. Nu is de drummer in het buitenland, straks zit ik in Parijs.Ach, ik vind daar wel weer andere mensen om mee te spelen. Ik neemmijn gitaar mee. Dan heb je binnen no time contact. Het is een goedmedium om mensen te leren kennen."

"Het is een toffe hobby. Een aantal gelukkigen kunnen er hunberoep van maken. Misschien dat het mij ook wel lukt. Ik ben geenheel goede muzikant, maar mijn kwaliteit is dat ik op een podiumkan staan en een gevoel over kan brengen. Ik ben alleen een beetjelaks, niet zo goed in het mezelf verkopen. Ik ben gevraagd om opeen zondagmiddag in het Oude Pothuis te komen spelen, betaald. Ikmoet nog bellen. Ik zie wel. Het zal me allemaal worst wezen."

Raymond van de Wiel

Een voorproefje van wat de verschillende faculteiten 1 aprilvoor het voetlicht brengen

Hoe planten het hoofd boven water houden

Overstromingsrampen zoals recent in Mozambique hebbenniet alleen catastrofale gevolgen voor mens en dier. Ook veelgewassen redden het niet als zij lang onder water staan. Daarom iser sprake van een groeiende wetenschappelijke interesse inplantensoorten - zoals de moeraszuring - die er in slagen om bijoverstromingen 'het hoofd boven water te houden'. In het Wentgebouwzoekt prof.dr. Rens Voesenek naar de achtergronden van eenspectaculair botanisch mechanisme.

Het plaatje op de omslag van het tijdschrift 'Annals of Botany'laat niets aan duidelijkheid te wensen over. Rechts staat eenalledaagse moeraszuring afgebeeld, de blaadjes breed uitgespreid,als een goedmoedige boerendochter. Op het linker plaatje isdatzelfde plantje veranderd in een wilskrachtige ballerina met hoogopgerichte bladeren op lange stelen die priemend de lucht inwijzen.

"Kijk", zegt Voesenek, "dat gebeurt met zuringplantjes tijdenseen overstroming. Zodra het water de bladeren bereikt, komt er eenproces op gang waarbij de stelen zich oprichten om zich vervolgenszo ver mogelijk te strekken. Binnen een etmaal kan zo'n plantje vanzes à zeven centimeter enkele centimeters in lengte groeien.Het stelt alles in het werk om zijn blaadjes boven water te houden,zodat ze als een soort snorkel kunnen fungeren, waarmee het kan'ademen'. De vraag waarmee wij ons hier bezig houden, is hoe zo'nplant dat precies doet en welke genen bij dit proces betrokkenzijn."

Voor zijn onderzoek maakt de vorig jaar benoemde hoogleraarecofysiologie gebruik van het feit dat dit overlevingsmechanismealleen voorkomt bij planten die dicht bij de waterkant groeien. Debij plantkundigen geliefde zandraket, die in drogere gebiedenvoorkomt, mist het vermogen om zijn bladeren in geval vanwatersnood omhoog te laten groeien. Door zuring en raket met elkaarte vergelijken, hoopt de Utrechtse bioloog op termijn degecompliceerde keten van chemische reacties teontrafelen, die samenhet wonderlijke groeiproces reguleren.

Ballon

Centraal in dat proces staat het hormoon ethyleen, dat de plantwaarschuwt in geval van wateroverlast, legt Voesenek uit. "Ethyleenwordt permanent door plantencellen geproduceerd en vervulttientallen verschillende functies. De meest bekende is het zachtmaken van de celwanden in vruchten, waardoor fruit rijp wordt.Normaal gesproken 'ademt' een plant het gas ook weer uit, maaronder water kan het niet weg. Gas heeft namelijk grote moeite omzich in water te verspreiden. Vandaar dat in uw wc en in het putjevan uw douche een laagje water staat. Dat voorkomt dat errioollucht het huis in komt.

"Als de plant onder water staat, hoopt het ethyleen zich dus inhet weefsel op totdat een bepaalde concentratie is bereikt. Dankomt een aantal processen op gang, die er uiteindelijk voor zorgendat de cellen in met name de bladstelen zich gaan strekken. Maardat gebeurt niet meteen, want eerst gaan de bladeren overeindstaan. Dat komt omdat de cellen aan de onderkant van de steelopdracht krijgen om sneller te gaan groeien, waardoor het blad alshet ware omhoog wordt gebogen.

