Weg met het cowboykapitalisme

"Oppervlakkig gezien is de huidige crisis veroorzaakt doordat banken en financiële instellingen in de VS onverantwoord grote risico's met hypotheken hebben genomen. Maar de achterliggende oorzaak is naar mijn mening het steeds verder loslaten van het toezicht op de financiële markten in de jaren negentig in combinatie met het steeds meer in zwang rakende prikkeldenken. Dat is gebeurd onder invloed van economen die menen dat als je managers maar vette worsten in het vooruitzicht stelt, we verder de economie kunnen overlaten aan de vrije markt. Daarom werden steeds meer variabele beloningssystemen geïntroduceerd met als uitgangspunt: hoe hoger de waarde op de markt, des te meer bonussen voor de leiding. Er kwamen mensen aan het roer van vele, vooral financiële bedrijven die daar maar één principe kenden: zoveel mogelijk korte-termijnwinst voor de aandeelhouders, want daarop word je afgerekend.

Dat verklaart ook het toenemende aantal overnames. Uit ons onderzoek blijkt dat tachtig procent daarvan na verloop van tijd mislukt, maar dat deert deze manhaftige bestuurders niet, want die incasseren hun bonus en weg zijn ze.

In de afgelopen vijftien jaar is door mislukte fusies een bedrag van zes duizend miljard dollar ofwel tien keer het Nederlandse bruto nationaal product, in rook opgegaan. Economen denken veelal dat het gedrag van een klein aantal ondernemingen geen invloed kan hebben op de economie als geheel. Maar dat kun je met zulke bedragen niet meer staande houden, lijkt me."

De crisis bereikte ook Nederland. Wat vindt u van de actie van Bos om Fortis te redden?

"Ik denk dat hij dit probleem goed heeft aangepakt, maar dat laat onverlet dat hij al veel eerder had moeten ingrijpen. Hij had een stokje voor de overname van ABN-Amro door Fortis moeten steken, want ook die overname paste in het zojuist geschetste cowboykapitalisme. Ik vind het droevig dat hierdoor een gezonde Nederlandse bank is verkwanseld. Maar Bos had nu geen keus. Fortis moest op de been worden gehouden, anders was op de beurs complete paniek uitgebroken."

Moeten wij ons nog zorgen maken?

"Dat hadden we beter in de jaren negentig kunnen doen, toen iedereen zo enthousiast raakte over fusies en overnames. Maar dat mensen zich nu zorgen moeten maken om hun spaarcentjes, geloof ik niet. Natuurlijk, er is nog steeds een kans dat spaarders nu ook het vertrouwen verliezen in ING. Maar dan zal Bos weer te hulp schieten. Technisch kan hij dat eenvoudig doen, simpel door geld bij te drukken.

Drijft dat de inflatie dan niet op?

"Die kans is klein omdat de economie nu net een pas op de plaats heeft gemaakt. Als de economie straks weer gaat draaien, kan zo'n overheidsparticipatie bovendien mooi te gelde worden gemaakt. Eigenlijk is die vier miljard in Fortis helemaal geen slechte investering. Bos heeft in het dal van de markt een bank overgenomen en kan die straks misschien met winst verkopen."

Wat moet er nu verder gebeuren?

"In de eerste plaats hebben we een veel beter fusietoezicht nodig. Dat is er op zich wel, maar het stelt weinig voor. Op dit moment worden alleen fusies tegengehouden die de consumentenprijzen bedreigen, terwijl het toezicht er is gekomen om welvaartbedreigende fusies te blokkeren. Terug naar de wortels dus. Meer principieel hoop ik op een cultuurverandering. We moeten terug naar vaste, niet bonus- en optiegerelateerde beloningen. Daarvoor zouden zowel de overheid als de vakbonden zich wat mij betreft hard mogen maken, maar het zou helpen als ook economen dit zouden gaan propageren, zoals ze twintig jaar lang het tegendeel hebben bepleit. Deze crisis was te voorkomen geweest als meer economen het asociale gedrag van Wall Street aan de kaak hadden gesteld. Ik vind deze crisis daarom ook een klap in het gezicht van die economen die zich zo graag spiegelen aan de mentaliteit die op de beurs gemeengoed is."

