Nieuws

Meer dan 300 afgestudeerde vluchtelingen

Dat zei de voorzitter van het UAF, voormalig premier Lubbers, onlangs in een toespraak bij een afstudeerfeest van vluchtelingen. 'Nederland heeft u nodig en u zou zich welkom moeten voelen in dit land. Mogelijk is dat de laatste jaren niet echt het geval geweest door de kille, soms ijzige wind die ten opzichte van asielzoekers in Nederland is gaan waaien.'

De prominente CDA’er, die vier jaar lang hoge commissaris van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR is geweest, vindt dat het immigratie- en integratiebeleid moet veranderen: 'Niet uitsluiten maar insluiten, niet ontmoedigen maar bemoedigen.'

HOP

Jongeren bewust bezig met gezondheid

Agis deed het onderzoek omdat jongeren vaak in het nieuws zijn met gezondheidsproblemen, zoals soa’s, overgewicht of druggebruik. Voor dit onderzoek werden 385 jongeren online benaderd met een vragenlijst (en eenzelfde aantal ouderen ter vergelijking).

Ruim negentig procent van de jongeren vindt het belangrijk om gezond te eten en te drinken, en bijna de helft geeft aan dit ook daadwerkelijk te doen. Meer dan de helft van de jongeren zegt voldoende te bewegen en 85 procent vindt dit ook belangrijk voor zijn gezondheid.

Verder bespreken veel jongeren gezondheidsproblemen of -klachten met hun vrienden en spreken ze elkaar aan op onverantwoord gedrag. Ongeveer de helft geeft aan dat ze bijvoorbeeld problematisch alcohol- of drugsgebruik ter sprake brengt. Ook psychische problemen of seksueel overdraagbare aandoeningen is voor bijna de helft gespreksonderwerp. Meisjes doen dat trouwens meer dan jongens.

Jongeren rennen niet gelijk naar de dokter bij pijntjes of kwaaltjes, blijft uit het Agis-onderzoek. Ze zoeken eerst zelf informatie en proberen zelf de klacht te verhelpen. Slechts 18 procent bezoekt direct een zorgverlener; bij oudere personen is dat percentage 23 procent.

AH

PvdA: geen leerrechten in 2007

Een parlementaire meerderheid ging dit voorjaar akkoord met de invoering van het nieuwe bekostigingsstelsel, eventueel via een spoedwet. Tichelaar constateert nu echter dat het allemaal niet gaat lukken. Volgens hem duurt het zeker tot eind oktober voordat de Tweede Kamer de spoedwet kan bespreken, terwijl de Kamer op 1 november met verkiezingsreces gaat.

‘Op deze manier wordt het een chaos. Wij zijn voor leerrechten, maar willen wel dat er een goed besluitvormingsproces aan voorafgaat. Daarom moeten we de invoering van het nieuwe stelsel per september 2007 maar uit ons hoofd zetten. Het plan wordt volgende week behandeld in de Eerste Kamer en ik vraag de PvdA-senatoren om de wet aan te houden tot aan de randvoorwaarden kan worden voldaan’, aldus Tichelaar.

CDA-Cisca Joldersma reageert verbaasd: “Het is een opmerkelijke vertragingstactiek. Temeer omdat de Tweede Kamer op 4 oktober nog spreekt met staatssecretaris Bruins. Dan komen wat ons betreft de randvoorwaarden aan de orde en ik ga er vanuit dat hij met een realistische inschatting komt. Op basis daarvan bepalen wij dan ons standpunt. We hebben de spoedwet ook nog niet gezien, dus het is wat voorbarig om nu al te zeggen dat 2007 niet haalbaar is.”

Ook VVD’er Arno Visser vraagt zich af waarop Tichelaar zijn bevindingen baseert. “Ik heb de afgelopen drie maanden geen informatie gekregen waaruit zou blijken dat het allemaal niet lukt. Als Tichelaar die wel heeft, moet hij het laten zien. Bovendien is het uiterst merkwaardig dat hij nu om uitstel van de behandeling van die spoedwet vraagt, want het was Tichelaar die er om heeft gevraagd.”

In het beoogde bekostigingssysteem ontvangen universiteiten geld voor elk jaar dat studenten bij hen staan ingeschreven. Tegelijkertijd wordt de gesubsidieerde studietijd beperkt: studenten krijgen alleen bekostiging voor de cursusduur. Daarnaast mogen ze twee jaar ‘treuzelen’ tegen betaling van het standaardcollegegeld. Zijn ze dan nog niet klaar met hun opleiding, dan moeten ze een (hoger) commercieel tarief aan de universiteit gaan betalen.

