In het deze week gepubliceerde Oeso-rapport Education at a glance staat dat de Nederlandse overheidsuitgaven aan hoger onderwijs tussen 2000 en 2005 met 10 procent toenamen, tegen een gemiddelde stijging van 26 procent. De particuliere investeringen - waaronder het collegegeld - namen in Nederland met 14 procent toe. Minder dan in landen als Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken.

Aan alle onderwijssectoren samen gaf Nederland in 2005 vijf procent van het bruto nationaal product uit. Eentiende procentpunt minder dan het jaar daarvoor en 0,8 procentpunt onder het Oeso-gemiddelde van ontwikkelde landen. Aan de overheid heeft dat niet gelegen, schrijft minister Plasterk in een brief aan de Tweede Kamer: die gaf in 2005 11,5 procent van haar totale begroting uit aan onderwijs. Tien jaar eerder was dat 8,9 procent, en dat is na Denemarken de grootste uitgavenstijging. "Ook in de komende jaren zal het kabinet blijven investeren in onderwijs", verzekert Plasterk.

Zie voor bewegende beelden van het NSK www.ublad.uu.nl/video

Harmen Strikwerda, onder andere verantwoordelijk voor het servies in de bedrijfsrestaurants van de Universiteit Utrecht legt uit dat er ook hier een gelijkmatig verlies is aan serviesgoed. Maar diefstal speelt hierin een minder grote rol: "Bestek belandt wel eens in vuilnisbakken. En sommige medewerkers van de UU nemen servies mee naar hun kamer om het niet meer terug te brengen. Eens in de zoveel tijd houden wij veegrondes in de gebouwen en halen we de spullen die de kantine toebehoort terug."

De 40.000 euro verlies van de Nijmeegse universiteit vindt Strikwerda een nogal ongeloofwaardig bedrag. "Dan moet er wel erg veel weggehaald worden; wij hebben namelijk niet zulk duur serviesgoed."

"Dit is een moment waarop wij lang hebben gewacht", zegt Eric Laenen, NIKHEF-onderzoeker en deeltijdhoogleraar theoretische fysica in Utrecht. "Weliswaar beleven we vandaag alleen nog maar de opstartfase, maar nu duidelijk is dat de versneller werkt, kunnen waarschijnlijk al in oktober de eerste botsingen van protonen gaan plaatsvinden. Uit metingen van de deeltjes die daarbij vrijkomen, zal duidelijk worden of de voorspellingen die wij theoretici de afgelopen tijd hebben gedaan over de kleinste bouwstenen van de materie kloppen."

Nederland bouwde mee aan onderdelen van drie van de vier detectoren die botsingen van deeltjes gaan analyseren. Het voornaamste experiment, waarin ook Laenen zeer is geïnteresseerd, is het ATLAS-experiment dat het bestaan van het al vaak voorspelde, maar nog steeds niet gevonden Higgs deeltje moet aantonen. Dat deeltje is nodig om de massa van materiedeeltjes te verklaren, de ontbrekende schakel in het Standaard Model dat de krachten beschrijft die de deeltjes bij elkaar houden.

"Of we de Higgs zullen vinden?" Laenen denkt even na. "Ik ben op dit punt heel agnostisch. Misschien vinden we het, misschien niet, maar zeker is dat we nieuwe ontdekkingen gaan doen. Er gaan de komende jaren heel spannende dingen gebeuren."

Borstonderzoek

Bij borstonderzoek wordt behalve naar de mogelijke aanwezigheid van een tumor ook gekeken naar de verhouding tussen klierweefsel en vetweefsel. Aangenomen wordt namelijk dat een relatief hoog percentage klierweefsel een risicofactor vormt voor het ontstaan van borstkanker. Uit een studie bij een groot aantal vrouwen concludeert onderzoeker Gerco Haars nu echter dat vermoedelijk ook de absolute hoeveelheden van beide soorten weefsel een rol spelen bij het ontstaan van tumoren. Als uit nader onderzoek inderdaad blijkt dat meer vet in de borst het risico op borstkanker vergroot, biedt dat meer mogelijkheden voor preventie omdat de hoeveelheid vet makkelijker is te beïnvloeden dan de hoeveelheid klierweefsel, aldus Haars. In het proefschrift A new look at breast density and breast cancer risk, waarop hij op 9 september promoveerde, doet hij de aanbeveling om in de toekomst bij borstonderzoek de hoeveelheid klierweefsel en vetweefsel apart van elkaar te berekenen.