"Nu zijn er twee mogelijkheden. Als de bladeren voldoende verboven water uitsteken, kan het ethyleen weer ontsnappen en stopthet proces. Maar wanneer de bladsteel een hoek van ongeveer tachtiggraden met de bodem bereikt en de concentratie ethyleen tochhoogblijft, concludeert de plant dat steviger maatregelen nodigzijn. Dan 'besluit' hij over te gaan tot celstrekking."

Dat is een spectaculair proces, aldus Voesenek, waarbij cellensoms zeven maal hun oorspronkelijke lengte kunnen bereiken. "Jekunt de structuur van de celwand van plantencellen het bestvergelijken met de vezelachtige structuur van een trui. Elke celwordt omgeven door elkaar kruisende cellulose-achtige draden, diehaar op haar plaats houden. Ik gebruik meestal het beeld van eenhard opgeblazen ballon die in een stevige schoenendoos ligt.Normaal houden de wanden van die doos de ballon in bedwang, maarals je de doos nat maakt, wordt het karton slap en kan de ballongroter worden.

"Dat is precies wat er in zo'n plant gebeurt. Bij een hogeconcentratie ethyleen worden er eiwitten aangemaakt die de celwandslapper maken. Gevolg is dat de cel niet langer in bedwang wordtgehouden en gaat uitdijen. Die cellen hebben echt eenonvoorstelbare groeicapaciteit. In moessonrijke gebieden komenrijstsoorten voor die op die manier per dag 25 centimeter kunnengroeien. Normaal is zo'n plant ongeveer een meterhoog, maar bijhoog water kan hij een hoogte van zeven meter bereiken."

De komende jaren hoopt Voesenek de verschillende stappen in ditgecompliceerde groeiproces te ontrafelen. "Het betreft natuurlijkallereerst een wetenschappelijke vraag, waarbij we onzerivieruiterwaarden gebruiken als een soort laboratorium om hetmechanisme te leren begrijpen. Maar u kunt zich voorstellen dat hetantwoord op termijn ook van groot economisch belang kan zijn, metname voor landen zoals Bangla Desh, waar planten tijdens de groeiregelmatig met grote hoeveelheden water worden geconfronteerd. Alswe de genen die voor deze overlevingsstrategie verantwoordelijkzijn, kunnen identificeren en we zouden ze vervolgens kunnen'inbouwen' in bepaalde landbouwgewassen, dan zou dat voor de boerendaar wel eens het verschil kunnen uitmaken tussen een geslaagde ofeen mislukte oogst."

Erik Hardeman

De maankalender en wiskunde

Wanneer is het Pasen? Jaarlijks moet het antwoord vandie vraag worden opgezocht in de agenda, want Pasen heeft nietzoals Kerstmis een vaste datum. Wie echter een grotere uitdagingzoekt dan het openslaan van de agenda, kan bij hetUniversiteitsdag-college van dr. Jan Hogendijk een wiskundigeformule leren waarmee de datum van het paasfeest is uit te rekenen.Handig voor wie toekomstige vakanties nu alvast wilinroosteren.

De geschiedenis van de wiskunde is vierduizend jaar oud en JanHogendijk heeft zich er in gespecialiseerd. "Pasen is de herdenkingvan de opstanding van Christus. In de eerste eeuwen van dechristelijke kerk was men het niet eens wanneer dat nou herdachtmoest worden. Christus was op 25 maart opgestaan dus moest het opdie datum worden herdacht. Nee, zeiden anderen, de opstanding wasop een zondag kort na het midden van de joodse maand Nisan. Op diezondag moest de opstanding daarom worden herdacht. Deze laatstenwonnen de strijd en daarom wordt pasen op de eerste zondag na deeerste volle maan van de lente gevierd."

De christenen, vertelt de docent, kampten met een grootprobleem. Want hoe moest het tijdstip van de eerste volle maan nahet begin van de lente worden uitgerekend? Alleen wis- ensterrenkundigen zouden de ingewikkelde theorie van deBabyloniërs en de Grieken kunnen toepassen om die datum teberekenen. Nadeel hiervan was dat de geleerden dan wel tevertrouwen en zuiver in de christelijke leer moesten zijn. De kerkvond heteen betere oplossing om de berekeningen schematischer vanopzet te maken.