HOP

Onderzoek krijgt geld uit aardgasbaten

Die 15 miljoen is bestemd voor het ontwikkelen van nieuwe vaccins en op termijn voor het productierijp maken van die vaccins. Het geld gaat naar de Kennisketen Infectieziekten Dier, een dit jaar gevormd samenwerkingsverband van de Wageningen Universiteit en de Utrechtse faculteit Diergeneeskunde. Omdat het kabinet verwacht dat de makers op termijn geld met hun vaccin kunnen gaan verdienen is vijf van de 15 miljoen euro een lening.

De overheid had gevraagd om voorstellen voor de verdeling van het geld uit het zogeheten ‘Fonds Economische Structuurversterking’. Het Centraal Plan Bureau en een Commissie van Wijzen hebben zich over de inzendingen gebogen. Het kabinet heeft “nauw aangesloten” bij hun adviezen.

Behalve aan de vogelgriep geeft het kabinet nog aardgas-geld uit aan en nieuw technologisch topinstituut voor onderzoek naar waterzuivering en de bereiding van drinkwater en proceswater. Daar is de komende jaren 35 miljoen euro voor beschikbaar.

Het Centre for Translational Molecular Medicine krijgt 150 miljoen. Dat centrum moet onderzoek doen naar moleculaire geneeskunde.

Onder de naam Parelsnoer gaan alle universitaire medische centra hun expertise op het terrein van bepaalde ziektes bundelen en voor elkaar toegankelijk maken. Zo kunnen de gegevens gemakkelijker gebruikt worden voor onderzoek, zorg en commerciële toepassingen. Tot in 2011 is 35 miljoen euro gereserveerd.

Tenslotte gaat een impuls van 15 miljoen euro naar het Netherlands Institute for City Innovation, dat de kennisbasis voor stedelijk beleid wil vergroten.

Over voortzetting van het Nationaal Genomics Initiative neemt het kabinet begin 2007 een besluit.

HOP

Voorlopig voldoende docenten

Dat staat te lezen in het OCW-rapport ‘werken in het onderwijs’ waarin jaarlijks een lerarentekort wordt voorspeld. Rond de eeuwwisseling werd 2007 nog gemarkeerd als het jaar waarin het grote tekort ging toeslaan. Inmiddels is 2010 het nieuwe doemjaar.

In het beroeps- en voortgezet onderwijs gaat het dan vrijwel zeker mis. Vakken als natuurkunde, Nederlands en economie krijgen volgens de voorspellingen van OCW met een grotere uitstroom dan aanwas aan jonge leraren te maken.

HOP

hoe kan dat nou?

Lang doorkauwen met plastic

Is het lekker, eten uit zo'n plastic bakje, studenten Maaike en Eva?

"Nee, helemaal niet. Gelukkig zijn er nog wel lepels van staal. We vinden al dat plastic erg jammer. Alles wordt weggegooid en ik vraag me af waar dat heen gaat. Wij zitten zelf in de gezondheidszorg, we horen rekening te houden met het milieu."

Cateringmedewerkster Gini Drenth, is het fijn werken met plastic?

"Nee, het is verschrikkelijk. Het is veel te milieuonvriendelijk. Mensen kunnen toch niet snijden op zo'n plastic bord. We moeten gewoon zo snel mogelijk normaal servies hebben. Het is ook geen gezicht in zo'n mooi restaurant."

Martine de Zwaan, teamleiding afwaskeuken UMC Utrecht, waarom is bijna al het servies van plastic?

"Bij de bouw van de keuken zijn er dingen niet goed gedaan. Het is er veel te heet. Toen er nog afwasmachines waren, stond het water gewoon op de muren en hadden alle medewerkers rode ogen. Vanaf het begin was dit probleem er al. Er moet een goede toe -en afvoer van lucht zijn en die is er niet. De Arbodienst zou dit meteen afkeuren. In zo'n geval kies ik voor mijn medewerkers en eten onze gasten van plastic."

Wat vinden jullie, medewerksters van het UMC, er van om van plastic te eten?

"Zonde en armoedig. Ik zie het ook niet in de prijs terug. Met dat plastic geef je geen goed voorbeeld tegenover studenten. Dat er niet in de keuken gewerkt kan worden, vind ik een goede reden, maar het duurt nu al zo lang. Het had allang verholpen moeten worden."

Waarom duurt het zo lang Martine?

"Dit is inmiddels een kwestie die op hoger niveau wordt besproken. De universiteit is er nu mee bezig, want zij heeft de keuken gebouwd. Ik heb geen idee hoe lang het nog gaat duren. "

Wim Bouwhuijzen, projectmanager bouw en techniek van de universiteit. Hoe lang gaat dit nog duren?