Betere chemotherapie

Een ongewenste bijwerking van chemotherapie is dat de te bestrijden tumor soms juist harder gaat groeien. Uit onderzoek van de Utrechtse oncoloog Emile Voest blijkt nu dat dat komt doordat de toegediende chemische stoffen het beenmerg van de patiënt activeren. Dat gaat daardoor zogeheten voorlopercellen produceren, die elders in het lichaam en dus ook in de buurt van de te bestrijden tumor bloedvaten vormen die de tumorgroei bevorderen. Voest publiceerde zijn samen met Utrechtse en Canadese collega's gedane ontdekking deze week in het blad Cancer Cell. Bij het zoeken naar oplossingen slaagden de onderzoekers er bij muizen in om de activiteit van het beenmerg te blokkeren met een middel dat de groei van bloedvaten tegengaat. Zij hopen dat dit resultaat de basis kan vormen voor een therapie die de effectiviteit van chemotherapie bij kankerpatiënten helpt vergroten.

Magnetische koeien

Tijdens fietstochten langs weilanden kom je er waarschijnlijk niet snel achter, maar toen onderzoekster Sabine Begall van de Universiteit van Duisburg via Google Earth naar het landschap keek, viel haar op dat grazende koeien op de luchtfoto's vaak als kompasnaalden in noord-zuid richting stonden. Kon dat toeval zijn, vroeg zij zich af. Uit een diepgaander analyse van beelden van 8510 koeien in 308 weilanden, verspreid over zes werelddelen, concludeert zij nu in Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) dat er sprake is van een duidelijk noord-zuid patroon. Dat het aardmagnetisme een rol speelt, wordt bevestigd door het feit dat grazende koeien zich op hoge breedtegraden niet naar de echte maar naar de magnetische pool richten. De vraag of de polen de dieren aantrekken of afstoten kon Begall niet beantwoorden. Op Google was niet te zien waar hun kop zat en waar hun staart.

"In Marokko aan het graf van Ismael de Grote in Meknes, hoorde ik afgelopen zomer dat ik was genomineerd voor de prijs voor de beste scriptie", herinnert Marijn Stok (23) zich. "Ik had zowaar bereik." Vorige week volgde in de Domkerk de bekroning. Marijn heeft 'een uitgesproken talent voor het doen van betekenisvol onderzoek', oordeelde de jury.

In haar scriptie voor de master Psychological Health Research onderzocht de studente het verband tussen de manier waarop iemand met negatieve emoties omgaat en emotioneel eetgedrag. Docenten beoordeelden de scriptie van Marijn met een 9. Zelf concludeert ze dat "er iets moois ligt, maar dat er best dingen beter hadden gekund".

In haar onderzoek moest een deel van de proefpersonen hun emoties onderdrukken bij het kijken naar de gewelddadige neo-nazi-film American History X. Andere proefpersonen moesten de film als een regisseur analyseren en dus vooral letten op zaken als kleurgebruik. Daarna deden alle deelnemers mee aan een 'smaaktest' van m&m's, chips en tucjes. Marijn: "Uiteindelijk bleek dat mensen die hun emoties hadden onderdrukt meer aten dan mensen die op een afstandelijke, 'herwaarderende', manier hadden gekeken. Dat resultaat kan consequenties hebben voor de behandeling van eetstoornissen."

Orca-voorzitter Thekla Teunis (23) kreeg de prijs in de categorie bijzondere verdiensten. Thekla was voorgedragen voor haar bijdrage aan het project Sport op School. Binnen dat project begeleidden leden van de roeivereniging leerlingen in de wijk Hoograven bij het ontwerpen van speeltoestellen. Ook konden kinderen een kijkje nemen op de loods. "Toen ik vorig jaar begon, waren dat echt geen dingen die hoog op mijn prioriteitenlijstje stonden," lacht Thekla. "Mijn doel was te zorgen voor een beter topsportklimaat. Dat is overigens óók gelukt. Er ligt nu een plan waarmee we tijdens de Spelen in Londen van 2012 hopen te oogsten."