"Elk jaar kun je uitrekenen wanneer de lente begint, wanneer hetvolle maan is en wat dan de eerste zondag daarna is. De theoriezegt dat de periode tussen twee volle manen 29 dagen en een ietsjeis. Daarnaast werd ervan uitgegaan dat elke 19 jaar de maancyclizich herhalen. De data hangen voorts af van de zondagen die eenperiode van 28 jaar hebben. Paasdata hebben daarom een periode van19 keer 28 jaar. Helemaal exact is deze theorie niet. Er zit eenfout in van één dag op driehonderd jaar."

Omdat de Roomskatholieke kerk in 530 begon met de herdenking vanhet paasfeest op de eerste zondag na de eerste volle maan van delente, was er van die afwijking op den duur wel iets te merken."Tegen 1500 schoof het begin van de lente wel erg naar voren." Dekerk greep in en voerde in 1582 de - nog steeds gebruikte -Gregoriaanse kalender in zodat het begin van de lente, wat gemetenwordt aan een bepaalde zonnestand, weer zou kloppen. Het begin vande lente is volgens de kerk altijd op 21 maart.

Donker

Ondanks de regels die worden toegepast om de paasdatum uit terekenen, zijn deze in sommige jaren discutabel, zegt Hogendijk."Het kan fout gaan, en dat is nu typisch stof voor wiskundigen...om uit te rekenen in welke jaren er iets niet klopt. Dit jaarbijvoorbeeld. Pasen valt laat: op 23 april. Maar de eerste vollemaan valt gelijk met het begin van de lente. Dus als je die maanneemt, zou Pasen op 26 maart zijn. Wiskundigen worden blij van ditsoort probleemstellingen."

Speciaal voor dit college - "het is een workshop want ik laatdeelnemers zelf sommetjes maken" - heeft Hogendijk zich in deberekening van het paasfeest verdiept. "Dat wilde ik altijd aleens, maar nu was er de gelegenheid voor. Het onderwerpinteresseert me omdat dit het enige wiskundige probleem was in dedonkere periode uit de geschiedenis van de wiskunde. Dat was tussen400 en ongeveer 1100, de periode na de val van het Romeinse Rijk ende opkomst van het christendom, waarin er geen wiskundigeactiviteit was."

Gwenda Knobel

De teloorgang van het papieren boek

Het papieren boek gaat verdwijnen. Dat is deverwachting die letterenalumnus Arjan den Boer tijdens deUniversiteitsdag zal uitspreken. Den Boer laat de deelnemers van deworkshop - die hij voor de opleiding Nederlands verzorgt - kennismaken met het e-book.

'Books are goners', meldde het Amerikaanse bladNewsweek eerderdit jaar. Voor Arjan den Boer zal het artikel waarin eenrooskleurige toekomst werd geschetst voor het digitale lezenslechts een bevestiging zijn geweest van zijn denkbeelden. "Als devoordelen tegen de nadelen gaan opwegen, en dat zal op een bepaaldmoment zo zijn, dan zullen we allemaal boeken lezen op eenscherm."

Den Boer studeerde in Utrecht Algemene Letteren met alsspecialisaties cultuureducatie en computer & letteren. Na zijnafstuderen, vijf jaar geleden, startte hij een eigen bedrijf datzich onder meer bezighoudt met de toepassing van nieuwe media in deculturele sector. Zo verzorgde hij bijvoorbeeld de uitgave van decd-rom 'Klassieke Literatuur; Nederlandse letterkunde van deMiddeleeuwen tot en met de Tachtigers'. Op deze cd staan 125boeken. Net als veel van zijn vakbroeders is Den Boer echter tot deconclusie gekomen dat de cd-rom geen lang leven meer beschoren is."Alles moet tegenwoordig via internet."

Tijdens een zoektocht naar nieuwe toepassingen stuitte Den Boerop het e-book, een apparaat dat speciaal bedoeld is voor hetdigitaal lezen van e-bookteksten die via internet wordengedownload. In de Verenigde Staten, het enige land waar hetapparaat tot op heden wordt verkocht, is het volgens Den Boer al"een bescheiden succes" te noemen. "Grote ondernemingen alsMicrosoft en Barnes&Noble hebben de verwachting uitgesprokendat binnen drie tot vijf jaar wereldwijd tien procent van alleboeken via een scherm zal worden gelezen."

