Heel het onderwijswereldje? Nee. Studentenvakbond LSVb blijft moedig weerstand bieden aan liberale ideeën in het hoger onderwijs. De bond verzet zich tegen selectie aan de poort, verhoging van het collegegeld, een vrije onderwijsmarkt, een sociaal leenstelsel en andere nieuwlichterij.

De gewraakte maatregelen staan in de kennisinvesteringsagenda 2006-2016, waar het manifest naar verwijst. Het Innovatieplatform bracht die agenda vlak voor de zomer naar buiten. Het platform staat onder voorzitterschap van premier Balkenende (CDA) en is bedoeld om partijen bij elkaar te brengen en innovatieve spijkers met koppen te slaan.

“Natuurlijk willen wij ook extra investeringen”, zegt LSVb-voorzitter Irene van den Broek, “maar dat wil iedereen, dus daar hoef je geen manifest voor te ondertekenen. Het gaat om de maatregelen. Wij zijn het fundamenteel oneens met deze investeringsagenda.”

De concurrerende studentenbond ISO ondertekent het manifest wel. Voorzitter Sebastiaan den Bak: “Het idee achter het manifest is goed. Over de precieze maatregelen zullen we nog praten, want de ondertekenaars zijn het lang niet op alle punten eens. Het ISO is ook tegen selectie aan de poort en collegegelddifferentiatie.”

Volgens het manifest moet het volgende kabinet “twee à drie miljard” euro extra investeren. Ook burgers en bedrijven moeten dieper in de buidel tasten. De ideeën in de agenda “staan niet in steen gebeiteld”, maar geven de “ambitie” weer.

HOP

Het promotieteam voor studenten brengt een bezoekje aan verschillende onderwijsinstellingen in Utrecht. Daar delen ze badmutsen uit, waarmee studenten de sprong in het diepe kunnen wagen; op vertoon van de muts krijgen ze op de Startersdag een gratis advies. Vandaag en morgen staat het team op onder meer de Bijlhouwerstraat, Achter St. Pieter en Kromme Nieuwegracht.

Behalve naar studenten is de KvK op zoek naar allochtone ondernemers in de dop. Het promoteam voor allochtonen bestaat uit allochtone Utrechters. Zij bezoeken de potentiële ondernemers in koffiehuizen, moskeeën, bij buurtverenigingen en op de Utrechtse Bazaar en nodigen hen persoonlijk uit een kijkje op de Startersdag te komen nemen.

Gebleken is dat studenten en allochtonen in het verleden minder goed vertegenwoordigd warem op de Startersdag, terwijl er toch voldoende animo is om een eigen onderneming te beginnen.

AH

De gratis toegankelijke Startersdag vindt plaats op zaterdag 4 november in Stadion Galgenwaard Utrecht van 10.00 uur tot 16.00. Aanmelden kan via www.kvk.nl/startersdagutrecht. Voor meer informatie zie ook: www.klaarvoordesprong.nl

Dat concluderen de vakbonden in het hoger onderwijs op grond van een enquête onder 3400 personeelsleden van de universiteiten. Maar liefst tweederde van de ondervraagden is ontevreden over de voorlichting rond het nieuwe systeem en bijna dertig procent had bedenkingen bij het uiteindelijke resultaat.

Drie jaar geleden hebben werkgevers en vakbonden besloten dat er een nieuwe manier moest komen om de werkzaamheden van medewerkers te beschrijven: dat werd het UFO (universitair systeem voor functieordening). De instellingen hadden tot 1 januari 2005 de tijd om al hun werknemers in te delen op grond van het nieuwe ‘Hay’-model.

Aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en de Universiteit Utrecht zegt ongeveer een kwart van alle medewerkers slecht geïnformeerd te zijn. Onder het wetenschappelijk personeel is gemiddeld maar met twee op de drie een gesprek gevoerd over de nieuwe indeling. Bovendien bleek de landelijke bezwaarcommissie tandeloos te zijn. In eenderde van de gevallen werd de — niet bindende — uitspraak van de commissie niet overgenomen.