Zijn we nu het dieptepunt voorbij?

"Ik meen dat ik Aad Jacobs, de voormalige baas van ING, maandag op die vraag hoorde antwoorden: 'Ja, ik denk het wel.' Maar zei hij erbij: 'Je weet het in de economie maar nooit'."

Niels Bovenschen (32), biochemicus

Op de afdeling pathologie van het UMC ontwikkelde Bovenschen een zogeheten 'proteomics' aanpak, waarbij hij de vele duizenden tumoreiwitten aanbrengt op een gel tussen twee glasplaten. Daarna sorteert hij ze met een elektrische stroom op hun massa en hun lading, waardoor ze elk een eigen plek in de gel innemen. Nieuw is dat hij het eiwitprofiel van een onbehandelde tumor vervolgens vergelijkt met het eiwitprofiel van een door een immuuncel aangevallen tumor.

"Als een eiwit doormidden wordt geknipt, ontstaan er twee kleinere eiwitten met elk een eigen massa en lading. Die liggen dus op een andere plaats in de gel dan het oorspronkelijke eiwit en de kunst is om dat te ontdekken. Dat doen we door de eiwitten te markeren: die van de onbehandelde tumor groen en die van de aangevallen tumor rood. Op de plaats van de eiwitten waarmee niets is gebeurd, zie je daardoor een geel (groen plus rood) puntje. Zodra je alleen een groen puntje ziet, weet je dat daar een eiwit ligt dat je zoekt; waar je rode puntjes ziet, liggen de doorgeknipte stukken. We hebben zo al verschillende eiwitten kunnen identificeren. We begrijpen steeds beter hoe de 'kus des doods' werkt."

In 1876 schilderde Pierre-August Renoir Le Bal au Moulin de la Galette, een afbeelding van een fête in een Parijs park. Kleuren schieten over het doek, het moet hartje zomer zijn, de zon valt door de bladeren heen als water door een zeef. Iedereen danst en lacht, joie de vivre, et cetera.

In mijn hoofd speel ik met deze afbeeldingen als voorpagina voor mijn scriptie. Ik heb ze gedownload (dank u, wikipedia!). Nu gaat mijn scriptie niet per se over Frankrijk, hoewel het een rol speelt, en ook niet over de schilderkunst, maar de schilderijen zijn interessant omdat ze iets niet zeggen. Het park waar Renoirs zijn gelukzalige schilderij situeerde was in 1876 nog niet bijgekomen van de slachtpartijen van de Parijse Commune, die zich vijf jaar daarvoor precies daar hadden afgespeeld. Marat was een populistische bruut, stond aan de fundamenten van de Terreur, en zijn huid was geen ivoren laken, maar een slagveld vol schilfers, acne en uitslag, als gevolg van een huidziekte. Er staat iets dat er niet staat.

Het liefst zou ik een scriptie schrijven zoals Gonzo-journalist Hunter S. Thompson reportages schreef, bevlogen, met fantasie, met een fles whisky en een doorgeladen revolver op zak. Andere dagen zou ik het liefst een scriptie schrijven zoals een kantoorklerk de boekhouding bijhoudt, op automatische piloot, zonder op wat voor manier dan ook je hersenen te pijnigen. Gedachteloos typen, pagina's vullen.

Vandaag heeft de eerste modus de overhand en laat ik trots de schilderijen zien aan mijn huisgenote. Ik leg het achterliggende idee uit: de dubbelzinnigheid van kunst, waarmee wij naar de geschiedenis kijken. Ik leg haar uit dat ik geïnformeerd heb bij de copy-shop, hoe ze afgedrukt kunnen worden. Ik heb al een papiersoort uitgezocht. Ongebleekt, niet gerecycled uiteraard, soms heeft de natuur nu eenmaal geen voorrang. Dat wordt redelijk duur natuurlijk, maar als ik er meerdere laat drukken gaan de kosten omlaag én ik heb ik meteen voor de rest van het jaar cadeautjes voor mijn familieleden.

"Mooie afbeeldingen, hoor Joost,' zegt mijn huisgenote als ik ze op mijn beeldscherm laat zien. "Maar zou je je niet meer met de inhoud van je scriptie bezighouden?"

