De Utrechtse economie trekt flink aan, en daarmee de werkgelegenheid. De criminaliteit daalt. De meeste Utrechters voelen zich goed en gezond. Maar er zijn ook zorgen. De druk op de woningmarkt blijft hoog. Eén op de vijf Utrechters ervaart overlast van jongeren. Het onderhoud van de stad kan beter. Het verkeer in en rondom de stad slibt vast. En één op de elf Utrechters leeft in een sociaal element.

De Utrecht Monitor 2008 bevat een beschrijving van ontwikkelingen in de stad op de terreinen bevolking, openbare ruimte, veiligheid, verkeer, werk en inkomen, economie, wonen, samenleven, cultuur en gezondheid. Ook bevat de monitor de uitkomsten van de grote inwonersenquête die eind 2007 onder ruim 15.000 Utrechters is gehouden.

Utrecht vergrijst niet, maar ‘vergroent’: 38 procenrt van de Utrechters is jonger dan 27 jaar. Ook het aantal studenten dat in Utrecht studeert en woont neemt toe: in zes jaar met bijna de helft. Daarmee blijft ook de druk op huurwoningen en (studenten)kamers hoog.

Inmiddels woont een achtste van alle Utrechters in nieuwbouwgebied Leidsche Rijn, waar uiteindelijk meer dan twee keer zoveel woningen komen dan er nu al staan. De groei van de stad gaat verder, de komende jaren zijn nog zo’n 75.000 extra inwoners te verwachten. Dit betekent dat de stad de komende vijftien jaar nog volop ontwikkelt en verandert. Ondanks die enorme nieuwbouw blijft de woningmarkt in Utrecht en regio overspannen, de woningprijzen blijven hoog.

Tweederde van de Utrechters vanaf 16 jaar doet minimaal een keer in de maand aan sport. Bijna 4 op de 5 Utrechters is tevreden over de culturele voorzieningen in de stad. De Culturele Zondagen trokken negen procent meer bezoekers.

AH

Voor de hele monitor zie: www.onderzoek.utrecht.nl.

De maatregel zou van “hogerhand” komen, maar de precieze reden is onduidelijk. Eerder verscherpte het land de inreismogelijkheden voor toeristen en zakenlieden uit het buitenland.

De Nuffic, de organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs, is verbaasd over de aankondiging. “Het is bekend dat ze nerveus zijn vanwege Tibet, maar dit is een raar bericht”, zegt een woordvoerder.

De Duitse onderwijsminister Annette Schavan reist momenteel rond in China. Het Duitse DPA, dat in haar kielzog in China vertoeft, maakte het nieuws van de uitzetting wereldkundig. “Zelfs als je je studie in september vervolgt, moet je Beijing in juli en augustus verlaten”, citeert het persbureau een woordvoerder van de Beijing University.

Volgens het Chinese ministerie van onderwijs studeren 190.000 buitenlandse studenten uit 188 landen in de Volksrepubliek, waaronder enkele tientallen uit Nederland.

HOP

Binnen de universiteit werd al langer gesproken over openbaarmaking van deze gegevens. Maar een recent artikel in De Volkskrant, waarin staat dat bijna een kwart van de hoogleraren aan de Nederlandse universiteiten wordt gesponsord door bedrijven en instellingen, gaf het laatste zetje.

Uit de gepubliceerde lijst blijkt dat het gros van de hoogleraren wordt bekostigd uit de eerste geldstroom (van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit). Ruim de helft van de tachtig bijzonder en buitengewone hoogleraren komt voor rekening van bedrijven en externe organisaties als Shell, de Nederlandse Zuivel Organisatie en het Afrika Studie Centrum. De andere helft wordt betaald door Wageningen zelf.

De universiteit vraagt binnenkort of alle hoogleraren hun bijbanen willen melden op de website. “Wij vinden dat de nevenactiviteiten van hoogleraren publiekelijk bekend moeten zijn”, zegt een woordvoerder. Zij zijn verplicht deze functies bij de werkgever te melden, dus de gegevens zijn al bekend. Maar die kunnen niet zomaar openbaar worden gemaakt vanwege de privacywetgeving. “Als de medewerkers het zelf doen, geldt dat bezwaar niet.”