Uit cijfers van de VSNU was al gebleken dat 14,5 procent van de medewerkers dankzij het UFO in een hogere schaal is terechtgekomen. Bijna één op de tien is echter een schaal teruggezet. Dat heeft overigens geen financiële gevolgen voor henzelf, maar wel voor hun opvolgers. Meer dan driekwart van de personeelsleden bleef in dezelfde schaal.

HOP

Dat concluderen onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen op grond van 64 interviews met leden van benoemingscommissies. De wetenschappers wilden achterhalen waarom er in Nederland zo weinig vrouwen professor worden.

Om het tot hoogleraar te schoppen, is het niet voldoende om goed onderzoek te doen. Bestuursfuncties en netwerken zijn ook belangrijk. Vrouwen werken vaker in deeltijd en verliezen hun netwerk uit het oog. Ze zijn best geschikt voor het professoraat, menen de respondenten, maar zijn vaak iets minder bekend dan hun mannelijke collega’s.

In Nederland is slechts één op de tien hoogleraren van het vrouwelijk geslacht. Het ministerie van OCW streeft naar vijftien procent in 2010 en had daarom om dit onderzoek gevraagd. Het aandeel vrouwen groeit overigens te langzaam om de vijftien procent daadwerkelijk te halen.

HOP

Dat schrijft Verdonk in een brief aan Ruud Lubbers, voorzitter van de stichting Vluchtelingstudenten UAF. De voormalige CDA-premier had haar verzocht om een verblijfsvergunning te verlenen aan driehonderd vluchtelingen die in Nederland een studie hebben afgerond. Hij noemt de afgestudeerden “een indrukwekkende verrijking voor de Nederlandse samenleving”.

“Velen van deze driehonderd hebben nog geen vergunning tot verblijf voor onbepaalde tijd en een veertigtal heeft zelfs nog niet eens een vergunning tot verblijf voor bepaalde tijd”, schreef Lubbers, die van 2001 tot 2005 hoge commissaris voor de vluchtelingen van de Verenigde Naties is geweest.

Verdonk noemt het afstuderen “uiteraard een felicitatie waard”. Maar ze wijst erop dat het vreemdelingenbeleid al uitvoerig is besproken in de Tweede Kamer. Ze ziet geen reden om van de huidige lijn af te wijken.

“We hebben met de minister wel vaker discussies over de toepassing van regels gehad”, zegt Arie Slob, Tweede-Kamerlid van de ChristenUnie. “Ze heeft best enige ruimte om te zeggen: gegeven de situatie mogen deze mensen hier blijven. Maar als iemand haar vraagt om die ruimte te benutten, slaat ze altijd de andere kant op. Enige terughoudendheid begrijp ik wel, maar waarom zegt ze altijd nee, terwijl ze ook best eens ja kan zeggen?”

Afgelopen augustus maakte de stichting UAF bekend dat zij in financiële problemen dreigt te komen door de lange periode waarin de vluchtelingen op hun verblijfsvergunning moeten wachten. Zolang ze officieel nog geen toestemming hebben om in Nederland te blijven, mogen de afgestudeerden niet werken. Dat betekent ook dat ze hun studielening nog niet kunnen terugbetalen aan de UAF. De stichting geeft de vluchtelingstudenten een beurs die voor zestig procent een gift is. De rest moeten ze terugbetalen.

HOP

“De VVD is vooral geïnteresseerd in de obstructie die de koepelorganisaties VSNU en HBO-raad hebben gepleegd”, legt PvdA-kamerlid Tichelaar uit. “Maar ik zou ook bewindslieden en ambtenaren van het ministerie en de IB-Groep onder ede willen horen, anders kunnen mensen gewoon een verhaaltje afsteken.” Omdat de VVD het daartoe benodigde middel van een parlementaire enquête te zwaar vindt en alleen de SP het idee van Tichelaar steunt, slikt de PvdA de suggestie nu weer in.