Het spreekt voor zich dat ik haar de rest van de maand ostentatief negeer en stiekem haar wasmiddel steel.

Joost de Vries

Dinsdag werden flyers uitgedeeld en posters opgehangen in alle gebouwen van de UU. Niet iedereen was onder de indruk: "Dit heeft nogal een hoog duh-gehalte..."

Dinsdagmorgen, 9 uur. Zo'n twintig studenten komen bijeen in het Bestuursgebouw om de flyers aan de man te brengen. Eén van hen is Mariët Lasterie, vierdejaars Bestuurs en- Organisatiewetenschap. Waar de flyeractie precies over gaat, is haar nog niet helemaal duidelijk. Vluchtig leest ze het papiertje. "Aha, dat je je wachtwoord niet aan anderen moet geven."

Mariët kan zich er wel wat bij voorstellen. "Als ik mijn scriptie naar mijzelf mail en iemand anders heeft het wachtwoord van mijn solismail, dan kan die in mijn scriptie snuffelen en er bijvoorbeeld stukken uit jatten voor één of ander werkstuk. Nee, dat is niet goed." Met de tas vol flyers en posters stapt ze het Van Unnikgebouw in De Uithof binnen. In de hal plakt ze de poster over andere posters heen. "Dat is eigenlijk niet zo aardig, maar het is een belangrijke boodschap... "

Het ICT-reglement moet de UU'ers duidelijk maken dat de ICT-middelen van de universiteit niet zomaar voor alles gebruikt mogen worden. Zo leent het netwerk zich niet voor het verspreiden van spam, is het installeren en gebruiken van illegale software verboden en mag de auteurswetgeving niet worden overtreden.

In de hal deelt Mariët de flyers uit aan voorbij wandelende studenten. Sommigen staren naar het paarse papiertje, anderen nemen de moeite om de inhoud op hen in te laten werken. De reacties zijn veelal smalend. "Logisch", klinkt het in de hal van het Van Unnikgebouw. "Dit spreekt toch voor zich, wat een papierverspilling!" wordt er iets kritischer geroepen. Eén van hen legt zijn vinger bij punt vier van de zeven regels: "'Verspreid geen computervirussen', dat zal ik dan maar niet meer doen... "

Rene Ritzen, medewerker van de directie ICT en medeverantwoordelijk voor de Universitaire 'stenen tafelen', begrijpt de reacties: "Veel artikelen uit het ICT-reglement liggen inderdaad voor de hand. Toch zijn er mensen die kennelijk denken dat ze niet op hen van toepassing zijn, of ze vergeten dat voor het gemak."

Eén van de regels stelt dat er geen pornografische websites bezocht mogen worden via het computernetwerk van de UU. Ook commerciële doeleinden zijn verboden. Dat dit alles niet is toegestaan binnen de muren van de universiteit, is goed voor te stellen. Maar enige grote studentencomplexen van de SSH zijn evengoed via het netwerk van de UU aangesloten op internet. Ritzen legt uit dat de bewoners van deze complexen zich op een grensgebied bevinden: "Onze regel is: geen porno via de ICT-infrastructuur van de UU binnen de universitaire ruimten en terreinen. Maar als bewoners van SSH-complexen binnen de muren van hun kamer porno willen kijken, is dat natuurlijk hun zaak, ook al wordt daarvoor een klein stukje van ons netwerk gebruikt. Hier geldt eenvoudig: zo lang het wettelijk is toegestaan is er niets aan de hand."

Ook mogen de bewoners van de SSH-studentencomplexen het netwerk best gebruiken om hun bedrijfje draaiende te houden. "Maar als ze bijvoorbeeld een webshop hebben opgezet, die het netwerk overbelast door grote aantallen bezoekers, dan kunnen medebewoners daar hinder van ondervinden. In dat geval komen wij wel even een praatje maken."

Hoe vanzelfsprekend de meeste punten op het papier ook mogen klinken, Ritzen verduidelijkt dat dit reglement onder de aandacht moet komen van iedereen die gebruik maakt van de ICT-mogelijkheden van de UU. "De mensen moeten erop gewezen worden om bij geconstateerd misbruik situaties te voorkomen als: 'O, maar dat wisten we niet'."