"Dat kan ik niet precies zeggen. Ik denk zo'n enkele maanden. De problemen zijn ontstaan door een miscommunicatie tijdens de bouw. Inmiddels is de oplossing bekend en zijn de opdrachten gegeven. We moeten de koelcapaciteit uitbreiden. Helaas kan het niet sneller."

het torentje

De betrekkelijkheid van 'het zoet'

"Een economische groei van drie procent en zelfs een overschot op de begroting. Als je alleen naar de cijfers kijkt, zou je Zalm gelijk geven, maar in feite hebben wij dat mooie resultaat vooral te danken aan de opleving van de wereldeconomie. Nederland heeft een relatief open economie en wij zijn daarom sterk afhankelijk van internationale ontwikkelingen. Vandaar ook dat de dip in de wereldeconomie toen Balkenende II aantrad, ons relatief hard raakte."

Als gevolg van die dip is Zalm als een gek gaan bezuinigen. Nu beweert hij dat dat beleid succes heeft gehad.

"Dat is dus niet waar. Les 1 in de economie is dat je in slechte tijden tegengas moet geven en de economische groei met gerichte uitgaven moet stimuleren. Als Zalm dat gedaan had, was het hier al eerder beter gegaan. Nu moet ik er wel bij zeggen dat hij in een lastige positie zat, omdat onder Paars 2 juist te weinig was bezuinigd. Les 1 zegt namelijk ook dat je in goede tijden terughoudend moet zijn met uitgeven, zodat je een reserve creëert voor magere jaren. Dat was - overigens door diezelfde Zalm - in het tweede Paarse kabinet nagelaten. Daardoor kon hij nu weinig anders doen dan hard bezuinigen, want anders was ons begrotingstekort hoger opgelopen dan de in Europees verband afgesproken drie procent. En dat zou ook niet goed zijn geweest. Dat hebben de jaren zeventig en tachtig ons wel geleerd."

De slogan 'na het zuur het zoet' klopt dus maar voor een deel.

"Sterker nog, hij klopt helemaal niet, want met dat zuur wordt niet zozeer gedoeld op de bezuinigingen van de afgelopen jaren als wel op de ingrepen in onder meer de zorg en de sociale zekerheid. Dat zijn uitstekende ingrepen geweest, laat daar geen misverstand over bestaan, maar de effecten daarvan zullen pas op langere termijn zichtbaar worden. Dat we er nu in Nederland zo goed voorstaan is echt voornamelijk te danken aan de opleving van de conjunctuur. Als Balkenende een verband legt met zijn beleid, dan is dat even onzinnig als wanneer hij de verantwoordelijkheid zou opeisen voor het mooie weer van de laatste weken."

Nu het weer goed gaat, moet er volgens les 1 dus terughoudend worden uitgegeven. Doet het kabinet dat ook?

"Te weinig wat mij betreft. Ik vind deze begroting wat te veel een verkiezingsbegroting. Het had erger gekund, maar ik begrijp bijvoorbeeld niet waarom de opbrengsten uit de verkoop van ons aardgas nu meteen moeten worden uitgegeven. Dat geld gaat weliswaar naar nuttige zaken, maar ik had liever gehad dat het aan de reserves was toegevoegd. Per slot van rekening staat de vergrijzing voor de deur. Dat is geen onoverkomelijk probleem, maar het zou wat mij betreft geen overbodige luxe zijn om daar wat meer rekening mee te houden."

We zijn er dus nog niet?

"Nog lang niet. Je hoort nu overal roepen dat het leed geleden is, maar dat vind ik veel te voorbarig. Ja maar, wordt er dan gezegd, we horen nu wereldwijd toch tot de snelste groeiers? Tja, als je zo'n stuk achter ligt als Nederland een paar jaar geleden, dan is het niet zo moeilijk om hard te groeien. Het is heel prettig dat we uit het dal geklommen zijn, maar een volgende en veel belangrijker vraag is of we ons geld wel aan de goede dingen uitgeven."

Waaraan moet een volgende regering dan prioriteit geven?

"Om te beginnen wordt het tijd om de hypotheekrenteaftrek aan te pakken. Daaraan geven we bijna elf miljard euro uit, die echt veel nuttiger besteed kan worden. In het licht van de vergrijzing moeten we verder hoognodig gaan nadenken over maatregelen om de arbeidsparticipatie te bevorderen. Ik ben op zich helemaal niet somber over onze toekomst. Zoals het Centraal Planbureau vorige week nog heeft laten zien, biedt de opkomst van China ons meer voor- dan nadelen. Maar we zullen daar alleen de vruchten van kunnen plukken als we beschikken over een goed opgeleide beroepsbevolking, en een hoog percentage werkenden. Langer doorwerken, minder ontslagbescherming, ik hoop echt dat een volgend kabinet de durf zal hebben om dit soort netelige onderwerpen op de agenda te zetten.