De woordvoerder van de universiteit wil De Volkskrant niet betichten van “tendentieuze berichtgeving”, zoals VSNU-voorzitter Sijbolt Noorda deed. Maar de conclusie dat bij de Wageningen Universiteit eenderde van de hoogleraren door derden wordt gefinancierd, is “wat heftig” en “mist de nuance”. Want sponsoring geldt alleen voor de groep bijzondere leerstoelen, die in tegenstelling tot de gewone hoogleraren vaak beperkte aanstellingen hebben van één dag.

HOP

Deze week werd bekend dat de gemeente Venray definitief afziet van een biotech-bedrijvenpark waar genetisch onderzoek bij dieren zou worden uitgevoerd. Betrokken bestuurders en projectontwikkelaars werden voortdurend door dierenactivisten geïntimideerd. De betrokken wethouder wordt beveiligd, de projectontwikkelaar haakte af.

VVD’er Henk Kamp vindt de situatie in Venray slecht nieuws voor de rechtsstaat, en een aanmoediging voor dierenactivisten om door te gaan met hun criminele praktijken. Hij riep daarom ministers Hirsch Ballin van Justitie en Ter Horst van Binnenlandse Zaken naar de Tweede Kamer. Kamps voorstel om het bedrijventerrein met financiële steun van het rijk alsnog mogelijk te maken, kreeg echter alleen steun van de PVV. Wel was de Tweede Kamer eensgezind in zijn veroordeling van radicaal dierenactivisme. Alleen de Partij voor de Dieren was wat neutraler met haar kritiek: ze veroordeelt de acties van radicalen, maar stelt tegelijkertijd dat er geen maatschappelijk draagvlak is voor dierproefcentra.

Het kabinet kwam de Tweede Kamer tegemoet: minister Hirsch Ballin zegde toe de wet op stalking eventueel aan te scherpen, en onderzoekt of intimiderende dierenactivisten zwaardere straffen kunnen krijgen. Volgens het huidige strafrecht kunnen radicale actievoerders voor maximaal negen maanden de cel in wegens ‘misbruik van dwang’. Minister Ter Horst gaat na of gebieden rond proefdiercentra tot verboden terrein kunnen worden verklaard.

In februari vroeg oppositiepartij VVD al om een hardere lijn tegen dierenactivisme. Toen hadden de farmaceutische industrie, patiënten en wetenschappers een brandbrief naar het kabinet gestuurd, waarin zij vroegen om meer steun van de overheid. De regering zou het maatschappelijk belang van dierproeven moeten onderschrijven. Zestig procent van de dierproeven wordt immers uitgevoerd in opdracht van het rijk. Dierproeven zijn in Nederland overigens alleen toegestaan als er een maatschappelijk belang is: zo mag cosmetica al meer dan tien jaar niet meer op dieren worden getest. De meeste proeven worden uitgevoerd voor de medische wetenschap.

HOP

Vorig jaar vond in De Uithof voor het eerst een dergelijke voorlichtingsronde plaats. Op die bijeenkomst kwamen enkele tientallen Turkse en Marokkaanse ouders met kinderen af. Niet superveel maar genoeg voor een goede start, aldus de toenmalige rector Hendrik Gispen die hoopte dat de studentpopulatie aan de universiteit een echte afspiegeling wordt van de samenleving.

Om meer bekendheid te geven aan de voorlichtingsavond van komende dinsdag die ditmaal in een HU-locatie aan de Oudenoord 330 wordt gehouden, gingen een aantal allochtone studenten deze week bij twee middelbare scholen in Utrecht op bezoek. Geneeskundestudent Sabri (20) kwam daar enthousiaste leerlingen tegen. "Ik vond het een superproductieve dag", zegt de derdejaars van Turkse komaf. "Door de persoonlijke benadering kunnen de leerlingen meer gerichte vragen stellen over studeren en de voorlichtingsbijeenkomst."