Een ontmoeting met een vertegenwoordiger van woningbouwcorporatie Mitros, leidde er echter toe dat Thekla zich met Orca ook maatschappelijk ging manifesteren. "Ik vond altijd al dat studenten, en met name roeiers, zich vaak erg elitair opstellen. Samen met Mitros konden we nu als studentenvereniging iets doen om de kloof te overbruggen. Tja, dan ben ik snel enthousiast."

Het project koste Thekla flink wat extra uren. "Maar gelukkig kon ik altijd taken overdragen en als mijn mede-bestuursleden zagen dat het echt te veel werd, zorgden ze ervoor dat ik met wat vriendinnen wijntjes ging drinken of zo." Daarnaast leverde het project volgens de Orca-voorzitter ook daadwerkelijk wat op. "Die leerlingen komen met allerlei vragen. Wat studeer je? Wat wil je worden? En zo maar door. Zo weten die kinderen nu niet alleen beter wat er in dat gebouw aan de rand van de wijk gebeurt, maar ook een beetje wat studeren inhoudt."

Het was dit jaar voor het eerst dat de UU 'de beste studenten van het jaar' in het zonnetje zette. Met de prijzen hoopt de universiteit studenten te stimuleren om zich te onderscheiden in of buiten hun studie. Het aantal van 45 voordrachten (16 voor de beste scriptie en 29 voor bijzondere verdiensten) wordt gezien de onbekendheid en de geringe voorbereidingstijd als 'redelijk' bestempeld. De jury's noemen het niveau van de inzendingen hoog.

Marijn en Thekla kunnen de prijs beschouwen als een afsluiting van een succesvolle periode. Marijn begon een dag na haar huldiging aan haar eerste baan bij de faculteit Sociale Wetenschappen. "Ik ga anderhalve dag per week wat ondersteunende dingetjes doen in het onderzoek. Over vier maanden begin ik met een promotietraject. Dat gaat weer over eten, maar ik richt me nu vooral op overgewicht bij kinderen. Heel maatschappelijk relevant dus. Bovendien gaat het om een project dat met een EU-subsidie in verschillende landen wordt uitgevoerd. Dat internationale trekt me enorm."

Thekla draagt deze week de voorzittershamer van Orca over. "Ik ga dit jaar twee bachelorscripties schrijven. Eén voor Wiskunde over keuzeaxioma en één voor Taal- en Cultuurstudies over het gemeenschappelijk buitenlands beleid van de EU."

Het gewonnen geldbedrag van 1500 euro besteedt Marijn waarschijnlijk aan haar volgende vakantie, naar Egypte.

Thekla gaat met haar zeven mede-bestuursleden luxueus uit eten. Dat hebben ze wel verdiend. Er mag nu dan wel een prijs voor haar zijn, Thekla vindt dat bestuurswerk door de universiteit niet op waarde wordt geschat. "Het aantal bestuursbeurzen zou wel wat omhoog mogen. Maar ook de medewerking van opleidingen kan beter. Als ik een keer een college moest missen vanwege een afspraak met de gemeente of iemand uit het bedrijfsleven, dan hoefde ik niet echt op begrip te rekenen."

XB

Deltacommissie overdrijft

"De vraag van de Deltacommissie was: wat is het hoogste waterpeil dat ons eventueel te wachten staat? De commissie heeft een groep wetenschappers gevraagd die maximale zeespiegelstijging te voorspellen. Eén van die wetenschappers was ik. Als uitgangspunt namen we de hoogste schatting van het VN-klimaatpanel, die was 59 centimeter. Maar het klimaatpanel heeft twee jaar geleden het effect van de plotselinge snelle smelting van de ijskappen niet meegenomen. Sinds een jaar of vier zien we dat het ijs steeds sneller in zee stroomt maar we begrijpen nog altijd niet wat de oorzaak is, daarom is dat in het scenario van de VN niet meegerekend. Wij hebben dat wel gedaan en komen dan op een bovengrens van 110; tel de bodemdaling erbij en je zit op een maximale zeespiegelstijging van 120 centimeter in 100 jaar. Het rapport van de Deltacommissie doet er een schepje bovenop en noemt 130 centimeter en in het voorjaar sprak voorzitter Veerman in de Volkskrant zelfs over anderhalve meter."