Staatssecretaris Bruins van OCW heeft nu de ruimte om de komende twee maanden ongestoord aan een plan van aanpak te werken waarmee de leerrechten in 2008 “met elan” kunnen worden ingevoerd. Volgens de bewindsman hebben VSNU en HBO-raad zich oprecht aan de nieuwe deadline gecommitteerd. Bovendien gaat hij er van uit dat het voor leerrechten bedoelde administratieprogramma Studielink ook voor 1 september 2008 gereed is.

VVD-kamerlid Arno Visser is teleurgesteld over de afloop van het debat. “Er is een meerderheid in de Tweede Kamer die signaleert dat de instellingen zich weinig aantrekken van politieke besluiten. Maar omdat we het niet eens zijn over het instrument, gebeurt er niets. Het zou mij niets verbazen als het bij toekomstige nieuwe wetten weer mis gaat. De kans om er iets aan te doen, blijft nu liggen.”

Visser vindt een parlementaire enquête vooralsnog een te zwaar middel. “Daarbij gaat het meestal om zaken waarop het strafrecht van toepassing is. Daarvan is hier geen sprake. Als je de juiste vragen stelt, kom je heel erg ver met een onderzoek. En lukt het niet, dan kan altijd nog een enquête volgen.” De VVD’er spreekt uit ervaring: hij deed dit jaar een succesvol onderzoek naar Tbs-klinieken.

HOP

Tijdens het overleg met staatssecretaris Bruins legde VVD-kamerlid Arno Visser de schuld van het uitstel eenzijdig bij de koepelorganisaties VSNU en HBO-raad. Die zouden de invoering doelbewust hebben ondermijnd: “De IB-Groep is er klaar voor, het departement ook, de studentenbonden zijn positief kritisch zonder dat ze het met plannen eens zijn. Hulde. Maar de instellingen ontwijken gerichte vragen, willen niet in een begeleidingscommissie en hebben hun administratie niet aangepast.”

Oppositiepartij PvdA steunt Vissers initiatief niet omdat ze getuigen onder ede wil kunnen verhoren, inclusief ambtenaren. Dat kan alleen bij een parlementaire enquête. Maar Visser is dat een brug te ver. Hij vindt een parlementair onderzoek voldoende zwaar: “Als je de juiste vragen stelt, kom je een heel eind.” Visser deed eerder dit jaar parlementair onderzoek naar TBS-klinieken.

Wat voor onderzoek er ook zou komen, het CDA zegt er geen enkele behoefte aan te hebben. CDA-kamerlid Cisca Joldersma wil gewoon door met invoering van de leerrechten per 2008. “We hebben het idee dat er nu pas een einde komt aan de loopgravenoorlog tussen het ministerie van OCW en de instellingen. Als we niet willen dat hogescholen en universiteiten die strijd hervatten moeten we hier ook niet aan beginnen. Iedereen moet aan het werk, en wij moeten het proces scherp in de gaten houden.”

Staatssecretaris Bruins van OCW heeft formeel niets te zeggen over parlementaire onderzoeken of enquêtes, maar liet wel weten dat hij het niet ziet zitten. “Toen we besloten om invoering van leerrechten uit te stellen tot 2008, veranderde de klankkleur van mijn gesprek met de instellingen. Ik werk de komende twee maanden met de koepels aan een plan van aanpak, inclusief het nieuwe automatiseringsprogramma Studielink. Ik zou willen dat ik me daarop kan concentreren. Een parlementair onderzoek zal dat moeilijk maken.”

Het overleg in de Kamer wordt vanmiddag afgerond.

HOP,

Centraal in de discussie stond maandag de door het college van bestuur gekozen top-down aanpak. De keuze om eerst de personele reorganisatie door te voeren en pas daarna met de overblijvende medewerkers de nieuwe ICT-organisatie op poten te zetten, was bedoeld om het personeel zo snel mogelijk zekerheid te geven, bezwoeren de collegeleden van Rooy en Amman de raad. “Dat hoort domweg bij goed werkgeverschap.”

