Gezonde visolie een vette fabel?

"Het meten van het effect van bepaalde voeding op de gezondheid is een ingewikkeld verhaal. Je kunt nooit met zekerheid zeggen of de resultaten die je vindt met die ene stof te maken hebben. Het is het totaalpakket wat je binnenkrijgt aan eten dat invloed heeft op je gezondheid. Bijvoorbeeld, we nemen aan dat in broccoli bepaalde stoffen zitten die vorming van kanker tegengaan. In Zuidoost-Azië, waar veel broccoli gegeten wordt, komen bepaalde soorten kanker minder voor. Ligt dat aan die groente, of zijn het andere eetgewoonten die hiertoe leiden? Daarnaast zijn resultaten uit een laboratoriumstudie van drie tot zes maanden niet hetzelfde als die uit epidemiologisch onderzoek onder een groep mensen gedurende dertig jaar. Zelfs in dat laatste zitten onzekerheidsfactoren. Hoe verreken je het eetpatroon van de deelnemers tien jaar daarvoor? Voedingskunde is nu eenmaal geen exacte wetenschap. Er spelen zo veel dingen mee. Het is een jonge wetenschap in beweging. De eerste vitaminen zijn pas begin 1900 ontdekt."

Dus kan het zijn dat we plotseling te horen krijgen dat vette vis helemaal niet goed is voor je gezondheid?

"Over deze publicatie op de site van de British Medical Journal barstte de kritiek meteen los. De onderzoekers hebben allerlei bestaand onderzoek naast elkaar gelegd en daaruit hun conclusie getrokken. Een groot onderzoek waarin de balans niet positief uitsloeg voor de omega 3-vetzuren was daarbij nogal bepalend. Terwijl op dat experiment veel is af te dingen. Meestal is er wel een positief effect waarneembaar. Maar die studies met goede uitkomst waren onder een kleinere populatie, waardoor de balans uitsloeg naar de verkeerde kant. Vooralsnog lijkt het er nog steeds op dat visolie een verminderde kans op hart-en vaatziekten geeft."

Dat klinkt niet heel overtuigend. Moeten we de visoliepillen dan toch maar door de gootsteen spoelen?

"Wij spreken altijd over kansen in ons vak, omdat je nooit de garantie kunt geven dat mensen niet ziek worden, ook al doen ze nog zo hun best het goede te eten. Wie twee keer in de week vis eet, kan de pillen laten staan. Dat kan een hoop schelen, want naast die van het Kruidvat van een euro of vijf kun je op internet Amerikaanse potjes kopen voor wel vijftig euro. Wie in Nederland een gevarieerd eetpatroon aanhoudt, hoeft sowieso niet aan de supplementen. Het is niet altijd 'baat het niet, dan schaadt het niet'. Van een overdosis vitamine C krijg je nierstenen en te veel vitamine E bij rokers verhoogt de kans op longkanker. Je moet ook de commerciële belangen die bij deze producten een rol spelen niet onderschatten. Het is verstandig niet met elke gezonde voedingshype mee te gaan."

U schrijft uw patiënten dus een moot zalm voor in plaats van visoliepillen?

"Gezonde patiënten zeker. Tegen hen zeg ik: 'liever 's avonds een harinkje dan een stuk brie'. Bij mensen met een ziekte zoals diabetes of reuma staan we voor een dilemma. Reumapatiënten schijnen minder pijn te hebben door die vetzuren. Dat verband is niet keihard bewezen, het zou wel eens een placebo-effect kunnen zijn. Toch mag je mensen die informatie niet onthouden, misschien helpt het echt. Overigens, voor studenten met een krakkemikkig voedingspatroon, groenten en fruit zijn immers niet goedkoop en je wil ook wel eens een biertje, is een potje multi-vitaminepillen weer geen slecht idee."

Levensloop uitstel

Boos

De koepelorganisaties van universiteiten en hogescholen, de VSNU en de HBO-raad, zijn boos op staatssecretaris Rutte, de Tweede Kamer en met name de PvdA. Aanleiding is het leerrechtendebat van vorige week donderdag, waarin de grote partijen het Berenschot-rapport over de extra administratieve lasten van 45 miljoen euro voor de hoger-onderwijsinstellingen terzijde schoven en waarin eerder gemaakte afspraken om leerrechten van een jaar in te voeren in plaats van halve jaren door een kamermeerderheid van tafel werden geveegd. De koepelorganisaties voelen zich niet serieus genomen.

