Het mentale hek om Somalië
"De vereniging van Islamitische rechtbanken is met gejuich binnengehaald door veel mensen in Mogadishu. Niet omdat de Somaliërs zo streng islamitisch zijn. Het Soennitische land was altijd religieus gematigd. Maar de rechtbanken bieden als enige in het chaotische gebied bescherming aan de bevolking. Vergelijk het met de rol van Hamas in de Palestijnse gebieden. Ze werken van onderaf in de dorpen, zetten scholen op en regelen gezondheidszorg. Zo brengen ze stabiliteit in een wereld die door krijgsheren van verschillende clans met geweld wordt geregeerd."
Waarom blijft een centraal gezag in dit land zo moeilijk overeind?
"Zeventig procent van de bevolking bestaat uit nomaden. Clans die duizenden jaren in een gebied rondtrekken en zich daar autonoom voelen. Die accepteren van oudsher geen centraal gezag. Na de onafhankelijkheid in 1960 trokken ze een tijd samen op tegen de buurlanden om te strijden voor een groot-Somalië. De rechte potloodlijnen van de nieuwe landsgrenzen ontbeerden elke logica: een derde van de etnische Somaliërs woonde buiten die grenzen. Dat deel wilden zij op de buurlanden heroveren. Na jaren van conflict en oorlog bleek dit niet te realiseren en keerde het Somalische geweld zich naar binnen. Sinds dictator Siad Barre werd afgezet in 1991 regeren krijgsheren, de traditionele clanleiders."
Het westen heeft zich destijds maar een korte periode bemoeid met Somalië.
"In 1993 werden twee helikopters met Amerikaanse soldaten erin neergeschoten en werden 19 Amerikaanse mariniers op beestachtige wijze om het leven gebracht en door de straten van Mogadishu gesleept. De film Black Hawk Down gaat daarover. Toen trok de VS zich terug. Dat was het begin van de internationale verwaarlozing. We hebben er sindsdien een mentaal hek omheen gezet: laat ze het zelf maar uitzoeken. De bevolking is zoals altijd het grootste slachtoffer. Somalië is niet onderontwikkeling, het is onontwikkeling. De geiten- en kamelenhoeders in het binnenland verkeren in de bijbeltijd. Bij de meeste kerncijfers over ontwikkeling staan er bij Somalië stippeltjes: we weten het niet eens. Van de volwassenen is 80 procent analfabeet, het kindersterftecijfer is één van de hoogste ter wereld."
Nu de islamisten de macht lijken te grijpen, zijn we weer geïnteresseerd. Cynisch.
"Het was de Amerikanen al duidelijk dat ze Somalië niet straffeloos konden negeren. De aanslagen in 1998 op Amerikaanse ambassades in Nairobi en Dar es Salaam werden voorbereid vanuit Somalië en uitgerust door Al Qaida. Toen ging de VS het land intensiever volgen. Opmerkelijk genoeg door de voormalige vijand te steunen. Amerika stopte de seculiere warlords tot 150.000 dollar per maand toe. Een soort contra-terrorismesubsidie. Dat doet denken aan de steun aan de Mujahedeen in Afghanistan tijdens de Russische bezetting, die mensen kennen we nu als de Taliban. Dit soort hulp pakt zelden goed uit."
Wat kunnen we leren uit de Somalische ontwikkeling?
"Het is kortzichtig een mislukte staat zoals Somalië aan zijn lot over te laten. Ook het Nederlandse ontwikkelingsbeleid heeft daarvoor een blinde vlek. We hameren hier op goed bestuur, dan weet je zeker dat het geld goed terecht komt. Daardoor krijgen gebieden die het het hardst nodig hebben niets. Zo wordt het daar nooit wat. Zo'n land wordt niet alleen een broeinest van terroristische netwerken, het genereert ook een vluchtelingenstroom. Denk aan de trieste beelden van Afrikaanse migranten bij Lampedusa en de Canarische eilanden, op zoek naar een beetje welvaart in Fort Europa. Uiteindelijk worden we ook in eigen land geconfronteerd met de gevolgen van onderontwikkeling ver weg."