"Toen ik deze zaak vanochtend op college voorlegde aan tweede- en derdejaars Geneeskunde, wisten ze meteen waar het over ging. De dubbele moord op het terrein van de Haagse psychiatrische kliniek Parnassia houdt de samenleving bezig, dat is duidelijk. De reactie van de studenten was meestal op de hand van de politie. De politie moet toch kunnen nagaan wie de moord heeft gepleegd, redeneren ze. Maar dan zeg ik altijd, als je politie en justitie wilt helpen, dan moet je bij de recherche gaan werken en geen arts worden. Het beroepsgeheim is al zo oud als de geneeskunde zelf en bestaat niet voor niets.”
Waarom hebben medici een beroepsgeheim?
“Het beroepsgeheim bestaat uit twee aspecten. De zwijgplicht houdt in dat je je mond houdt over wat een patiënt je toevertrouwt of wat je waarneemt tijdens je beroepsuitoefening. Als bijvoorbeeld een huisarts op huisbezoek een wietplantage ziet, mag hij daar niets over melden. Daarnaast is er het verschoningsrecht, waardoor hij mag weigeren in te gaan op vragen van de rechter. Dat laatste speelt in de Parnassia-zaak. Als je als arts alles zou doorbrieven wat een patiënt op zijn kerfstok heeft, dan zou zo iemand nooit meer naar de gezondheidszorg stappen. Stel nu dat zo iemand open TB heeft, dan is dat ook nog eens een gevaar voor de volksgezondheid. Het is in het individueel belang van de patiënt én in het collectief belang dat die geheimhoudingsplicht bestaat."
Zijn er uitzonderingen op die regel?
"De Hoge Raad stelt dat alleen in zeer uitzonderlijke omstandigheden de arts toestemming kan geven voor inzage van het dossier door de politie of anderen, maar geeft daar geen algemene regels voor. Dat moet per geval bekeken worden. Bekendste voorbeeld is wanneer een arts zelf wordt verdacht, dan blijf je niet bovenop dat dossier zitten. Daarnaast wordt er ook wel eens opening van zaken gegeven op basis van wat heet 'de veronderstelde toestemming' van de patiënt. Iemand is al dood, maar we kunnen aannemen dat deze zou hebben toegestemd met inzage. Voorbeeld is een vrouw die werd binnengebracht bij de spoedeisende hulp van het AMC na turbo-xtc pillen te hebben geslikt. Na een week overleed zij en haar echtgenoot werd verdacht van moord. Vraag was of het AMC het dossier moest afstaan aan de politie. Mevrouw zou zelf ook hebben willen weten wie haar had vermoord, was de redenering, dus het antwoord zou ja moeten zijn. En natuurlijk kan het zo zijn dat de patiënt zelf instemt met inzage. Hij kan ook een kopie opvragen van zijn medisch dossier en het hoogstpersoonlijk naar de politie brengen. Dan is er niets aan de hand."
Het oplossen van een dubbele moord is niet zwaarwegend genoeg om het beroepsgeheim te verbreken?
"Het is een vreselijk dilemma. Een moeder en zoon, dood gevonden in de sloot, een ramp voor familie en vrienden. Als ik familie was, zou ik het wel weten. Maar als jurist moet ik anders redeneren. De rechtbank in Den Haag heeft de kliniek gelijk gegeven in haar beroep op het verschoningsrecht. Daarbij speelt mee dat de bewuste patiënt nog niet eens verdachte is. Dan kun je bij wijze van spreken van alle patiënten van Parnassia de dossiers wel gaan lichten, dan zouden zij zich allemaal erg onveilig gaan voelen en niet meer naar hun psychiater gaan. De kliniek heeft overigens wel een beetje toegegeven: Parnassia heeft de tijden laten weten waarop de patiënt in en uit de inrichting kwam. Maar de omstandigheden waaronder, of hij psychotisch was toen hij de kliniek verliet of erg agressief, die hoeft ze niet vrij te geven."
Staat het beroepsgeheim onder druk, gezien de kritische reacties op deze uitspraak?
"Veiligheid lijkt in de samenleving inderdaad een belangrijker issue te zijn geworden dan enkele jaren geleden. En soms gaat dat ten koste van de privacy. De politiek en de politie voeren de druk op en het van oudsher gekoesterde beroepsgeheim staat op de tocht. Maar de rechtspraak maakt nog altijd haar eigen overwegingen, en deze uitspraak laat zien dat zij zich niet laat beïnvloeden door maatschappelijke druk om de grenzen steeds verder op te rekken."