Te streng, te duur

Verblijfsvergunningen van 600 euro en een lange procedure maken Nederland onaantrekkelijk voor studenten van buiten de Europese Unie, stelt studentenbond ISO. Elders in Europa kost een vergunning 25 euro en heb je je visum binnen een week. Hierdoor mijden buitenlandse studenten ons land en dat is onder meer slecht voor uitwisselingsprojecten. De Immigratie- en Naturalisatiedienst zegt dat de belemmeringen de laatste tijd juist minder groot zijn. De meeste studenten krijgen nu binnen twee weken uitsluitsel over hun verblijf.

Veel geld

De Universiteit Utrecht krijgt van het Platform Bèta Techniek een bedrag van 2,5 miljoen euro. Het geld is bedoeld om het Utrechtse bèta-onderwijs aantrekkelijker te maken. De subsidie is afkomstig uit het zogeheten Sprintprogramma van het Platform. In totaal is in het kader van dat programma tot 2008 een bedrag van twintig miljoen euro beschikbaar voor Nederlandse universiteiten met bèta en/of technische opleidingen. De Utrechtse faculteit gaat het toegekende bedrag de komende drie jaar besteden aan zes concrete projecten, die onder meer moeten zorgen voor een betere aansluiting van het voortgezet onderwijs op de universiteit.

De paradox van de onbezetbare zetel.

Is daar bij het maken van het kiesreglement niet over nagedacht, voorzitter Verbeek van de kiescommissie?

"Dit probleem heeft niets met het kiesreglement te maken. Omdat er maar relatief weinig studenten de ethiekmaster volgen, heb ik het vorig jaar speciaal voor hen zo aangepast dat een kandidaat niet hoeft te worden ondersteund door twintig handtekeningen. We hebben dus alles gedaan wat binnen de mogelijkheden ligt, maar het probleem dat op het moment van de kandidaatstelling nog niet bekend is wie er in september aan de master begint, is helaas onoplosbaar."

Kan het reglement dan niet worden veranderd?

"Persoonlijk ben ik daar best toe bereid, maar om voor één kiesdistrict een heel reglement te wijzigen....."

Dat betekent dus dat de zetel per definitie leeg blijft.

"Dat klopt, tenzij een deeltijdstudent die twee jaar over de studie doet, zich kandidaat stelt. Dat was vorig jaar het geval."

Is er op informele manier nog een mouw aan te passen?

"Samen met de studenten bekijk ik of we het zo kunnen regelen dat zij in september alsnog iemand aanwijzen. Die zou dan weliswaar geen stemrecht hebben, maar wel kunnen meevergaderen. Ik denk dat de decaan daar geen bezwaar tegen heeft, en ach, zo vaak wordt er tijdens vergaderingen niet gestemd."

Luc Janss, jij zit nu voor het Ethiek Instituut in de raad. Leeft deze zaak een beetje?

"Niet echt. In de eerste plaats bestaat onze groep van 25 studenten voor driekwart uit buitenlanders en verder kunnen we hier intern goed met eventuele problemen terecht."

Jullie zetel blijft voorlopig dus onbezet?.

"Dat denk ik wel, of er moet tussen het handjevol Nederlandse studenten toevallig een deeltijder zitten met interesse in de facultaire medezeggenschap. Maar misschien is het idee van een vertegenwoordiger zonder stemrecht zo gek nog niet. Ik heb nog niet één keer hoeven stemmen."

Tijd om 'kan weg'-labels op onderzoek te plakken

Hoewel steeds duidelijker wordt dat de operatie Focus en Massa zeker niet voor de zomervakantie zal zijn afgerond, zijn de definitieve voorstellen voor in totaal 32 toekomstige facultaire onderzoekszwaartepunten inmiddels bij het college van bestuur ingediend. Eén van de doelen van F&M is om te komen tot meer interfacultaire samenwerking, maar op het eerste gezicht spreekt uit de plannen nog niet al te veel grensoverschrijdende vernieuwingsdrang. Met enige goede wil kan worden geconcludeerd dat onderzoek op de terreinen gezondheid, duurzaamheid, neurocognitie en de informatiesamenleving in Utrecht op brede steun kan rekenen, maar de hoofdmoot van de voorstellen is facultair en soms zelfs disciplinair van aard.