Tot voor kort hanteerden de drie producenten van de Amerikaansee-books verschillende bestandsformaten, maar dat obstakel is nuvolgens Den Boer weggenomen. "Afgelopen oktober is samen metMicrosoft een uniforme standaard vastgesteld. Bovendien maaktMicrosoft nu een programma waarmee de e-bookbestanden ook te lezenzijn op PC en Notebook. En bovendien op pocket-pc's en palm-pc's,de kleine apparaten die op den duur moeten integreren met demobiele telefoon en de walkman. Dat laatste is naar mijn idee detoekomst. Het lezen van e-books wordt pas echt interessant wanneerje er geen extra apparaat voor hoeft aan te schaffen." Bovendienlijkt met de bemoeienis van Microsoft volgens Den Boer nog eenandere hindernis uit de weg te worden geruimd. De computer-gigantheeft aangekondigd op korte termijn een technische vinding in desoftware op te nemen waardoor de leesbaarheid van de lcd-schermenmet een factor drie wordt verbeterd. De kwaliteit wordt daarmeevergelijkbaar met een goedkope laserprinter.

Muf

Den Boer constateert tot zijn grote verbazing dat hij de enigeis in Nederland die zich op de e-books heeft gestort. Zijn ambitieis om op korte termijn een aantal rechtenvrije boeken als e-bookvia het internet beschikbaar te stellen. Het eerste Nederlandsee-book, de MaxHavelaar, zal voor de zomer beschikbaar zijn.Daarnaast hoopt hij als dienstverlener te kunnen gaan fungeren voorauteurs en uitgeverijen die de technische kennis ontberen ome-books te publiceren. Wanneer de technische barrièreswegvallen en de pocket- en palm-pc's aanslaan beginnen de voordelenvan het digitaal verspreiden van boeken volgens Den Boer immers opte wegen tegen de nadelen. De besparing van grondstoffen, hetachterwege blijven van een distributienetwerk en de mogelijkheidvan multimedia-toepassingen zijn slechts enkele van deverdiensten.

Toch beseft Den Boer terdege dat emotionele en esthetischeargumenten tegen het digitale lezen zeer belangrijk kunnen zijn."Er zijn mensen die vinden dat een boek lekker moet ruiken, ofjuist een beetje stoffig en muf moet zijn, en die mensen hebbennatuurlijk allemaal gelijk. Maar zeker voor bepaalde doelgroepenzullen er geen nieuwe papieren boeken meer verschijnen."

Het toekomstbeeld waarin boeken worden gedownload van hetinternet leidt onherroepelijk tot een bespiegeling over de rol vande literatuur als cultuurgoed. Hoe weet de lezer bijvoorbeeld nogwat een 'goed' boek is en wat niet? "In principe kan iedereen zijnroman via het net aanbieden", vertelt Den Boer. "Maar ik denk datde gevestigde uitgeverijen zelf ook wel met een site zullen komenom een selectie van boeken met gegarandeerde kwaliteit aan tebieden. Bovendien zal het alleen voor een bestseller-auteurfinancieel aantrekkelijk zijn boeken in eigen beheer als e-book aante bieden. Stephen King doet dat nu al."

Den Boer gelooft ook niet dat het lezen via een beeldscherm eenandere structuur van romans zou vereisen, zoals weleens geopperdwordt. "Met de opkomst van hypertext een aantal jaar geleden werdde verwachting uitgesproken dat de roman interactiever zou worden,de lezer zou aan de hand van verschillende fragmenten zijn eigenverhaal gaan maken. Het bleek al snel dat de lezer in een verhaaltoch aan de hand wil worden genomen. Maar misschien is er wel eenopleving van de poëzie denkbaar. Kort, snel, beeldend; datpast helemaal bij de nieuwe ontwikkelingen. En dat kan je danlekker in bed lezen. Het licht komt van achteren."