Klinkt als nattevingerwerk.

"Het is op zijn minst bedenkelijk dat de commissie steeds alleen die bovengrens noemt, en hem nog opschroeft ook. Terwijl de wetenschappers stelden dat de stijging wel eens ergens tussen de 65 en 120 centimeter kunnen zijn. Ter vergelijking: op dit moment stijgt het water drie millimeter per jaar. Dat is drie centimeter in tien jaar. Zo zou je het ook kunnen presenteren, dat klinkt toch heel anders."

Maar het is toch slim op het ergste te zijn voorbereid?

"Ik vraag me af of de commissie zichzelf niet in de voet schiet door zo stellig te zijn. Als het water straks veel minder stijgt, denken mensen misschien dat het allemaal wel meevalt, terwijl het probleem wel degelijk acuut is. Verder ruk je het klimaatprobleem uit zijn verband door alleen maar te praten over de oplossingen voor hoogwater. Hieruit spreekt de houding: we laten het allemaal gebeuren en lossen het technisch wel op door er miljarden tegenaan te gooien. Maar een deel van dat geld zou beter besteed zijn aan maatregelen die het klimaat positief beïnvloeden. Het lijkt erop dat het advies politiek wordt gebruikt om achterstallig onderhoud te kunnen plegen aan de dijken."

Veel kiritiek was er nog niet te horen op de Deltacommissie. Hoe komt dat?

"Omdat het zo dramatisch wordt gepresenteerd. Politici durven zich er niet aan te branden, bijna iedereen van links tot rechts omarmde het advies. En de wetenschappelijke adviescommissie van de Deltacommissie bestaat op mij en een paar anderen na grotendeels uit buitenlanders die geen idee hebben wat er politiek in Nederland speelt. Dat hebben ze handig aangepakt, die bemoeien zich niet met de maatschappelijke discussie."

Wat zou uw aangepaste Delta-advies zijn?

"Laten we nu eens in het midden gaan zitten van die schattingen, op de nuance die de Deltacommissie nu onder tafel heeft geschoven: ergens tussen de 65 en 120 centimeter. Die dijken hoeven echt niet meteen zoveel hoger. En dan kijken we over tien jaar met voortschrijdend inzicht nog eens hoe het ervoor staat. We zijn nog maar tien jaar de smelting van de ijskappen aan het meten, dus over nog eens tien jaar zijn we al zoveel wijzer. En daarnaast moeten we investeren in bijvoorbeeld windmolentechnologie, biobrandstoffen en bevordering van CO2-reductie en uitzoeken of CO2-opslag wat worden kan. We zijn met een groot experiment bezig waarvan we de afloop niet kennen. Dan moet je alle mogelijke scenario's en oplossingen in de gaten houden.'

"We zien nu al jaren dat het eerstejaars kernvak Privaatrecht voor veel studenten een struikelblok is", zegt een anoniem te blijven vertegenwoordiger van 'Team privaat.org', een ad-hoc organisatie van studenten die kort voor de zomer het initiatief nam tot de actie. "Dit jaar was het slagingspercentage, inclusief de reparatietoets, 56 procent. Dat is veel lager dan bij de andere kernvakken en dat is nu al jaren zo. Wij weten ook wel dat een deel van de studenten er in het eerste jaar met de pet naar gooit, maar als het ook studenten overkomt die inmiddels vrijwel hun hele bachelor hebben afgerond, dan kan dat toch niet alleen aan henzelf liggen."

Volgens de woordvoerder is de stof van het vak pittig, maar moet deze met goede begeleiding wel onder de knie te krijgen zijn. "Daar zit het probleem. Op vragen wordt bij Privaatrecht vaak geïrriteerd gereageerd, want men gaat er vanuit dat je je wel niet goed zult hebben voorbereid. Wij denken dat dat komt omdat het onderwijs docenten boven het hoofd groeit. Het kan toch geen toeval zijn dat de resultaten het slechtst zijn bij docenten die de meeste werkgroepen begeleiden? Kennelijk word je dan zo cynisch dat je dingen gaat zeggen als 'U hoeft hier niet te zitten, postbode is ook een mooi beroep'. Dat zei een docent vorig jaar. Moet dat studenten motiveren?"