Nu is dat ook niet zo verwonderlijk, want op tal van terreinen - bijvoorbeeld taalkunde en aardwetenschappen - waar sprake is van toponderzoek dat in landelijke visitaties als excellent is beoordeeld, lijkt weinig reden om opeens drastisch van koers te veranderen. Bovendien is in verschillende faculteiten voortgeborduurd op een al eerder tot stand gekomen profilering. Anders ligt dat voor de drie nieuw gevormde faculteiten Bèta, Geesteswetenschappen en Rebo. Maar daar was het al een hele prestatie om de tot voor kort nog sacrosancte departementsgrenzen zo soepel te overschrijden als nu gebeurd is.

Stuk voor stuk branden de facultaire plannen van ambitie. Paradoxaal genoeg maken de voorstellen in hun geheel echter tegelijkertijd een nogal defensieve indruk. Dat komt omdat de keuze voor de 32 zwaartepunten op zijn minst mede lijkt te zijn ingegeven door de wens om alle bestaande onderzoek onderdak te brengen. Gezien het feit dat na eerdere reorganisaties in de faculteiten zo ongeveer al het dorre hout is gekapt, is dat begrijpelijk. Maar tegelijkertijd roept het de vraag op wat er terecht komt van de dringende wens van het college om keuzes te maken en om behalve prioriteiten ook 'posterioriteiten' - het minder kwalitatieve onderzoek - aan te wijzen.

In verschillende departementsraden werd deze week bezorgd de vraag gesteld hoe alle ambitieuze plannen betaald moeten worden, als er niet of nauwelijks onderzoek wordt geschrapt. Waar moet bijvoorbeeld het geld vandaan komen voor het nieuwe gebouw dat volgens de indieners van het focuspunt 'Foundations of science' onmisbaar is voor Nobelprijswinnaar Gerard 't Hooft en zijn collega theoretisch fysici? Een antwoord op die vraag zal nog even uitblijven. In juni gaat een internationale commissie onder leiding van universiteitshoogleraar Paul Schnabel aan de slag om uit de verschillende voorstellen één samenhangend Utrechts onderzoeksprofiel te destilleren. Gezien de vele ambities die in de 32 zwaartepunten zijn verwoord, wordt het opstellen van dat Utrechtse profiel, dat komend najaar gereed moet zijn, een allesbehalve eenvoudige klus."

Scroogle

Europa

De liberalisering van de handel tussen leden van de Europese Unie heeft voor de Nederlandse export gunstige gevolgen gehad. Dat constateert promovendus Péter Földvári in zijn promotieonderzoek. Zowel de uitbreiding van de EU in 1973 als die in 1985 en 1995 hebben geleid tot een forse toename van de export. Na ongeveer drie en een half jaar is de export naar nieuwe EU-landen met gemiddeld 118 procent toegenomen. Op de import blijkt de Europese eenwording nauwelijks effect te hebben. Volgens Földvári komt dat doordat in Nederland al voor de Europese integratie sprake was van een liberaal handelsbeleid.

Doctoraalstudenten, sprinten of overstappen

Het universiteitsbestuur maakte onlangs bekend de doctoraalopleidingen per 31 augustus 2007 te willen beëindigen. De meer dan 3500 voltijds doctoraalstudenten dienen dan klaar te zijn of een bachelortitel te accepteren en in te stromen in een master. Wie onvoldoende studiepunten heeft, moet verder in een bachelor.

De universiteit heeft een financieel belang bij de maatregel. Het aantal bachelordiploma's per 1 oktober 2006 speelt straks waarschijnlijk een rol bij het vaststellen van de onderwijsbekostiging in het nieuwe leerrechtenstelsel. Maar ook studenten hebben baat bij een einddiploma. Zij hoeven dan de prestatiebeurs niet terug te betalen.

De studentgeleding in de Universiteitsraad verwelkoomde dinsdag het aanbod studenten met maatwerk naar de bama te leiden. Maar gezien het eigenbelang, is een deadline volgens haar overbodig. Bovendien zit er een principiële kant aan de zaak. Veel doctoraalstudenten hebben eerder te horen gekregen langer, soms tot 2011, de tijd te hebben. Een doctorandustitel heeft daarnaast voor sommigen meer waarde dan een mastertitel. Met een verplichte overstap wordt het vertrouwen van deze studenten geschonden.

Volgens collegevoorzitter Van Rooy mogen afgestudeerde masterstudenten zich desgewenst doctorandus blijven noemen. Daartoe komt ook een aantekening op hun diploma. De deadline van 2007 acht zij noodzakelijk om studenten daadwerkelijk tot actie te bewegen. Wel beloofde zij doctoraalstudenten die in deeltijd studeren of afstudeersteun ontvangen, een jaar respijt te geven.