De raad bleef echter bij het al eerder ingenomen standpunt dat eerst duidelijk moet zijn hoe de dienstverlening en infrastructuur op het gebied van ICT eruit zullen gaan zien. Pas daarna kan zinnig worden bepaald welke personele consequenties de reorganisatie moet hebben. De weg die het college heeft gekozen is volgens de raadsleden de omgekeerde weg.

Ook vond woordvoerder Martin van Reeuwijk dat de huidige ICT-ers nauw betrokken moeten worden bij het bepalen van de toekomstige organisatie. Hij adviseerde het college om voor dat doel een regieorgaan in te stellen, dat samen met de directie ICT kan bepalen welke standaarden in Utrecht moeten gaan gelden voor de ICT-dienstverlening.

Volgens de voorzitter van de ad hoc commissie ICT uit de U-raad zal een dergelijke aanpak ervoor zorgen dat de door iedereen gewenste daadkracht samen gaat met het creëren van meer draagvlak dan waarop het huidige plan kan rekenen. “Er moeten knopen doorgehakt worden”, aldus Van Reeuwijk, “maar dat moet wel gebeuren op basis van opvattingen uit de universitaire organisatie.”

Hoewel het college de raad op tal van gebieden tegemoet kwam, werd gaande de discussie steeds duidelijker dat de opvattingen van Van Rooy en Amman met name op het punt van de ‘omgekeerde weg’ principieel van die van de U-raad bleven verschillen. Na een lange discussie besloot de raad daarom negatief te adviseren over het voorliggende reorganisatieplan. Van Rooy deelde de raad daarop mee zich met haar collega’s te zullen beraden op de ontstane situatie. Nog deze week zal het college met een reactie op het uitgebrachte advies komen.

EH

Bruins heeft dat gisteravond in een brief aan de Tweede Kamer laten weten. De staatssecretaris baseert zijn besluit onder meer op een onderzoek van adviesbureau CapGemini. De invoering van leerrechten per september 2007 zou te riskant zijn.

Universiteitenvereniging VSNU is blij. “We hebben steeds gezegd dat de invoeringsdatum van 1 september 2007 te vroeg is”, aldus een woordvoerder. “Dus dat het nu een jaar later wordt, is goed nieuws. We zullen er in de tussentijd zeker op terugkomen.”

De universiteiten zijn altijd tegen invoering van leerrechten geweest en hadden een wapenbroeder in de LSVb. “Niemand in het hoger onderwijs was klaar voor leerrechten en we zijn heel blij dat de staatssecretaris dat nu ook inziet”, jubelt voorzitter Irene van den Broek. “We krijgen daardoor meer tijd om studenten voor te bereiden op de nieuwe regels.”

Begin deze maand werd al duidelijk dat ook het politieke draagvlak voor de snelle invoering van leerrechten snel afbrokkelde. Oppositiepartij PvdA haakte af omdat veel instellingen medewerking weigerden en het beloofde digitale administratiesysteem niet gereed was. Ook regeringspartijen CDA en VVD waren kritisch, maar wilden toen nog niet schuiven met de deadline. Wel vroeg CDA-kamerlid Cisca Joldersma om een knelpuntenanalyse waarin de staatssecretaris de problemen rondom de leerrechten op een rij zou zetten. Bruins ging daarop in overleg met de betrokken partijen en trok zijn conclusie.

“Het siert de staatssecretaris dat hij op basis van die analyse voor een nieuwe deadline heeft gekozen. Want het moet wel een goed hanteerbaar systeem zijn”, zegt Joldersma in reactie op de brief. Bang voor afstel van de leerrechten is ze niet. “Er is een zeer breed draagvlak in de Tweede Kamer. Er zijn wat nuanceverschillen tussen de partijen, maar ik ga er vanuit dat we in 2008 met leerrechten werken.”

Als het aan de SP ligt, gaat het hele leerrechtenfeest niet door. Kamerlid Fenna Vergeer: “Er zit geen fatsoenlijke filosofie achter. Eerst wilde de regering leerrechten zodat de studenten konden stemmen met hun voeten. Nu lees ik weer in de teksten van het ministerie dat het zo’n vaart niet loopt met die weglopende studenten en dat het niet de bedoeling is dat instellingen naar elkaars studenten gaan vissen. Bruins wil dus leerrechten invoeren met argumenten die tegen het oorspronkelijke plan pleiten. Ik kan dat niet volgen.”

