"Een van de conclusies die veel mensen naar aanleiding van de uitzending van zondagavond trekken, is dat het jammer is dat de politie niet mag wat Peter R. de Vries mag. Ik wil daar graag een kanttekening bij plaatsen, want het is niet waar dat de politie zo weinig mogelijkheden heeft. De politie mag mensen filmen, afluisterapparatuur plaatsen, en een burger inzetten om uitspraken aan iemand te ontlokken. Sinds de IRT-affaire geldt alleen als voorwaarde dat er een redelijk vermoeden van een misdrijf moet zijn en dat het OM vooraf toestemming verleent. Dat er zelfs in de Tweede Kamer al gepleit wordt voor het uitbreiden van de mogelijkheden begrijp ik dus niet zo goed, want de mogelijkheden zijn er al."
Wat gebeurt er met bewijsmateriaal dat zonder die toestemming verkregen is?
"Er is een goede kans dat de rechter dat terzijde schuift. Of dat niet vreemd is? Allerminst. Een essentiële waarborg van een democratische rechtstaat is dat een inbreuk op je privacy alleen gelegitimeerd is als er op basis van de geldende regels toestemming voor is verleend. Dat vind ik een groot goed."
Betekent dat dus dat de opnames van De Vries onbruikbaar zijn als bewijs?
"Het gekke is dat dat niet het geval hoeft te zijn. Als zeker is dat de politie er niet bij betrokken is, mag het OM deze beelden gebruiken. Een merkwaardige tegenstrijdigheid in het recht is dat de strenge regels die voor de politie gelden, niet altijd gelden voor burgers. De rechter mag de beelden van De Vries dus als bewijsstuk gebruiken, mits hij ze zorgvuldig op hun betrouwbaarheid heeft getoetst, maar de vraag is of hij dat ook zal doen."
Waarom zou hij dat niet doen?
"Nog afgezien van de vraag of Joran van der Sloot na al zijn eerdere leugens nu opeens volledig de waarheid spreekt, lijkt de kans me groot dat de rechter zal zeggen: dit materiaal is verkregen op grond van zo'n flagrante schending van zijn privacy dat ik het niet wil gebruiken. Ik vind - maar hier verschil ik van mening met sommige van mijn collega's - dat met name door de tv-uitzending alle geldende normen in onze rechtsstaat met voeten zijn getreden. Het is toch niet aan De Vries om iemand op deze manier openlijk te veroordelen? Hij zegt letterlijk: "Ik heb de zaak opgelost, ik heb een dader aangewezen." Ik vind de zaak daarmee zo buiten alle proporties dat een rechter naar mijn mening zou moeten zeggen: op deze manier vergaard bewijsmateriaal wil ik niet gebruiken."
In feite zou Joran dus een schadevergoeding van De Vries kunnen eisen.
"Dat is inderdaad mogelijk, want het is volgens de wet verboden om op een niet publiek toegankelijke plek heimelijk en wederrechtelijk beeldopnamen van iemand te maken en die openbaar te maken. Dat woord 'wederrechtelijk' biedt De Vries overigens een ontsnappingsmogelijkheid, want het betekent dat er een afweging kan worden gemaakt tussen het recht op privacy en andere belangen zoals het recht op persvrijheid of het recht van het publiek om op de hoogte te worden gehouden van zaken die er in een democratische rechtsstaat toe doen. Daarop zou De Vries zich kunnen beroepen. Maar wat daartegen pleit is dat Joran in een amusementsprogramma aan de schandpaal is genageld. De vraag is of hier nog sprake was van serieuze journalistiek of van een soort standrechtelijk proces."
Toch heeft De Vries met zijn aanpak schot in een uitzichtloze zaak gebracht. Pleit dat toch niet voor het vaker inzetten van burgerinformanten?
"Wat mij betreft niet. In de eerste plaats moeten we ons realiseren dat De Vries alleen naar buiten komt met succesverhalen. Toegegeven, hij doet vaak goed werk, maar het lijkt nu net of overal waar de politie faalt, De Vries slaagt. Dat is onzin, want zo slecht doet de politie het niet en bovendien krijgen we nooit te horen welke zaken bij De Vries allemaal mislukt zijn.
"Maar daar komt bij dat ik zondagavond met stijgende verbazing heb zitten kijken. Die twee mannen die voortdurend in die auto zaten te blowen, maakten de betrouwbaarheid van het verhaal er voor mij bepaald niet groter op. Als het OM met zo'n informant in zee was gegaan, zou het afbreukrisico ontzettend groot zijn geweest. Als de verdediging in zijn verleden ook maar iets had gevonden wat niet in de haak is, was hij afgeschoten en dan was de hele bodem onder de zaak weggevallen. Nee, wat mij betreft onderstreept deze uitzending juist hoe verstandig het is om terughoudend te zijn met het inzetten van informanten."
Erik Hardeman