Xander Bronkhorst

Irene Klugkist, docente bij Algemene Sociale Wetenschappen, enTrudy Crielaard, lerares scheikunde, squashen elke donderdag samenin Olympos. Ze doen dit al ruim een jaar. Crielaard en Klugkistkennen elkaar inmiddels van haver tot gort. Je leert de ander welkennen tijdens het squashen, vindt Klugkist. "Squashen is eenpest-sport vol trucjes en gemenigheidjes. De bal in een hoekjeleggen zodat de ander zich helemaal dood rent." Hoewel hun niveauongeveer gelijk is, wint Klugkist meestal. "Als ik voor sta, gaatzij stressen en dan gaat ze fouten maken. Andersom is dat niet zo.""Ik geef te snel op", zegt Crielaard hierover.

Een jaar geleden was dat nog anders. Toen won Crielaard vaker.'Een kort moment van glorie', noemt zij dat. Het was afgelopennadat het tweetal vijf lessen had genomen. "Irene trapt nu absoluutniet meer in die gemene balletjes van mij", zegt Crielaard. "Maarik begin terug te komen."

Crielaard ziet in het constante verlies geen reden om een anderesquashpartner te zoeken. Het spel heeft ook geen invloed op devriendschap. Die moet sowieso tegen veel bestand zijn, want devriend van Crielaard is een ex van Klugkist.

Het gaat de dames om de gezelligheid. Daarom squashen ze ook opde donderdag. "Dan volleybalt hier tegelijkertijd een groepvrienden." De twee kennen elkaar via volleybal, hoewel ze dezesport bijna nooit samen beoefenen.

In de zomermaanden wordt er niet gesquasht. Dan pakken ze hunoude liefde weer op en gaan ze buiten beachvolleyballen.

Jurgen Swart

Binnenkort krijgen 24 'excellente' bètadocenteneen jaar lang de gelegenheid een onderwijsleergang te volgen. Dit'Center of excellence in university teaching' is nodig omdat erbehoefte is aan permanente ontwikkeling van docentschap en omtijdig op de ontwikkelingen en eisen van moderne studenten tekunnen inspelen.

De keuze voor deelname vanuit de bètafaculteiten is niettoevallig. "De faculteiten werken al samen in de bètawaaier enze zijn bereid een volgende stap te zetten", zegt Age Halma, seniorpersoneelsadviseur van het Universitair Strategisch Programma. "Hetis dus niet zo, dat er iets mis is."

Halma legt uit waarom er dan gekozen wordt voor een intensiefprogramma voor toch al 'excellente' docenten. "Die leergang isnodig om de ontwikkelingen van de studenten bij te houden. Hetstudiehuis reikt leervormen aan, die nog niet aansluiten bij dievan de universiteit. We gaan toe naar levenslang leren voordocenten, want we moeten aansluiten bij de belevingswereld vanstudenten. En door zo'n leergang te kunnen volgen, houden docentenook uitdaging in hun werk. Een andere bijkomstigheid is, dat ze viadeze zijdeur hun seniorkwalificatie kunnen halen."

Voorhoede

De faculteitsdecanen bepalen in eerste instantie welke docentener vanuit hun faculteit voor deelname in aanmerking komen. Zijbenaderen kandidaten, maar docenten kunnen ook zelf hun interessekenbaar maken. Voorwaarde voor deelname is, dat de docent opseniorniveau functioneert en nu bijvoorbeeld al actief is bij deontwikkeling van het onderwijscurriculum. Volgens Halma hebbenpotentiële kandidaten nu al een voorhoederol.

In een intakegesprek wordt bekeken of de wensen en verwachtingenvan de cursisten aansluiten bij de opzet van de leergang. Wanneereen docent geplaatst is, moet de faculteit voorzieningen treffen omde noodzakelijke tijdsinvestering mogelijk te maken. De deelnemerwerkt tijdens de leergang aan een projectopdracht, die wordtuitgevoerd aan één van de deelnemende faculteiten.

Een leeropdracht voor deelnemers vanuit de faculteit Geneeskundezou het uitwerken van een model kunnen zijn, waarin vanuit deverschillende propedeuses één bachelorprogrammaaangeboden wordt, zodat de studies makkelijk in elkaar overvloeien,zegt prof.dr. Peter Capel, programmabestuurder van de leergang envoorzitter van deProjectorganisatie Nieuw Curriculum MedischeBiologie. "Het lijkt me een uitdaging voor een deelnemer, wanneerhij hierin slaagt, want er zijn daarbij verschillende belangenverstrengeld."