Sabri vindt het een goed idee om ouders voor te lichten. "Mijn ouders hebben niet gestudeerd maar willen wel graag dat mijn zusjes en ik diploma's halen. Nu studeer ik Geneeskunde en weten mijn ouders dat ik arts word, maar bij andere studies is het veel moeilijker om je voor te stellen wat je er mee kunt worden."

Ook wat studeren inhoudt, is moeilijk uit te leggen, weet Sabri. "Er blijven aspecten in mijn studie waar ik mijn ouders graag over vertel maar die echt heel moeilijk zijn uit te leggen. Daarbij komt dat mijn ouders het Nederlands niet tot in de puntjes beheersen en ik het Turks niet. Dus dan heb je ook een taalbarrière."

Het feit dat hij tweetalig is, geeft hem wel een voordeel als arts: "Tijdens mijn co-schappen kon ik met Turkse patiënten praten die niet zo goed Nederlands spreken."

Derdejaars Natuurkunde Hasna zit komende dinsdag tijdens de voorlichtingsdag in een panel. "Marokkaanse ouders willen heel graag dat hun kinderen het ver schoppen, maar weten vaak niet genoeg af van de Nederlandse onderwijscultuur. Door hen voorlichting te geven, kunnen ze hun kinderen beter stimuleren en ondersteunen. De universiteit of de hogeschool is niet zo'n vreemde wereld meer."

Hasna doet zelf een studie waar meisjes ernstig in de minderheid zijn. "Ik kan met zekerheid zeggen dat ik de enige moslima ben die er met een hoofddoek rondloopt." Haar ouders hebben haar altijd gestimuleerd. "Maar ze hebben natuurlijk wel wat kritische vragen gesteld toen ik voor Natuurkunde koos. Ik kom uit een bètafamilie, dus de keuze op zich was niet vreemd, maar ze vroegen zich af in hoeverre ik het lastig zou vinden dat meer jongens dan meisjes het vak studeren. En ze hebben ook gevraagd of het op de arbeidsmarkt moeilijker zou zijn voor mij als moslima. Heel eerlijk gezegd heb ik daar nooit over nagedacht. Bij Natuurkunde zijn de studenten open minded en veelal links georiënteerd. Ik heb nooit weerstand tegen mijn hoofddoek ondervonden. Of dat na mijn studie anders zal zijn, weet ik echt niet."

Als een typische studente ziet Hasna zichzelf niet. "Bij Natuurkunde ben je vaker op de universiteit dan bij veel andere opleidingen. Ik volg van negen tot vijf college." Toch is ze ook actief naast haar studie; ze zit in twee commissies van studentenvereniging Insan. "Maar ik woon niet op kamers. Voor een Marokkaans meisje is dat ook niet heel gebruikelijk, maar ik heb gekozen voor het gemak. Bovendien ben ik een familiemens, als ik alleen op een kamer zou zitten, zou ik iedereen te veel missen. En Amersfoort is niet zo ver weg."

Ook Sabri woont nog thuis, toevallig ook in Amersfoort. "Mijn excuus is dat ik niet kan koken", lacht hij. "Maar na de zomer als ik een stage chirurgie in Thailand heb gelopen en daarna een maand heb rondgereisd, ben ik van plan op kamers te gaan. Ik ben ook pas 20. Ik had het geluk meteen te worden ingeloot."

GK

Klokkenluiders

Multiple Sclerose

Door witte bloedcellen van het afweersysteem kleine deeltjes ijzeroxide te laten opnemen is promovendus Raoul Oude Engberink erin geslaagd om ze zichtbaar te maken met magnetic resonance imaging (MRI). Dat is te danken aan het feit dat de deeltjes een verstoring in het magneetveld veroorzaken. Bij multiple sclerose dringen witte bloedcellen het hersenweefsel binnen en beschadigen daar de isolerende laag om de zenuwen. Daardoor kunnen de zenuwen signalen niet goed doorgeven. Op den duur kan ook de zenuw zelf beschadigd raken. Om multiple sclerose te kunnen behandelen is het belangrijk om het ziekteproces te begrijpen. Tot nu toe kon de aanwezigheid van witte bloedcellen alleen in operatief verwijderd weefsel worden aangetoond. Dankzij de vinding van Oude Engberink wordt het nu ook mogelijk om ze te volgen op het moment dat ze een ontstekingsgebied in de hersenen binnendringen.

