School van Prem legt vinger op zere plek
"De onderwijsbonden zijn nogal boos over het initiatief, de politiek zit ermee in zijn maag en het onderwijsveld is in rep en roer door dit programma. Dan is de maker kennelijk gestuit op een pijnpunt. In ons basisonderwijs is een mechanisme geslopen waardoor een deel van de kinderen onvoldoende wordt geholpen hun mogelijkheden te realiseren. Dat zijn vaak leerlingen met andere culturele achtergronden dan de Nederlandse. In de grote steden zijn er al bepaalde scholen die een kwart van hun kinderen niet eens meer laten deelnemen aan de Cito-toets. Dat betekent een standaardadvies voor het laagste onderwijsniveau, zonder de kans om te bewijzen dat ze het misschien beter kunnen."
Hoe is het zo ver gekomen?
"Het afrekenen van de scholen op de gemiddelde prestaties bij de Cito-toets is één van de oorzaken. Dan krijg je dat scholen hun zwakste leerlingen liever niet mee laten doen. Heel gevaarlijk, want hiermee hebben we het paard achter de wagen gespannen. Daarnaast heerst in het onderwijs nog steeds het denkbeeld van de natuurlijke ordening: de prestaties hangen vooral af van het talent van het kind en daar kun je weinig aan veranderen. In groep zeven krijgen de leerlingen een voortoets, de Entreetoets, en van het voorlopige advies dat daaruit voortvloeit wordt naderhand nog zelden afgeweken. Wat gebeurt er dan in het laatste jaar onderwijs? Er wordt weinig gedaan om individuele kinderen op te trekken tot een hoger niveau. Dat heeft ook te maken met de gestegen werkdruk van de leraar, die zijn taken alleen maar zag toenemen.”
Onderwijsminister Plasterk meent dat het programma ten onrechte stelt dat het vmbo-advies slecht is voor een leerling. Is dat zo?
"Dat moet hij natuurlijk zeggen, want hij kan het Nederlandse onderwijssysteem niet afvallen. Maar het is bekend dat de laagste tree van dat middelbare schoolsysteem, het vmbo, wel degelijk al heel vroeg de maatschappelijke kansen beperkt. Het is steeds moeilijker geworden om van daaruit op te klimmen naar het mbo en hbo, laat staan universiteit. Met twaalf jaar veroordeel je zo kinderen tot een levenslange lagere sociaal-economische positie. Dat keuzemoment komt in vergelijking met andere westerse landen heel vroeg. Ik en veel van mijn collega's, pleiten er daarom al langer voor dat moment te verschuiven, een idee waarmee Plasterk zelf trouwens ook speelt. Nederland doet het op onderwijsgebied niet slecht, maar het aantal afgestudeerden op hbo- en wo-niveau is in vergelijking met de landen om ons heen lager en dat heeft te maken met de vroege selectie. Dat is niet goed voor een maatschappij die het moet hebben van kennis en een hoog opleidingsniveau."
Zal Prem zijn leerlingen weten op te krikken van vmbo- naar vwo-advies?
"Dat lijkt me voor de meeste kinderen niet waarschijnlijk. Prem heeft wel heel erg hoge verwachtingen gecreëerd. Maar ik hoop wel degelijk dat hij iets bereikt bij die kinderen. Als er effect gevonden wordt, dan heeft dat te maken met het zelfvertrouwen dat hij die kinderen weer heeft teruggegeven, en de kans om geconcentreerd te werken aan zo'n toets. Vergis je niet, een paar procentpunten winst op een Cito-toets kan een wereld van verschil maken. In veel regio's stellen scholen bij toelating grenzen: bij 5,35 mag je wel binnen, bij 5,34 niet. Dat is mij een doorn in het oog, want ook de Cito heeft een foutenmarge en er hangt nogal wat af van die ene beslissing op grond van zo'n cijfer. Ik hoop wel dat Prem zich realiseert dat hij zijn leerlingen moet blijven steunen. Want wat doe je als ze doorstromen naar een hoger onderwijsniveau? Hun problemen hebben vaak te maken met onvoldoende steun thuis of met ADHD. Die factoren veranderen niet en zonder dezelfde zorg en aandacht die ze nu krijgen in dit programma, is de kans groot dat de prestaties van deze leerlingen weer inzakken.”
De School van Prem: elke donderdag om 22.25 uur bij de NPS op Nederland 1