Het reglement is kennelijk noodzakelijk; het betekent dat UU'ers het netwerk bewust of onbewust misbruiken. "Ook door medewerkers", licht Ritzen toe. "Er zijn er die tijdens hun werk muziek downloaden. Dat is niet toegestaan. Behalve dat dit sinds juni van dit jaar door een Haagse rechter als illegaal is beoordeeld, gaat dit ten koste van de capaciteit van netwerk en servers van de UU."

Studente Mariët heeft de hal op de begane grond van het Van Unnikgebouw ingeruild voor de 17de verdieping. Als ze wat flyers overhandigt aan een baliemedewerkster krijgt de studente te horen dat dit een goede actie is. Maakt de medewerkster zich wel eens schuldig aan een van de zeven geboden? Even denkt ze na. "Ja, mijn collega heeft mijn wachtwoord. Dat mag dus eigenlijk niet."

De SSH is voor de realisatie van nieuwe bouwplannen afhankelijk van de universiteit. In het Ublad stelt Jochems donderdag: “Wij willen heel graag bouwen, maar klaarblijkelijk heeft de universiteit nu andere prioriteiten.”

De SSH-directeur moet derhalve concluderen dat er de komende jaren geen nieuwe studentenwoningen in De Uithof bij komen. Dit vindt hij geen goede ontwikkeling, vooral gezien de blijvende stijging van de studentenaantallen. “Ik geef toe dat er de afgelopen jaren een inhaalslag is geweest op de kamermarkt. De gemiddelde wachttijd is afgenomen. Dat hebben we met zijn allen netjes gedaan. Maar je moet je tuintje wel bijhouden.”

XB

Het was een verrassing voor de zes studenten Sociale Geografie en Planologie dat minister Eurlings gisteren ineens voor hun neus stond in het Academiegebouw net nadat ze hun masterbul in ontvangst hadden genomen. Hij overhandigde de studenten symbolisch hun nieuwe vervoerskaart.

Eurlings: "Afstuderen is een feestelijke en blije gebeurtenis maar er zit ook een negatieve kant aan want je krijgt gelijk een brief op de mat waarin staat dat je binnen vijf dagen je OV-jaarkaart in moet leveren. Dat is jammer, want als student, vooral in Utrecht, maak je veel gebruik van de trein. De ruwe breuk van gratis openbaar vervoer naar betaling willen we voorkomen door middel van deze overgangskaart".

De kaart werkt als een kortingskaart. Je krijgt een jaar lang veertig procent korting op je treinkaartje en de kortingskaart geldt pas vanaf 9 uur 's ochtends. Daarnaast krijg je nog een paar extraatjes zoals twee gratis treinkaartjes en het gratis huren van een fiets. Annelies Dijkzeul beleidsmedewerker van Verkeer en Waterstaat: "Deze regeling hebben we bedacht om net-fgestudeerden te binden aan de trein. We proberen vijf procent groei op het spoor te bereiken en de net-afgestudeerden was een groep die nog niet was aangeboord. Dit project past binnen het actieplan 'groei op het spoor'. Verder is gebruik van de trein goed voor het milieu, bereikbaarheid van ons land en de sociale cohesie. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat betaalt de regeling. Dit kost zo'n 105 euro per afgestudeerde student. Ongeveer 200.000 afgestudeerde MBO'ers, HBO'ers en universitaire studenten krijgen bij hun afstuderen van de overheid een voordeelurenkaart. Deze wordt op 6 oktober in omloop gebracht.

Helemaal gratis kon Eurlings de afgestudeerden niet laten reizen, maar volgens hem verdienen de afgestudeerden al snel goed geld om na een jaar zelf een kortingskaart te betalen. De 35-jarige Eurlings weet nog hoe het was om zijn OV in te leveren. "Ik reisde in mijn studententijd heel veel met de trein en toen ik afgestudeerd was, merkte ik dat het OV heel duur was ineens. Later ben ik in mijn geliefde rammelende Peugeotje gaan rijden, maar als in mijn tijd deze regeling werd aangeboden had ik er zeker graag gebruik van gemaakt."