Insect aan de lijn

Insecten die zich met de bladen van planten voeden, ontwikkelen zich minder goed wanneer ondergrondse soortgenoten tegelijkertijd stukjes van de wortel van de plant oppeuzelen. De kunst voor bovengrondse insecten is dus om planten op te zoeken, waarvan de wortels nog vrij zijn, maar hoe weten zij dat? Ecoloog Roxina Soler van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) ontdekte tijdens haar promotieonderzoek dat ondergrondse insecten de plant in kwestie daartoe als een soort 'groene telefoon' gebruiken. Zij geven chemische waarschuwingssignalen af die hun bovengrondse collega's via de bladeren bereiken. Die weten zo dat de plant al 'bezet' is en dat ze dus maar beter een stukje verder kunnen vliegen of lopen. Omdat de communicatie tussen ondergrondse en bovengrondse insecten nog maar in een beperkt aantal systemen is bestudeerd, is nog onduidelijk hoe algemeen dit verschijnsel is.

Dat concludeert epidemioloog Rob Beelen van het Utrechtse Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) uit een analyse van medische gegevens van liefst 120.000 oudere Nederlanders, die in het kader van de Nederlandse Cohort Studie naar Voeding en Kanker sinds 1986 worden gevolgd. Met behulp van landelijke meetdata maakte Beelen op basis van het huisadres van de respondenten een inschatting van de luchtvervuiling en de geluidsoverlast, waaraan zij tussen 1986 en 1996 waren blootgesteld. Die informatie zette hij vervolgens af tegen de in de cohortstudie verzamelde medische informatie.

Zoals verwacht komt uit zijn analyse duidelijk naar voren dat langdurige blootstelling aan uitlaatgassen slecht is voor de gezondheid. Zo leidt het wonen op minder dan honderd meter van een drukke weg bij ouderen tot een ongeveer vijf procent verhoogd risico om te overlijden aan luchtwegziekten zoals longontsteking en longemfyseem. Voor niet-rokers bestaat er bovendien een verhoogd risico op het ontstaan van longkanker. Opmerkelijk genoeg blijken rokers en ex-rokers ten aanzien van longkanker geen verhoogd risico te lopen in de buurt van druk verkeer. De sigarettenrook heeft hun longen kennelijk al afdoende aangetast.

Geheel nieuw was de poging van Beelen om de gezamenlijke invloed van luchtverontreiniging en geluidshinder op hart- en vaatziekten in kaart te brengen. Uit afzonderlijke onderzoeken was al wel gebleken dat beide factoren de kans op hart- en vaatziekten vergroten. Volgens Beelen bleek luchtverontreiniging van deze twee echter duidelijk de meeste invloed te hebben.

EH

Bladblazers

Jurriën, van het facilitaire bedrijf voor de Hoge School, jij houdt het pleintje van de Hoge School tegenover De Bisschoppen schoon?

"Inderdaad. Mijn mannen beginnen om zeven uur. Maar of ze dan meteen met het schoonblazen van het pleintje beginnen, vraag ik me af. Ik zal het eens navragen, kom ik zo dus nog even op terug. Ik wil ze best wat later laten beginnen hoor, maar het moet wel voor negenen gedaan zijn, dan beginnen namelijk de lessen."

Ragna, Bisschoppenbewoonster, heb jij 's morgensvroeg last van bladblazers?

"Ja! Maar met die blazer valt het eigenlijk nog wel mee, dat is niet zo heel vaak. Veel erger zijn de bouwvakkers van Casa Confetti. Die gaan rustig om zeven uur staan zagen, althans zo'n geluid is het. Dat geluid duurt een uur, waarna het is afgelopen. Als dat geluid altijd maar een uur duurt, kunnen ze er dan niet wat later mee beginnen?"