"Een bijkomend probleem is dat het vak na Kerstmis wordt gegeven, wanneer de eerstejaars werkgroepen zijn heringedeeld op basis van de prestaties. Gevolg is dat docenten van de 'mindere' groepen het idee kunnen krijgen dat hun inzet toch vergeefse moeite is. Ook de disciplinegroep denkt er kennelijk zo over, want herhalers mogen niet deelnemen aan de normale werkgroepen, maar krijgen een speciaal herhalerscollege, zonder veel mogelijkheden tot interactie met de docent. Vreemd, want in feite hebben zij juist extra begeleiding nodig."

Toch is er ten opzichte van het voorgaande collegejaar wel iets veranderd. Het kernvak is gesplitst in twee deelvakken. Op zich een goede ontwikkeling, vindt Teamprivaat.org maar, zegt de vertegenwoordiger die uit angst voor represailles zijn naam niet wil prijsgeven, "om logistieke redenen wordt één van die vakken nu pas over een jaar gegeven, met als gevolg dat veel studenten een jaar zullen verliezen. Dat was voor ons de directe aanleiding voor deze actie: het vak moet dit najaar al worden geprogrammeerd."

Als reactie op de inmiddels door meer dan 200 mensen ondertekende petitie zijn de studenten uitgenodigd om te komen praten. Maar gezien de permanent defensieve en zelfs vijandige reacties in het verleden zeggen zij weinig trek in een gesprek te hebben. "Men moet eerst maar eens door daden laten zien dat men het echt meent met het uitgangspunt dat niet alleen Law College studenten maar alle Utrechtse rechtenstudenten recht hebben op goed onderwijs en gemotiveerde docenten."

Zie ook www.privaat.org.

Hoofd onderwijszaken Nikkie Meijers en opleidingsdirecteur Marian Joseph reageren:

"Het klopt dat privaatrecht een bekend struikelvak is, maar dat komt vooral omdat het een moeilijk vak is, waarvoor je nogal analytisch moet kunnen redeneren en dat ligt niet iedere jurist-in-spé even goed. Vergelijk het maar met statistiek voor psychologen.

"In tegenstelling tot wat de studenten zeggen, denken wij wel degelijk dat de problemen vooral worden veroorzaakt doordat de betreffende studenten niet voldoende tijd in de studie steken. Uit onze studentenevaluatie blijkt dat 70 procent van de studenten minder dan 13 uur per week aan het vak besteedt, slechts vier procent 18 uur of meer terwijl er 20 uur voor staan. Als een student het vak erg moeilijk vindt, dan moet die er misschien 30 uur in steken. We hebben niet de indruk dat veel studenten dat doen.

"Overigens was het slagingspercentage bijna 70 procent van de studenten die de cursus hebben afgerond. De evaluatie geeft een gemiddeld waarderingscijfer van een 7, ruim voldoende dus. De na kerst doorgevoerde herindeling van de werkgroepen naar bewezen niveau van de studenten is wat ons betreft een succes,. Wij maken ernst met het onderwijs op maat in een grote opleiding. Dan kun je niet een eenheidsworst blijven presenteren waarbij we doen alsof alle studenten gelijke talenten, inzet en ambities hebben. Wij ontkennen ten stelligste dat de docenten in de 'mindere' groepen er met de pet naar gooien. Het zal vast wel eens voorkomen dat een docent geïrriteerd reageert, maar van stelselmatig vijandig en cynisch reagerende docenten is ons nooit iets gebleken.

"Aan de studenten die verbintenissenrecht nog niet behaald hebben en studievertraging zouden kunnen oplopen door de bachelorherziening, worden uiteraard oplossingen op maat aangeboden. Het gaat hier om 15 van de 384 studenten die het vak nog niet hebben gehaald.

"We zouden dit graag persoonlijk aan de klagende studenten zeggen en we willen met alle plezier ook verder met ze praten, want we willen hun klachten niet bagatelliseren. Maar als ze weigeren om zich bekend te maken, dan houdt het voor ons op."