Overigens wordt de spoedwet die snelle invoering van leerrechten mogelijk moet maken, gewoon volgende week in de Tweede Kamer behandeld. De SP zal dan proberen om het hele document van tafel te vegen. Maar het CDA wil de spoedwet wel degelijk behandelen. Die partij verwacht namelijk dat de conceptwet op het hoger onderwijs waarin de leerrechten een plek hebben ook in 2008 nog niet klaar is. Joldersma noemt deze wet een beetje een “raar document. Zaken als selectie van studenten voor de poort staan er wel in genoemd, maar een standpunt wordt vanwege de lopende experimenten niet ingenomen. Bovendien debatteren we in de Tweede Kamer al volop over de herziening van het keurmerkensysteem in het hoger onderwijs, waar de wet ook niet duidelijk over is. Een volgend kabinet moet er dus heel goed naar kijken.”

In het beoogde leerrechtensysteem, het belangrijkste wapenfeit van voormalig staatssecretaris Rutte, ontvangen hogescholen en universiteiten hun bekostiging voor elk jaar dat studenten bij hen staan ingeschreven. Tegelijkertijd wordt de gesubsidieerde studietijd beperkt: studenten krijgen alleen bekostiging voor de cursusduur. Daarnaast mogen ze twee jaar ‘treuzelen’ tegen betaling van het standaardcollegegeld. Zijn ze dan nog niet klaar met hun opleiding, dan moeten ze een commercieel tarief aan de universiteit of hogeschool gaan betalen.

HOP

Dat concludeert neuropsycholoog Elbert Geuze op basis van onderzoek bij vijftig Nederlandse oorlogsveteranen, waarvan er vijfentwintig lijden aan een posttraumatische stress stoornis (PTSS). Hoewel de onderzochte militaire overeenkomen in leeftijd en in jaar en land van uitzending, vond de onderzoeker in het Militair Hospitaal opmerkelijke verschillen in de MRI-scans van de twee groepen.

Van de veteranen die actief zijn geweest in oorlogsgebieden, lijdt afhankelijk van jaar van uitzending en het oorlogsgebied vijf tot vijftien procent aan PTSS. Die ‘oorlog met zichzelf’ zoals Geuze het in het slotwoord van zijn proefschrift 'The war within' noemt, uit zich onder meer in boosheid, schaamte en gevoelens van machteloosheid. De slaap van militaire met PTSS wordt regelmatig gestoord door nachtmerries. Voor sommigen nemen de problemen zulke ernstige vormen aan dat zij geen andere uitweg meer zien dan zelfmoord.

Geuze, die op dinsdag 24 oktober op zijn studie promoveerde, laat zien dat de problemen van veteranen met PTSS niet slecht ‘hersenspinsels’ zijn. Er is sprake van daadwerkelijke veranderingen in hun hersenen. Zo hebben zij een kleinere hippocampus en een dunnere prefrontale schors dan hun niet-gestresste collega’s. Ook blijkt de neurotransmitter GABA in hun brein minder goed te binden aan zijn receptor. Verder is bij de veteranen de pijngevoeligheid afgenomen en functioneert hun visuele en hun logisch-verbale geheugen slechter.

In zijn slotbeschouwing stelt Geuze dat hij met dit onderzoek alleen een feitelijke stand van zaken in kaart heeft gebracht. Op basis van zijn proefschrift valt niet te zeggen of de geconstateerde veranderingen in de hersenen een gevolg zijn van een traumatische gebeurtenis of dat zij er al waren en de militair in kwestie gevoeliger maakten voor het krijgen van PTSS. Om meer zicht op die kwestie te krijgen, gaat Geuze de komende tijd ook MRI-onderzoek doen naar militairen voorafgaand aan hun uitzending naar een oorlogsgebied.

EH