Over een jaar als de OV-kaart voor afgestudeerden is afgelopen komt er waarschijnlijk weer een nieuw aanbod, bevestigt NS-topman Dirk van Vliet. ”We hebben genoeg capaciteit dus over een jaar als net afgestudeerden de voordelen van de kaart en de trein hebben ervaren, willen ze waarschijnlijk niet eens anders. "

Fronkia de Wit die woensdag haar masterbul International Development Studies in ontvangst nam, was blij verrast met de komst van Eurlings. "Leuk dat hij met zijn hele entourage hier voor ons zessen kwam. Mijn OV ben ik nu al een tijdje kwijt en ik merkte echt hoe duur het ineens was. Gelukkig heb ik net een leuke baan gevonden waarbij mijn reiskosten worden vergoed dus ik heb deze kaart niet echt meer nodig. Maar van die extra's zoals die gratis fietshuur ga ik wel gebruik maken."

PH

Voorzitter Karl Dittrich vraagt de bestuurders van universiteiten en hogescholen om begrip voor het besluit. De NVAO heeft dit jaar meer dan zeshonderd accreditatieaanvragen van bestaande opleidingen in behandeling genomen en een groot aantal daarvan is nog niet klaar, terwijl de vergunning in veel gevallen op 31 december verloopt.

Voor opleidingen met zo’n strakke deadline én een positief oordeel is besloten zo snel mogelijk formeel groen licht te geven. Een toelichting op de accreditatie volgt dan in het voorjaar van 2009.

Om de deadline van 1 januari 2010 te halen – alle bestaande opleidingen moeten dan zijn geaccrediteerd – heeft de NVAO dit voorjaar extra mensen in dienst genomen. De werklast bij de organisatie is echter zo hoog, dat aanvullende maatregelen noodzakelijk waren. Overigens verwacht de NVAO nog altijd eind 2009 klaar te zijn met de eerste accreditatieronde. In 2010 wordt een nieuw systeem geïntroduceerd.

HOP

Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft berekend dat meer dan de helft van de werkenden in het onderwijs in 2007 45 jaar of ouder was. Van de totale beroepsbevolking was 37 procent die leeftijdsgrens gepasseerd.

Vooral de mannen in het onderwijs zijn relatief oud: 61 procent van hen was ouder dan 45, tegen 46 procent van de vrouwen. Door de oververtegenwoordiging van oudere mannen zal het onderwijs verder feminiseren, verwacht het CBS.

Dit zal vooral in het basisonderwijs gebeuren: de vrouwen zijn er gemiddeld vijf jaar jonger dan de mannen en slechts één op de negen pabo-afgestudeerden is man.

HOP

Studenten uit Zeeland die een ‘groene’ wo-opleiding volgen, worden het meest verwend door papa en mama. Marokkaanse jongens die kiezen voor een lerarenopleiding, krijgen de kleinste toelage mee.

De verwenindex is ontwikkeld door de Volkskrant en onderzoeksbureau Researchned. Ouders die hun studerende kinderen elke maand de normbijdrage van 228 euro overmaken, scoren een vijf. Dat cijfer wordt hoger naarmate er meer wordt gegeven.

De ouders van de vijfduizend studenten die in het onderzoek zijn meegenomen, scoren gemiddeld boven de norm: voor meisjes komt de verwenindex op 6,4 uit en voor jongens op 6,2. Opmerkelijk genoeg geven de als zuinig bekend staande Zeeuwen hun kroost het meest mee (6,8).

Dat cijfer wordt door de onderzoekers wel wat genuanceerd: Zeeland is zo’n beetje de witste provincie van Nederland, en autochtone ouders sponsoren studenten fanatieker dan ouders van Marokkaanse, Turkse of Surinaamse afkomst.

HOP

De stichting Natuur en Milieu en provinciale milieufederaties organiseren elk jaar de Nacht van de Nacht om aandacht te vragen voor de donkere nacht.

Zij willen hiermee bereiken dat gemeentes en bedrijven permanent beleid voeren waarbij duisternis voorop staat.

Volgens de stichting levert dat energiebesparing op en is het beter voor mens en dier. “Mensen slapen minder goed naarmate het lichter wordt en het ritme van dieren wordt er door verstoord.”

AD/UN