Ook Capel vindt de leergang goed voor verdere ontwikkeling vandocenten. "Een geweldige mogelijkheid voor de top die we in huishebben. Het is geen cursusje pedagogiek." In de faculteitGeneeskunde zijn de onderwijsvernieuwingen volgens de voorzitterreeds in volle gang. Andere onderwijsvormen, zoalsprojectonderwijs, de docent als tutor en kleinschaligheid, zijn alingevoerd en zorgen voor een goede aansluiting tussen vwo enwo.

Als alles volgens schema verloopt, gaat de eerste lichting inmei van start. In twaalf bijeenkomsten van anderhalve dag is het debedoeling dat de leergang de afzonderlijke opleidingen overstijgt.Gastsprekers van internationale allure (nog niet bekend wie) moetende cursisten op het niveau van senior brengen op de volgendeterreinen: senior in de benadering van onderwijs; senior alsopleider; senior in curriculumontwikkeling en senior inopleidingsmanagement.

Vaardigheden

Prof.dr. Joop van der Maas van Scheikunde, één van dedrie programmabestuurders, benadrukt de noodzaak van de leergang."Studenten zijn veranderd en willen sneller iets anders. Ze hebbenmoeite om rust te nemen en zijn gewend aan grote hoeveelhedeninformatie, die tegelijkertijd op hen afkomt. De faculteit moetdaarop inspelen in het onderwijsaanbod. De grote vraag is alleenhoe. We weten nog niet precies waar die verandering in moetzitten."

Volgens de hoogleraar zou de studie weer wat individueler moetenworden. Door bij Scheikunde alle eerstejaars een laptop aan telaten schaffen, is daarmee al een begin gemaakt. Maar Van der Maasvoegt toe, dat de docenten zelf het grootste probleem vormen.Doordat ze al zo belast zijn door de vernieuwingen, zoals ICT, kosthet ontwikkelen van ander onderwijs teveel tijd.

Op de vraag wat een goede leeropdracht voor de faculteit zouzijn, antwoordt Van der Maas: "Een model ontwikkelen voor hettoetsen en beoordelen van praktische vaardigheden van studenten."In tegenstelling tot vroeger hebben studenten geen tijd meer omuitgebreid proefjes te doen. Toch moet iedereen aan het eind vanzijn studie dezelfde vaardigheden in huis hebben. De éénis praktischer ingesteld dan de ander, dus zo'n format zou ook goedvan pas komen bij de introductie van het bachelor/mastermodel.

Voor kandidaat-deelnemer Harro van Lente (38),docent/onderzoeker, komt de leergang precies op tijd. Van Lentegeeft sinds september 1999 vorm aan de nieuwe studierichtingNatuurwetenschappen enInnovatiemanagement. "De thema's waar ik inmijn werk mee bezig ben, komen tijdens de cursus op eensystematische manier aan de orde. De organisatoren hebben eenkwaliteitsborging afgegeven. Dus ik ga er vanuit dat de onderwerpenop een goede, gestructureerde manier aangeboden worden. Verderlijkt het me belangrijk om ervaringen uit te wisselen, van elkaarte leren en elkaar te inspireren. Volgend jaar moet ik mijnseniorkwalificatie halen, dus dat kan mooi gecombineerdworden."

Janny Ruardy

Leergang betadocenten

Deelnemers investeren circa. 24 dagen tussen mei 2000 en mei2001. Naast de thematische bijeenkomsten werken deelnemers aan eenprojectopdracht, waar ze in groepen van vier deelnemers aan werkenen waarvoor ze interessante onderwijspraktijk in het buitenlandbezoeken.

Startbijeenkomst

De eerste bijeenkomst van deze leergang start op 25 meiaanstaande om 12.30 uur en eindigt op 26 mei om 16.00 uur.

Aanmelding

Aanmelding voor de leergang verloopt alleen via de decaan. Deaanmeldingstermijn sluit op 4 april aanstaande. Na intakegesprekkenmet alle kandidaten worden slechts 24 plaatsen toegewezen.

Meer informatie is te vinden op het UU-web: http://www.uu.nl/ceut