Peter Thijssen, projectleider van Casa Confetti, zagen jullie De Uithof wakker om zeven uur 's ochtends?

"Zagen? Ja, dat gebeurt hier wel. Meestal op woensdag, rond een uur of een. Zagen we de week doormidden, ha ha ha."

Goeie grap, maar kunnen de bouwvakkers niet wat later op de dag met hun werk beginnen?

"Nee, bouwvakkers beginnen altijd vroeg, dat is van oudsher al zo. Ja, traditie. En het is praktisch: velen komen van ver. Op deze manier zijn ze de files voor. En dat geluid, dat is volgens mij niet van een zaag. Waarschijnlijk komt het van de liften. Iedereen hier verdeelt zich rond zevenen over het gebouw. De liften lopen dan af en aan. Niet dat ik het zelf nog hoor, ik ben immuun geworden voor bouwgeluiden."

Jurriên, nog even terugkomend op de blazers, wordt er nu echt zo vroeg geblazen op het plein?

"Ik heb het even nagevraagd bij de conciërge en het schijnt toch te kloppen ja. Ik heb de schoonmakers een briefje geschreven, waarin ik ze gevraagd heb of ze voortaan niet te vroeg willen blazen. Nee, het plein met een bezem schoonvegen is niet te doen, daar is het oppervlak te groot voor."

RvV

U heeft de passage over het IOC pas op het laatst toegevoegd. Waarom?

"De huidige protesten tegen de Olympische Spelen hebben vooral betrekking op de Chinese houding tegenover Tibet. Daar heeft het IOC echter weinig mee te maken. Bij de stadionbouw was men wel rechtstreeks betrokken. Daarom leek het me in een oratie over de aansprakelijkheid van ondernemingen voor schendingen van mensenrechten zinnig om erop te wijzen dat de organisatie in dit opzicht enorme steken heeft laten vallen."

Wat had het IOC dan kunnen doen?

"Om te beginnen had men bij de toewijzing van de Spelen aan China harde voorwaarden in de overeenkomst moeten opnemen over het respecteren van de mensenrechten. Dat lijkt me voor een organisatie die in zijn Handvest de menselijke waardigheid voorop stelt niet meer dan vanzelfsprekend. Of dat door China was geaccepteerd? Ik zou niet weten waarom niet. In zo'n overeenkomst staan duizenden voorwaarden waaraan het gastland moet voldoen, zoals over de veiligheid van de stadions. Waarom dan niet ook over de veiligheid van de bouwvakkers?"

Maar was de naleving ook te controleren geweest?

"Natuurlijk was dat mogelijk geweest. Het IOC controleert streng of een Olympisch organisatiecomité aan alle voorwaarden voldoet. Bijvoorbeeld als het gaat om de bescherming van de belangen van de sponsors. Zulke strenge controles hadden ze dus ook kunnen uitvoeren op de bouwplaatsen. Dan hadden ze kunnen zien dat het recht van de werknemers op veilige en menswaardige arbeid met voeten is getreden, zoals Human Right Watch vorige maand constateerde."

Is dit alles wat u betreft voldoende aanleiding voor een boycot?

"Ik denk dat een confrontatie ter plekke beter is dan wegblijven. Ik ben dus niet voor een volledige boycot van de Spelen. Maar juist ten behoeve van die confrontatie lijkt een symbolische boycot zoals wegblijven bij de openingsceremonie me, vooral in een op decorum gesteld land als China, wel zinvol. Ik heb er vertrouwen in dat premier Balkenende daarbij stil wil staan."

Had prins Willem Alexander niet meer kunnen en moeten doen?

"Ik wil de prins graag buiten deze discussie houden, ook omdat ik niet weet hoe hij zich binnen het IOC heeft opgesteld. Maar ik hoop wel dat hij en alle andere toeschouwers in hun comfortabele kuipstoeltjes even zullen denken aan de mensen over wier ruggen die stoeltjes er zijn gekomen."

EH