Bij de stemming over het collegevoorstel werd duidelijk dat de studenten niet alleen het college maar ook de personeelsgeleding als opponent had. Uiteindelijk moest een afwezig personeelslid worden opgetrommeld om een nipte meerderheid te verkrijgen voor de nieuwe richtlijn. Studenten die nog een ouderwetse doctoraalbul willen, hebben dus nog anderhalf jaar de tijd.

Dat concludeert NRC Handelsblad op grond van eigen onderzoek. De krant heeft uitgezocht bij welke bedrijven de toezichthouders van universiteiten betrokken zijn. De Rabobank blijkt koploper: maar liefst acht toezichthouders aan acht verschillende universiteiten hebben of hadden banden met deze bank.

De krant geeft een aantal voorbeelden van beslissingen die nogal gunstig voor de bedrijven uitpakten. Zo hebben de Rijksuniversiteit Groningen en de Gasunie samen het Energy Delta Institute opgericht, een onderzoekscentrum en business school op het gebied van kennis over aardgas. De voorzitter van de Groningse raad van toezicht was voorheen de baas van de Gasunie. Kon de raad eigenlijk wel zuiver oordelen over de oprichting van het instituut, vraagt NRC Handelsblad zich af.

Ook wordt de aandacht gevestigd op het samenvallen van de ict-overeenkomst van de UU met Cap Gemini en het aantreden van prof.dr. Van Egten, vice-president bij Cap Gemini als lid van de Utrechtse raad van toezicht.

De raad van toezicht hoort in principe alleen oog te hebben voor de belangen van de universiteit. Hij vervult een belangrijke controlerende rol, vooral nu de overheid steeds verder terugtreedt. De raad keurt bijvoorbeeld de begroting goed, benoemt en ontslaat de universiteitsbestuurders en geeft zijn fiat aan grote investeringen en samenwerkingsprojecten.

Universiteitenvereniging VSNU ziet geen problemen. “Een raad van toezicht heeft geen invloed op het onderwijs en onderzoek”, zegt een woordvoerder. “Ik zie in het artikel helemaal geen bewijzen voor misstanden. Wij hebben zelf ook geen signalen gekregen dat er dingen fout gaan. Het ministerie van OCW benoemt uiteindelijk de raden van toezicht, dus die kan in zulke gevallen ingrijpen.”

Het ministerie erkent het gevaar van belangenconflicten in raden van toezicht. In vier gevallen heeft het (her)benoemingen van raadsleden geweigerd. Eenmaal dreigde er belangenverstrengeling, toen de Universiteit van Amsterdam ABN-Amro-bestuurder Joost Kuiper voordroeg: ABN-Amro is huisbankier van de universiteit.

In reactie op het artikel bevestigt woordvoerder Fennema van OCW dat ondernemers een grote rol spelen in universitaire raden van toezicht. “Op zich is dat niet erg. Het was ook de bedoeling om de universiteiten steviger in de samenleving te verankeren. Wel moet er natuurlijk voor worden gewaakt dat leden van de raden van toezicht geen andere functies hebben die te dicht bij de universiteit liggen. Dat was bij de ABN-Amro-bestuurder inderdaad het geval.”

Fennema bewijfelt of het wenselijk en mogelijk is om in de nieuwe wet op het hoger onderwijs een regel te maken voor dit soort kwesties. “Is zo’n regel te streng, dan sluit je te veel capabele mensen uit, en is die te ruim, dan mag alles. We zullen het als ministerie per geval moeten beoordelen.”

HOP/XB

De Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Utrecht werken samen aan een zoekmachine die oude geschriften uitpluist. Ze gaan een proef doen met de handschriften van het Kabinet van de Koningin, die bij elkaar ongeveer honderd kilometer boekenplanken beslaan.

Scroogle hoeft niet te leren lezen - dat is nog vrijwel onhaalbaar door alle variatie in de handschriften - maar hij moet wel vormovereenkomsten in de documenten waarnemen. Als hij een soortgelijke vorm een paar keer aantreft, zal de machine aan de archivaris vragen: wat staat hier eigenlijk? “Dat zou bijvoorbeeld het woord ‘hondenbelasting’ kunnen zijn”, zegt Groningse onderzoeker Tijn van der Zant, “en dan weet de computer dat trefwoord voortaan veel beter te vinden. Zo leert hij de vormovereenkomsten steeds beter te duiden. Hij kan documenten ook ordenen op uiterlijkheden, bijvoorbeeld als ze hetzelfde stempel hebben.”