EH

de kwestie

Geen feest voor hoger onderwijs

De OCW-begroting voor 2007 brengt het hoger onderwijs weinig nieuws. Minister Van der Hoeven en staatssecretaris Bruins trekken eenmalig ruim een half miljard extra uit voor onderwijs, maar dit bedrag wordt over meerdere jaren uitgesmeerd.

Nieuwe extra's voor het hoger onderwijs zijn in de begroting met een lantaarntje te zoeken. Om het vrije ondernemerschap te bevorderen reserveert het kabinet in 2007 20 miljoen voor de oprichting van zogenoemde centres of entrepeneurship bij universiteiten en hogescholen. Het geld komt uit de aardgasbaten en staat op de begroting van Economische Zaken.

Het wetenschappelijk onderwijs komt er bekaaid af. De universiteiten krijgen er ten opzichte van het lopende begrotingsjaar 60 miljoen euro aan onderwijsmiddelen bij. Dat geld wordt voornamelijk gereserveerd voor internationalisering en het aantrekken van topstudenten.

Nieuw op de begroting - en alleen voor universiteiten - is het extra budget voor rendementverhoging en het bevorderen van excellent onderwijs. Dat geld - vijf miljoen in 2007, oplopend tot vijftien miljoen in 2010 - is ook afkomstig uit de aardgasbaten.

Verder gaat er meer geld naar de onderzoeksmasters. Voor deze meerjarige programma's is komend jaar meer dan 10 miljoen euro beschikbaar; ruim twee keer zoveel als in 2006.

Om de stijgende studentenaantallen op te vangen krijgen universiteiten komend jaar 5,4 miljoen euro erbij en hogescholen 37,3 miljoen. Dit bedrag loopt in 2010 op tot 55,5 miljoen voor de universiteiten en ruim 117 miljoen euro voor de hogescholen.

Het wetenschappelijk onderwijs staat in 2007 voor ongeveer 3,5 miljard op de OCW-begroting. De universiteiten krijgen daarmee krap zestig miljoen meer dan in 2006. Het hbo krijgt in 2007 bijna honderd miljoen meer dan nu.

in beeld

analyse

Student betaalt rekening van beter onderwijs

De opstelling van het kabinet is niet verrassend. Vanuit het ministerie van OCW is nooit de verwachting gewekt dat er fors meer overheidsgeld naar het hoger onderwijs zou gaan. Wie kijkt naar de verkiezingsprogramma’s van CDA, VVD en PvdA ziet dat het draagvlak daarvoor ontbreekt. Wel wil een politieke meerderheid de poorten van het hoger onderwijs openzetten voor meer privaat geld – bijvoorbeeld door het collegegeld van topopleidingen te verhogen of door commerciële aanbieders toe te laten op de hoger-onderwijsmarkt.

Dat er meer geld moet naar onderwijs, daarover is men het in Den Haag wel eens. Maar men acht de nood in de ‘lagere’ onderwijssectoren het hoogst. Te veel jongeren slagen er niet in een diploma op mbo 2-niveau te halen.

Maar de minimale ‘startkwalificatie’ is niet het enige speerpunt van het kabinet; de helft van de beroepsbevolking moet straks hoogopgeleid zijn. Vooralsnog stijgt het aantal studenten aan hogescholen en universiteiten elk jaar. Al in de voorjaarsnota werd hiervoor een compensatie aangekondigd. Door jaarlijks miljoenen extra in met name het hbo te steken wordt de gemiddelde overheidssubsidie per student in elk geval op peil gehouden: het hbo ontvangt tot 2011 gemiddeld 5400 euro per jaar per student, de universiteiten 5600 euro.

Als de leerrechten volgend collegejaar worden ingevoerd, zullen trage studenten meer van hun eigen opleidingskosten gaan betalen. Dat de Tweede Kamer dit ‘instellingscollegegeld’ voorlopig heeft gemaximeerd op ruim 3000 euro baart wel enig opzien, omdat het betekent dat instellingen minder geld ontvangen voor de langzame student. Voor een student die binnen zijn leerrechten loopt, incasseert een universiteit immers een jaarlijks bedrag van minimaal 7000 euro aan rijkssubsidie en collegegeld.

Het is denkbaar dat een nieuw kabinet bij aanhoudende economische voorspoed toch meer geld zal steken in hoger onderwijs. Komt de overheid niet over de brug, dan is het onontkoombaar dat de instellingen de komende jaren meer ruimte krijgen om private geldstromen aan te boren.

Voor de studenten is dat een wrange boodschap, want zij krijgen de rekening gepresenteerd. De nieuwe bewindspersoon op hoger onderwijs zal sterk in zijn schoenen moeten staan.