“Zelfs als Scroogle maar de helft van het aantal relevante vindplaatsen weet op te sporen, zijn we al enorm geholpen”, denkt Van der Zant. “Nu moeten historici meestal op grond van een globale index gokken welke teksten ze nodig hebben. De volgende stap zal zijn om Scroogle los te laten op Arabische teksten. Kijken of hij daarmee overweg kan.”

De zoekmachine werkt op de supercomputer Blue Gene van de RUG. Daardoor is de snelheid van verwerking hoog. Volgens Van der Zant is het wereldwijd de eerste keer dat ‘machine-leren’ op een supercomputer wordt uitgeprobeerd.

HOP

Zo is er bijvoorbeeld onduidelijkheid over wat er gebeurt bij ziekte tijdens het opgenomen verlof in het kader van de levensloopregeling. Ook wordt nog overlegd over de vraag of en hoe de pensioenopbouw kan worden voortgezet tijdens het verlof. Deze zaken moeten per sector op landelijk niveau worden afgesproken door delegaties van ministeries, werkgevers en vakbonden en het ABP of de Pensioenkamer. “Het behandelen en maken van afspraken over een lokale levensloopregeling lijkt niet zinvol zolang dit soort zaken niet geregeld zijn”, aldus Rob Cozzi, directeur van het Dienstencentrum P&O.

Volgens Cozzi is de Universiteit Utrecht op dit moment in onderhandeling met een aantal verzekeraars over een aantrekkelijk aanbod van de levensloopregeling voor UU-medewerkers. Binnenkort krijgen alle medewerkers een e-mail-nieuwsbrief van het Dienstencentrum P&O, waarin de levensloop- en de spaarloonregeling uitgebreid worden toegelicht. Ook wordt ingegaan op de vraag wanneer het gunstiger is om aan de ene of de andere regeling mee te doen.

Vakbond ABVAKABO FNV organiseert 30 maart a.s. een voorlichtingsbijeenkomst over de levensloopregeling om 12.30 uur in het Ruppertgebouw in de Uithof. Daarbij zal een consulent van verzekeraar Loyalis aanwezig zijn. Introducees zijn welkom.

Medewerkers mogen maar aan een van beide regelingen tegelijkertijd deelnemen. Ieder jaar kan opnieuw voor deelname aan de levensloopregeling of de spaarloonregeling worden gekozen. Voor dit jaar geldt dat men voor 1 juli een keuze moet maken, die met terugwerkende kracht vanaf 1 januari kan ingaan.

MvdK

In een notitie die deze week verschijnt, stelt het ISO dat verblijfsvergunningen voor niet-EU-studenten weken op zich laten wachten en dat de kosten ongeveer zeshonderd euro bedragen. Andere Europese landen zouden deze groep migranten binnen een week van een visum voorzien, voor gemiddeld 25 euro.

Ook ‘westerse’ niet-EU-studenten hebben last van de langzame procedures. Zo hebben Amerikanen voor een kortstondig verblijf in Nederland geen visum nodig. Daar komt echter verandering in als ze hier langer dan drie maanden blijven. “Met name Amerikaanse studenten zijn hier ontevreden over, met als gevolg dat er minder studenten uit de VS naar Nederland komen”, staat te lezen in het ISO-rapport. “Aangezien veel uitwisselingsprogramma’s met de VS wederkerig zijn, leidt dit tot minder plaatsen voor Nederlandse studenten in Amerika.”

In een persverklaring stelt de Immigratie- en Naturalisatiedienst echter dat de belemmeringen de laatste tijd juist minder groot zijn. De meeste studenten krijgen dankzij een speciaal loket binnen twee weken uitsluitsel over hun verblijf. Overigens wijst de dienst er op dat het aantal niet-EU-studenten in 2005 weer toenam. Toen kregen er meer dan 6500 toegang tot Nederland, tegen nog geen zesduizend in 2004.

Studenten die Nederland binnen mogen, zijn volgens het ISO nog niet uit de zorgen. Huisvesting is schaars en duur, en ook stageplaatsen zijn moeilijk te vinden.
Bijkomend probleem is dat ze een werkvergunning moeten hebben om hier aan de slag te kunnen. In de praktijk blijken ze vaak tijdelijk naar het buitenland uit te wijken. Het ISO wil dat er een einde komt aan deze praktijk, en zal bij het eerstvolgende overleg [donderdag 30 maart] met staatssecretaris Rutte aandringen op het schrappen van de eis van een werkvergunning voor stagiairs van buiten de Europese Unie.

HOP